Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Brief aan ieder, die dien lezen wil. Door Robbert. N^o. 1. Een Studietje naar het leven. N^o. 2. Hollandsch-Fransch. Tiel, Wed. D.R. van Wermeskerken. 1858. In 8vo. Ieder N^o. 32 bl. f :-35.

Deze brieven zijn de voorloopers van eene geheele reeks waarop wij nog hopen mogen. Zij zullen dus eene soort van periodiek werk uitmaken, en hebben daarom regt op eene meer uitvoerige bespreking dan anders zulke vliegende blaadjes zouden kunnen eischen. Het doel der uitgave wordt alleen op den omslag eenigzins omschreven: het zal zijn ‘om eenige punten op het gebied van Kunst, Smaak (ook een gebied!) en Wetenschap in gesprekken als anderzins te behandelen.’ Het is echter niet moeijelijk om uit de lezing zelve dat doel iets meer bepaald te leeren kennen. De schrijver - die met den onlangs opgerigten ‘Tijdstroom’ in allen gevalle den uitgever gemeen heeft - is iemand niet zonder de eigenschap, die de Franschen esprit noemen. Ondanks zijn beweren, dat onze moedertaal voor elk denkbeeld een passend woord heeft, neem ik de vrijheid van dit vreemde woord te bezigen: ons woord geest komt mij wat te veelzeggend en ons geestigheid wat te dubbelzinnig voor. Hij is niet van smaak ontbloot, en schijnt veel rondgefladderd te hebben op het veld der oude en nieuwe letteren, overal bloempjes lezende, om zijne taal mede te versieren. Met die gaven toegerust heeft hij lust gevoeld, om een debouché voor zijne gedachten te zoeken van dien aard, dat hij zoo min mogelijk aan bepaalde leverancies gebonden was. Daartoe scheen het uitzenden van brieven (wijselijk noch open, noch openbare genoemd), al naar dat de geest getuigde, hem het geschiktst. Hij wil vrij blijven in de keuze zijner onderwerpen; maar schijnt zich toch liefst te bewegen op letterkundig gebied. Even als de Spectator zal hij ook van tijd tot tijd gispen of prijzen, bespotten of beweenen, wat hij in de zedelijke wereld rondom zich ziet gebeuren. Van de politiek zal hij zich waarschijnlijk rein houden, althans heeft dit tot nog toe gedaan. De doorgaande toon waarin hij schrijft, is die van vrolijkheid; hij wil zijne lezers teregt-

[p. 756]

wijzen, onderrigten, bemoedigen somtijds, maar hij wil hen voor alle dingen vermaken.

Dat is zijne verdienste, maar dat is ook zijne fout. Reeds heb ik lezers ontmoet, die van ‘flaauwheden’ begonnen te spreken. Dat is voorzeker een te hard woord. Ik beweer, dat niet velen in staat zullen zijn om zoovele niet onaardige zetten bijeen te brengen, waar zoo weinig mislukte onder loopen. Maar het is eene res ardua, om brieven aan het publiek te schrijven met de onverholen bedoeling om grappig te zijn. Of eene grap vrolijkheid gaande maken of tegenzin opwekken zal, hangt veel af van de stemming desgenen die haar hoort.

Zijt gij dus in eene opgeruimde stemming, lezer! neem dan gerust deze brieven ter hand, vooral daar onze briefschrijver een luchthartige, maar geen bittere schertser is. De eerste brief heeft zelfs eene morele strekking: hij stelt u aanschouwelijk voor, dat wie de menschen met een goed oog aanziet, ook een goeden grond in hen ontdekt. Robbert schildert wel met ruwe trekken en stoffeert wel met caricaturen, maar hij werkt toch eene zekere aangename gewaarwording uit; - en uit dankbaarheid daarvoor willen wij maar niet te ernstig vragen, waar ter wereld hij een mensch heeft aangetroffen, van een zoo gelukkigen maatschappelijken en zieletoestand als zijn vernenburg.

De tweede brief heeft tot opschrift: Hollandsch-Fransch. Dat tusschengevoegde streepje deed mij eerst vermoeden, dat ik hier een Holl. en Franschen tekst nevens elkaâr zou vinden. Maar dat is de bedoeling toch niet. Hij behelst taalkundige opmerkingen over het gebruik van, en het vertalen uit het Fransch. Ik voor mij ben er reeds mede tevreden, dat hier vele dingen gezegd worden, die waar zijn, en vele bespottelijkheden gegispt, die het ruimschoots verdienen, en daarom wil ik niet toonen, dat ik hem ook op zijne beurt op de vingers zou kunnen tikken. Dat zou meer gemakkelijk voor mij, dan aangenaam voor hem zijn.

Het hoofddenkbeeld van onzen vriend is, om onze taal te verdedigen tegen deserteurs, die op Franschen bodem heil zoeken, waar zij niet te huis zijn, tegen slechtgehumeurden, die haar onhandelbaar noemen, en vooral tegen vertalers, die haar dikwijls jammerlijk verminken. Ik had echter gewenscht, - en de schrijver zelf misschien ook, - dat hij vooral van het

[p. 757]

eerste wat gelukkiger en meer afdoende voorbeelden had bijgebragt. En wat het tweede betreft, heeft de schrijver dan zelf niet ingezien, dat juist zijne eigene brieven zeer slechte bewijzen zijn voor die geschiktheid onzer taal, om alle gedachten uit te drukken en alle toonen aan te slaan? Ook ik zou niets liever wenschen, dan dat wij in den gemeenzamen toon konden schrijven, zooals een gewoon mensch spreekt en niet zooals een schoolmeester zich uitdrukt. Maar onze taal wil evenmin als onze vrouwen van haar corset afstand doen. Nog is het zoover niet gekomen en nog heeft ook robbert het zoover niet gebragt, om los te schrijven zonder plat te worden. - Nu, de briefschrijver zelf komt hierop misschien nog wel eens terug en dan zal het ons aangenaam zijn, iets uitvoeriger onze gedachten hierover te wisselen. Want met genoegen zullen wij nog meer dergelijke brieven ontvangen.