Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Eerste gronden der Maleische Taal, ter dienste van hen, die het Maleisch letterschrift op eene praktische en gemakkelijke wijze leeren willen. (,) door C. van Heerdt, Oud Indisch Ambtenaar. Met vijf gesteendrukte Schrijfvoorbeelden. Amsterdam, P.N. van Kampen. 1857. In 8vo. 65 bl. f :-90.

Voor hen, die de beginselen van de taal en het schrift der Maleijers willen leeren kennen, komt het, meer nog misschien dan bij vele andere talen, op eene juiste en duidelijke voorstelling en ontwikkeling aan. Vooral vordert het eigenaardige gebruik van het Arabisch letterschrift bij het schrijven van het Maleisch een voldoend inzigt in den aard van dat middel, om deszelfs aanwending regt te leeren verstaan. Daartoe wil de S. eene handleiding geven in dit werkje, door hem Eerste gronden der Maleische Taal genoemd, maar dat, naar de bedoeling des S., juister had moeten heeten: aanwijzing tot het leeren van Maleisch letterschrift. Of nu daaraan bij den grooten voorraad van werken over het Maleisch behoefte was, meenen wij te moeten betwijfelen, maar meer nog, dat hier eene praktische en gemakkelijke handleiding tot dat doel gegeven is. Bij het doen van werktuigelijke verrigtingen kan men vaak zekere handgrepen aanwijzen, die den arbeid vlugger en gemakkelijker maken: bij het leeren van vreemde talen zijn die zoogenaamde praktische en gemakkelijke aanwijzingen meestal inderdaad zeer onpraktisch en ongemakkelijk. En voorwaar niets is natuurlijker. Wie de gronden eener taal, van de uitdrukking van het menschelijk denken, op eene uiterlijke en oppervlakkige wijze zich zoekt eigen te maken, die zal weldra ondervinden, dat hij het werktuigelijk geleerde ook niet kan gebruiken, en wat van de taal in het algemeen geldt, dat is ook voor een goed deel van toepassing op die schriftsoorten, die, gelijk het Maleisch, in eigenaardig verband staan met de

[p. 729]

geschiedenis en den aard der taal, waarvoor zij gebruikt worden. Naar onze meening heeft de S. de zaak wel gemakkelijk gemaakt voor zich zelven, maar niet voor hen, die de gronden van het Maleisch willen leeren, en dat wel omdat hem zelven blijkbaar naauwkeurige kennis van zijn onderwerp, en vooral de geschiktheid ontbreekt om over taalkunde met juistheid en duidelijkheid te spreken. Er zijn in deze weinige bladzijden weinig volzinnen, waar die onbekendheid met de behandelde zaak, of die onjuistheid en onduidelijkheid van voorstelling en uitdrukking niet zigtbaar zijn, en natuurlijk moet daaruit voor den lezer gebrek aan verstaanbaarheid, of begripsverwarring voortkomen. Zoo bezigt, om enkele voorbeelden te noemen, de S. herhaaldelijk het woord accent, niet in spraakkunstigen zin, maar gelijk het wel eens, in navolging der Franschen, in het dagelijksch leven van eene eigenaardige uitspraakswijze van zekere klanken wordt. Zoo verklaart de S. bladz. 8 de eerste letter door ā, a, en noemt hij haar de meest vermogende en eigenlijk eenige klinker in het Maleische alphabet, terwijl deze letter inderdaad nooit een klinker is, maar of als spiritus lenis het voertuig is van een klinker, of tot verlenging van den voorafgaanden a-klank wordt gebruikt. Wie alleen mogt geleerd hebben, wat de S. over deze letter, de , en de halfklinkers en , zegt, zal onmogelijk de beteekenis dier letters leeren verstaan. Op bladz. 4 wordt de letter vermeld, met de verklaring, dat zij alleen in het Alphabet voorkomt, maar waarom dan een letter in het alphabet opgenomen, die nimmer wordt gebruikt? Wat de S. op het einde van bl. 5 zegt: ‘bij deze letters voegen de Maleijers ten overvloede de zamengestelde letter Lam-alif-hamzah’, enz. heeft, zoo als het daar staat, slot noch zin. Waarom de Maleische schoolmeesters bij de letters ook de letterverbinding lam-alif, alsmede het teeken hamzah genoemd, voegen, schijnt de S. zelf niet begrepen te hebben. Op bladz. 7 heet het: ‘de Maleijers hebben hun alphabet grootendeels overgenomen uit (!) dat der Arabieren,’ maar waar het overige van daan gekomen is, blijkt niet. Op bladz. 10 volgg. wordt van eenige letters gezegd, dat zij alleen in Arabische (waarom niet ook in Perzische?) woorden voorkomen, maar van andere, bij wie dit evenzeer het geval is, vermeldt hij dit niet. Op bl. 11 lezen wij saksi, getuige, of siksa, straf, als waren beide woorden dezelfde, terwijl de

[p. 730]

bedoeling is, dat in beiden de eerste in verwisseld worden. Wat de S. op het einde van bl. 12 van de uitspraak der eind-letter zegt, is onjuist en niet met de aangehaalde voorbeelden uit het Fransch te vergelijken. Even onjuist is hetgeen bl. 8 over de meddah, bl. 18 over de hamzah wordt geleerd, en waardoor de bedoeling dier teekens voor den leerling wel geheel onverstaanbaar zal zijn. Onjuist uitgedrukt en daardoor onbegrijpelijk is hetgeen bl. 15 voorkomt, dat er in het Maleisch soms vijf- of zes-lettergrepige woorden zijn, welke enkel uit medeklinkers bestaan! Niet minder vreemd is de opmerking op dezelfde bladzijde, dat het Maleisch, behalve de beide (?) neusklanken, geen enkel geluid heeft, dat vreemd heeten mag. Op eenige plaatsen, b.v. bl. 16 en 21, wordt van eene wet der euphonie gesproken, maar nergens wordt verklaard, welke die wet zou zijn. Wij twijfelen, of het mogelijk zal zijn, dat een leerling eenig duidelijk, veel minder een juist begrip kunne verkrijgen van de zaken, die in de eerste 5 paragraphen van dit boekje worden behandeld. - In de §§ 6 en 8 geeft de S. voorbeelden tot oefening in het lezen, die allen ontleend zijn uit een Leesboekje, dat te Singapore in 1856 gelithographiëerd is uitgegeven. Bij die overname heeft de S. zich eene, niet altijd te billijken afwijking in de spelling veroorloofd, terwijl ook somtijds drukfouten zijn ingeslopen, b.v. bl. 35 in het opschrift van N^o. 4, waar voor , de Singapoersche uitgave beter heeft . Wij achten die overname min gelukkig, omdat het genoemde boekje, door Engelschen voor de scholen te Singapore vervaardigd, gedurig van Engeland en Amerika gewaagt. Dat onze mededingers in Oost-Indië ook in hunne Maleische schoolboekjes gedurig van de wonderen van hun land spreken, is vrij natuurlijk, en hangt met hunne zucht zamen om al wat Engelsch is aan de inlanders aan te bevelen: maar in een Hollandsch leerboek vinden wij de letterlijke overneming van zulke dingen minder doelmatig. Op eene enkele plaats evenwel, waar van een beestenspel, of Museum van natuurlijke historie wordt gesproken, op bl. 37, heeft onze S. het gewaagd om voor Negri Ingglis, Engeland, van het Singapoersche boekje, Negri Wolanda, Nederland te plaatsen. Even ondoelmatig achten wij voor Hollandsche leerlingen het met Engelsche woorden doorspekte stukje in Singapoersch Maleisch op bl. 57, waar ook het woord

[p. 731]

ten onregte als een vermaleischte vorm van het Engelsche woord Jury wordt verklaard. De gemelde leesoefeningen, in het Singapoersche werkje op elkander volgende, worden bij onzen S., waarom weten wij niet, afgebroken door de 7^e § over de schrijfwijze (dat wil zeggen: het schrift) der Maleijers, waarin een aantal kurieuze zaken voorkomen. Wij noemen daarvan slechts de vergelijking van eenen regel Maleisch schrift met eene rij bloemen, en de bewering, dat het schrift der Maleijers zelfs het meer symmetrische Arabische schrift in ongedwongen schoonheid verre overtreft! Uit dit laatste blijkt weder duidelijk, dat de S. over zaken spreekt en oordeelt, die hem geheel onbekend zijn. De modellen, door den S. op plaat V als proeven van schoon schrift den leerlingen ter navolging voorgesteld, schijnen ons minder geschikt, daar het meestal titels en opschriften zijn van Maleische boekjes, te Singapore gelithographiëerd, die door de grootte der letters en den meer versierden en kunstigen vorm juist niet als modellen voor eerstbeginnenden zijn aan te bevelen, terwijl ook de uitvoering der platen niet altijd zuiver en naauwkeurig is. Wat de S. eindelijk in § 9 mededeelt over het Maleisch met Romeinsche letter, is wederom zeer onduidelijk en ten deele onjuist uitgedrukt, terwijl het ons onbegrijpelijk is, hoe de S., blijkbaar onbekend met de geschiedenis en den eigenlijken aard van het gewigtig vraagstuk der transscriptie, zich den even ongepasten als aanmatigenden uitval tegen Dr. j.j. de hollander heeft kunnen veroorloven.

Genoeg, om ons ongunstig oordeel over dit werkje te staven. Uit deze proeve meenen wij geene aanwinst te mogen verwachten van de andere werken over Maleische taalkunde, die de S. in zijn Voorberigt aankondigt, tenzij hij zelf zich eerst grondiger met het Maleisch bekend make, en vooral leere zich over onderwerpen van taalkunde met meer juistheid en duidelijkheid uit te drukken.