Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

De Krizis in Indië, haar oorzaken, en de middelen om haar te boven te komen, door een Engelsch Officier, die twee-en-dertig jaar in Indië gediend heeft. Naar den tweeden druk door Dr. D. Koorders. Met eene naauwkeurige Kaart van het Oorlogstooneel. Amsterdam, Gebrs. Binger. 1858. In 8vo. VIII en 102 bl. f 1-30.

Hadde het Engelsche gouvernement zulk een overvloed van manschap naar Indië kunnen zenden, als de Engelsche drukpers boekjes over die zaak heeft rondgezonden, - dan ware het beter geweest. Militairen en burgers, oude gedienden en fungerende beambten, mannen en vrouwen (Miss martineau) hebben als om strijd hun contingent voor dat papieren leger aangebragt. Wanneer ik echter geroepen ware geweest om uit die menigte één werk uit te zoeken, geschikt om ook het buitenland op de hoogte der zaak te brengen, dan zou ik niet geweten hebben wat te kiezen: het zijn eigenlijk niet meer dan brochures van geheel particulieren aard, die over den Indischen opstand tot nog toe verschenen zijn, gedeeltelijk om beschuldigingen in te brengen tegen het Indische bestuur, gedeeltelijk om raadgevingen mede te deelen over wijzigingen, die daarin gebragt zouden moeten worden. Het is eigenaardig

[p. 681]

hoe de Engelschen dadelijk in alle bedaardheid aan het redeneren zijn gegaan over de maatregelen, die men zou moeten nemen als de opstand gedempt zou zijn, terwijl er niet anders dan handelen, en zeer spoedig handelen noodig was, om te zien, of men het eerst zoo ver kon brengen. Doch zij die nu toch eenmaal te huis moesten blijven, voelden natuurlijk behoefte om over de zaak te spreken, te klagen en te overleggen, en van daar al die geschriften, die als zoovele stukken beschouwd kunnen worden van de debatten, door het geheele Engelsche volk over de verandering en verbetering van zijn Indisch bestuur gevoerd.

Het is echter de vraag, of het buitenland van die stukken met genoegen kennis zal nemen, en evenzeer of dit met het hier vertaalde het geval wezen zal. Want ook dit behelst voornamelijk beschouwingen, en wel over allerlei particulariteiten der O.-Indische administratie, die vooral van belang zijn voor wie daarin genoegzaam is ingewijd. Mij dunkt, het buitenland wil van den Indischen opstand eerst de feiten kennen; dan zal het kunnen opklimmen tot de oorzaken. Maar voor het juiste begrip dier oorzaken moet men ook wèl bekend zijn met de vroegere geschiedenis der Engelschen in Indië en de geheele inrigting van hun bestuur, iets wat men b.v. vrij goed uit het werk van den Franschman e. de valbezen: ‘Les Anglais et l'Inde’, kan leeren kennen. Wij willen, in een woord, meer feiten dan beschouwingen, en al verbeeldt de Vertaler zich, dat dit boekje hen zal bevredigen, ‘die zich te weinig t'huis-voelen in Engelsch-indische toestanden om den knoop van het treurspel te vatten’, - zoo meen ik daarentegen dat men juist tamelijk wel daarin t'huis moet zijn, om den Engelschman in al die bijzonderheden te volgen en zijne voorgestelde verbeteringen met belangstelling te lezen. Ik zeg dit met sidderen en beven, als ik bedenk hoe de Heer koorders, ‘het kennen van de bijzonderheden des opstands’ beschouwt. Want misschien rekent hij mij dan ook onder die herzenloozen, ‘die de geschiedenis van den opstand volgen, alleen om in nieuwe en telkens-nieuwe afgrijselijkheden zich te verlustigen, om hun leêge hersenkas met wat konverzatiestof op te vullen, of aan hun vernield zenuwleven den wellust eener kunstmatige prikkeling te gunnen, enz.’ Maar krachtige woorden zijn niet altijd krachtige argumenten. De Vertaler neemt

[p. 682]

eene kleine kunstgreep te baat om die belangstelling door iets anders op te wekken. In zijne voorrede (hij gebruikt het germanistische: voorwoord) wil hij het doen voorkomen, alsof wij hier veel zouden kunnen leeren ten opzigte van onze eigene kolonien; alsof wij ons zouden kunnen spiegelen aan hetgeen wij hier aan anderen zien gebeuren. In het algemeen is dit wel waar: de opstand in de Engelsche O.-Indiën kan ons in menig opzigt eene les geven; maar het boekje van den Engelschman maakt geene algemeene gevolgtrekkingen; het blijft zich te veel bewegen in bijzonderheden, die alleen de Engelsche bezittingen betreffen, en de Vertaler doet ook verder geene moeite, om door eenige aanteekening de punten van vergelijking, waarop hij misschien het oog heeft, te doen uitkomen. Daarom neem ik de vrijheid dat eene kunstgreep en meer niet te noemen.

Gaarne wil ik echter erkennen, dat dit boekje ook vele goede eigenschappen heeft. De man die hier tot zijne landgenooten spreekt, is blijkbaar een zeer praktisch man met een helder hoofd. De gebreken die hij berispt, weet hij zeer duidelijk aan te toonen, en hij is met tallooze feiten en bijzonderheden goed bekend, om zijne redeneringen met voorbeelden te staven. Of hij altijd juist oordeelt durf ik niet bepalen, maar door de wijze waarop hij spreekt, boezemt hij allezins vertrouwen in. Ook de vorm is behagelijk en gemakkelijk: het zijn alle korte opstellen, oorspronkelijk in een der voornaamste Londensche dagbladen geplaatst, in populairen, maar zeer aardigen stijl, zonder jagt naar diepzinnigheid; maar toch niet zonder degelijkheid.

Doch ik heb nog iets op het hart over de vertaling. De Heer koorders zou tot de weinigen kunnen behooren, die onze moedertaal goed kunnen schrijven; maar het schijnt alsof hij ook deze gave niet heeft willen gebruiken. Lof aan den man, wien men niet ligt op een mankgaand beeld, op eene onjuiste dictie, op een verkeerd gekozen woord zal betrappen. Zelfs die losheid, die zijne taal kenmerkt, is in mijn oog eene groote deugd, en het ware te wenschen, dat hij hierin vele navolgers vond; hoewel ik het juist daarom te meer betreur, dat hij die hier en daar in achteloosheid laat overgaan. Maar het systeem van spelling, dat de Heer k. aanneemt, heeft iets - laat ik het maar zeggen - kwasterigs. Ik laat

[p. 683]

nog gaan, dat hij het beneden zich rekent, om onbep. lidwoorden en voornaamwoorden hunne vrouwelijke en meervoudige buigingen te geven; dat hij siegenbeek niet in alles willig gehoorzaamt. Maar hij maakt het te erg. Neen! dan in 's hemels naam maar liever Siegenbeekiaansche, dan zulke spelling! Het spreekt van zelf, dat hij gretig het Bilderdijkiaansche en Thijmiaansche systeem van spelling der bastaardwoorden aangrijpt; maar men ziet dan ook wat bastaard-systeem dat is. Waarom heeten die woorden uit andere talen overgenomen toch ook bastaardwoorden? Het zijn geene bastaardwoorden, maar vreemde woorden. Bastaardwoorden zijn eigenlijk alleen enkelen, die zoo in het dagelijksche leven zijn ingedrongen, dat men ze bijna niet meer in oorspronkelijk gewaad durft vertoonen, zooals pleizier, kantoor, klant, en dergelijke, en wat die betreft, spel ze zoo als ge wilt: dat zijn bastaarden, waar geen goed aan te doen is. Maar de meeste vreemde woorden, zooals onze taal er vele gebruikt, zijn eenvoudig overgenomen, geleend, en kunnen, ja moeten, mijns inziens, hun oorspronkelijken vorm behouden. Blijf ze teekenen met het merk hunner afkomst, geef ze geen burgerregt; zoo is er de meeste kans, dat men er eenmaal weder van verlost worde. Het is zeer goed vol te houden om alle vreemde woorden de oorspronkelijke spelling te laten behouden, en alleen den uitgang, waar dit noodig is, naar de door ons aangenomen uitspraak te wijzigen; zoo natie voor nation, residentie voor residence, enz. enz. Maar om bovendien eene k voor c, oe voor ou (Goevernement), z voor s (krizis) te plaatsen, en in het algemeen die woorden juist zoo te spellen als ze gespeld zouden zijn zoo ze Hollandsche waren, is een ongelukkig systeem, dat niet vol te houden is. Dit blijkt ook. Dezelfde die stoutweg president in prezident, crisis in krizis, Sepoys in Sipaaijers, enz. verandert, heeft den moed niet om dan ook in plaats van natie, naassie, voor bureaucratie, burokraassie, voor oppositie, oppoziessie, voor absolute, abzolute, voor conversatie, konversaassie, enz. te schrijven. Ook weet men niet, waarom men dan niet even goed kriezis, dieskuzzie, teoorie, oppooziessie, koloonie, enz. zou moeten schrijven.

Eene andere liefhebberij van den Heer koorders is het spel, dat hij met streepjes drijft. Hij schept er vermaak in om woorden door tusschengevoegde streepjes te verbinden. Zoo

[p. 684]

heeft hij b.v. ‘voor-heden genoech’, juist-daarom, slechts-eenenkele, en ontelbare dergelijke verbindingen meer. Waarom? ‘omdat die woordjes in naauw verband tot elkander staan’, zal hij zeggen. Maar ik vraag: zijn dan b.v. zoo lang, buiten en behalve, naar den zin, enz. niet even naauw met elkander verbonden? en waarom moeten die dan dat streepjesgenot missen? Waarom b.v. ‘zoo men... raad-vroeg’, en een paar regels verder: ‘kwaad gesticht hebben’ zonder streepje; waarom niet-anders en: niet onbetwistbaar; naar-huis-gezonden of bijden-neus-hebben en: om den tuin leidt; vooruit-berekenen en: voorhanden heeft. Waarom... maar er zou geen eind komen aan het vragen, zoo ik al de inconsequenties van dat streepjessysteem wilde aanhalen, een systeem dat nog vreemder wordt bij het veelvuldige gebruik, dat de Heer koorders ook bij tusschenzinnen van kortere of langere streepjes maakt.

Maar reeds genoeg over de taal en spelling: dat is eene quaestie, die toch in weinige woorden niet afgehandeld kan worden.

De kaart is, volgens de verzekering op den titel, naauwkeurig. Dat is betrekkelijk ook waar, hoewel zij in kleiner bestek uitvoeriger had kunnen zijn. Doch voor eene brochure is zij allezins voldoende.

Ik verbeeld mij opgemerkt te hebben, dat het debiet niet zeer groot geweest is. Alles zamengenomen, moet ik erkennen, dat dit toch jammer is. Daardoor heeft het publiek zich zelf en den Heeren Gebroeders binger te kort gedaan.
d-d.