Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Mr. Jan Jacob Mauricius, Gouverneur-Generaal van Suriname van 1742-1751. Door Jhr. C.A. van Sijpesteyn, 1^ste Luitenant der Artillerie, Ridder der Orde van den Nederlandschen

[p. 639]

Leeuw. Te 's Gravenhage, bij de Gebroeders van Cleef. 1858. In gr. 8vo. IV en 175 bl., met gelith. portret en facsimiles. f 1-80.

Van 1692 tot 1768 telde ons Vaderland onder zijne burgers eenen man, die door de merkwaardigheid der lotgevallen, welke hij in zijn langdurig leven ondervond, door de groote diensten, welke hij aan den staat bewees met opoffering van eigen belangen, door de buitengewone bekwaamheden door hem als staatsman aan den dag gelegd, door de meer dan middelmatige plaats, welke hij in de geschiedenis onzer letterkunde inneemt, met het volste regt onder de groote mannen van zijn tijd verdient genoemd te worden. Wij bedoelen hem, wiens naam ten titel strekt aan bovenstaand geschrift, Mr. jan jacob mauricius, een naam, te vroeg door het ondankbaar nageslacht aan de vergetelheid prijs gegeven, een naam, heden door Jhr. van sijpesteyn op zeer verdienstelijke wijze aan die vergetelheid ontrukt. Het was eene schoone taak, welke laatstgenoemde Heer op zich nam, maar tevens eene veel omvattende. Was toch het leven van mauricius lang van jaren, het was te gelijker tijd buitengewoon rijk aan ondervindingen en lotwisselingen. Op zes-en-een-half-jarigen leeftijd predikte hij reeds in de Gasthuiskerk te Amsterdam, als kind van acht jaren maakte hij reeds Latijnsche en Hollandsche verzen, waarover hij zich op lateren leeftijd niet behoefde te schamen. Student geworden op dertienjarigen ouderdom, promoveerde hij in de beide regten vóór hij zijn zestiende jaar bereikt had, en twee jaren later werd hij reeds als Advocaat bij het Hof van Holland beëedigd. In 1719 werd mauricius verkozen tot Schepen en Pensionaris van Purmerend, en kort daarna ook benoemd tot gedeputeerde ter vergadering van de Staten van Holland en West-Vriesland, terwijl zijne kort op elkander gevolgde benoemingen tot Pensionaris ad vitam en Burgemeester van gemelde stad mogen getuigen, hoezeer hij zich in de oogen zijner medeburgers had verdienstelijk gemaakt en hunne hoogachting had gewonnen. In 1725 werd hij uit deze betrekkingen geroepen door eene benoeming tot Resident van den Staat der Vereenigde Nederlanden bij den Neder-Saksischen Kreitz te Hamburg, in welke betrekking hij door zijne ongemeene bekwaamheden veel eer inoogstte, en tot 1742 werkzaam bleef. Toen werd hij aangesteld tot Gouverneur-Generaal van Suriname,

[p. 640]

eene betrekking, waarin hij, niettegenstaande hij alle pogingen in 't werk stelde, welke tot den bloei der kolonie konden leiden, zoo vele bittere onaangenaamheden ondervond, dat het hem onmogelijk was het daar langer dan negen jaren uit te houden. Eervol ontslagen uit deze hooge betrekking, fungeerde mauricius van 1753 tot 1756 weder als Pensionaris-honorair van Purmerend en Gedeputeerde voor die stad, wanneer hij voor de tweede maal als Minister van den Staat naar Hamburg vertrok. Dezen post behield hij tot aan zijnen dood, welke in 1768 plaats had. - Uit deze korte opgave zal men eenigzins kunnen nagaan, dat de stof voor deze monographie zeer rijk was, vooral wanneer men in aanmerking neemt, dat mauricius als mensch, als staatsman en als beoefenaar der letterkunde moest worden beschouwd, dat de zoo menigvuldige verwisseling van betrekking in 's mans leven even zoo vele wisselingen van toestand met zich sleepte, dat m., terwijl hij Gouverneur-Generaal van Suriname was, een heir van onaangenaamheden heeft moeten verduren, dat zijn gedrag in laatstgenoemde betrekking, zoo in de kolonie als in 't moederland, zeer verschillend beoordeeld werd.

De Heer van sijpesteyn heeft zich door die moeijelijkheden niet laten afschrikken, maar is ze nagenoeg allen in zijn werk te boven gekomen. Ofschoon, zooals de titel en de specialiteit van 's Schrijvers studie verwachten liet, de meeste ruimte ingenomen wordt door de beschouwing van m. in zijne betrekking tot Suriname, zoo is toch ook het overige met zooveel zorg en studie bewerkt als men met billijkheid verlangen kan. De beoordeeling van het gedrag van m. in West-Indië houden wij voor zeer onpartijdig; vooral moeten wij hulde brengen aan de uitvoerigheid en naauwgezetheid, waarmede de toestand der kolonie vóór en onder het bestuur van onzen held is geschetst, en aan de helderheid waarmede de onaangenaamheden, welke deze daar moest ondervinden, in haar grond en wezen zijn uiteengezet. - Jhr. v.s. heeft in dit geschrift weder eene belangrijke bijdrage geleverd tot de geschiedenis van Suriname; - wij hopen hartelijk, dat deze niet de laatste zal zijn; - maar tevens heeft hij daarin hulde gebragt aan de nagedachtenis van een waarlijk groot man, en dat op zulk eene wijze, dat wij hartelijk wenschen mogen meer monographiën over verdienstelijke vaderlanders van denzelfden bekwamen

[p. 641]

Schrijver, of naar diens voorbeeld bewerkt, te ontvangen.

Wij kunnen deze aankondiging niet besluiten, alvorens wij onze hulde aan de Uitgevers hebben gebragt, wegens de keurige wijze waarop zij dit werk het licht hebben doen zien, en hun dank te hebben gezegd voor het uitmuntend gelithographiëerd portret, waarmede zij hunne uitgave hebben versierd.