Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

J.N. Madvig, Latijnsche Spraakleer voor Scholen. Voor Nederlanders bewerkt door J.C.G. Boot. Derde, verbeterde uitgaaf. Te Amsterdam, bij Johannes Müller. 1858. In gr. 8vo. XII en 434 bl. f 3-15.

't Zou zeker overbodig zijn, indien wij in eene eigenlijk gezegde beoordeeling wilden treden van deze Latijnsche Spraakleer, die door den tijd zelven reeds beoordeeld en eener derde uitgave waardig gekeurd is. Genoeg zij het dus dezen nieuwen druk nog eens met allen ernst aan te bevelen, opdat het gebruik er van steeds overvloediger worde op alle gymnasia en in alle studeervertrekken. Want waarlijk, madvig's boek is niet enkel voor de school, maar voor 't leven, en wie een getrouwen en schier altijd veiligen gids verlangt op het gebied van Latium's taal, kan niet beter dan zich deze Grammatica aanschaffen, die ook door het uitvoerig register voor handgebruik aanbeveling verdient.

De Heer boot bewijst, dat hij als bewerker met naauwgezetheid er op bedacht is, dezen arbeid, die zooveel goedkeuring heeft verworven, van lieverlede te verbeteren. Tot die naauwgezetheid behoort zeker in de allereerste plaats voorzigtigheid, waarom wij met toejuiching opmerken, dat hij, ofschoon niet ondankbaar in de erkenning van het licht, dat lachmann, ritschl, nipperdey, en anderen over eenige punten der Latijnsche taal-studie deden opgaan, toch de twijfelachtige resultaten hunner onderzoekingen in deze Spraakleer, oorspronkelijk voor scholen opgesteld, niet heeft opgenomen.

[p. 633]

Over het geheel was hij door dit doel in het wijzigen en veranderen eenigzins gebonden. Het bepaalt zich hoofdzakelijk tot twee punten. De Heer b. achtte het noodig eene vroeger eenigzins op den achtergrond staande bijzonderheid meer op den voorgrond te plaatsen, namelijk, dat bij den Genitivus van het Gerundium bijna zonder uitzondering mei, tui (ejus) nostri vestri, sui gevonden wordt. Daarenboven heeft hij in het eerste aanhangsel op de Syntaxis plaats gegeven aan de opmerking, dat een woord soms in eene dubbele betrekking tot den zin staat, zoodat het in de gedachte eens moet herhaald worden. Hij ontvange voor deze wijzigingen onze goedkeuring, ofschoon wij hem hartelijk danken, dat hij de pen ter verandering van de overige genoemde punten heeft weêrhouden, dewijl hij anders zeker een groot ongerief voor de scholen zou veroorzaakt hebben.

Jammer is 't dat den ijverigen bewerker eerst toen dertien bladen waren afgedrukt, de nieuwe uitgaaf van madvig's Sprachlehre is ter hand gekomen. Wat hij kon heeft hij daarnaar nog in den tekst verbeterd en het overige in de bijvoegsels trachten te verhelpen. Nog meer is het te betreuren, dat Dr. j. dornseiffen van het Amsterdamsche Gymnasium (is dat Nederlandsch?) nog later zijne door veeljarig gebruik geijkte aanmerkingen heeft kunnen inleveren, waardoor er een minder ruim gebruik van gemaakt is dan de Heer b. wel had gewenscht. En wij met hem, want zeker zijn kennis en ondervinding van wie Nederlandsche jongelingen in de Latijnsche taal moet onderwijzen, voor den bewerker van nog hooger waarde dan de wijzigingen, die waarschijnlijk in vergelijking met de Hoogduitsche taal door den Schrijver zijn gemaakt. - Dat de Heer b. spaarzaam is geweest in orthographische veranderingen keuren wij allezins goed en zal hem later niet berouwen, daar hij nu reeds spijt gevoelt over de verwisseling van genitivus met genetivus. Dat de ondervinding hem en allen wijsheid leere! Zeker is het dwaas voor alle overtuiging doof te zijn, en nevenzin te blijven behouden, als bewezen is dat het bijzin moet zijn. Prof. b. heeft dit dan ook veranderd; maar och of niemand vergate, dat de glans van het nieuwe, vreemde, ongewone verblindend is!

Moge de Latijnsche Grammatica van madvig in deze derde uitgave veel nut doen ter waardering der taal, die door onze

[p. 634]

voorvaderen te eenzijdig verheven, maar door het nageslacht te eenzijdig vernederd wordt! Moge den Heer b. lust en opgewektheid gegeven worden om de schriften der Ouden zoo bevallig en sierlijk te ontvouwen op den leerstoel van hooger onderwijs, als hij blijkens deze Grammatica voorheen zeker naauwkeurig aan de schooljeugd de gronden der Latijnsche taal heeft ingeprent! Immers blijft Grammatica altijd middel en wordt nooit doel? Immers dienen de propaedeutica ook tot vorming van den smaak?

Van smaak gesproken - de Uitgever heeft een zeer goeden en degelijken. De roem van den naam johannes müller is door deze uitgave op nieuw gehandhaafd.