Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Verzameling van practisch (?) uitgewerkte Voorstellen. (,) Voorafgegaan door de leer der tiendeelige Breuken in toepassing (?) op het Nederl. Maten- en Gewigten-stelsel, benevens de geschiedenis (?) van hetzelve. Ten dienste van Dijksdirectiën, Dijk-

[p. 630]

bazen, Waterbouwkundigen, Metselaars, Timmerlieden, Bouwkundigen, Aannemers, Landbouwers, enz. (;) door K.K. Douwe van der Krap. (,) Particulier te Zierikzee. Tholen, J. Steenmeijer. 1858. In kl. 8vo. VI en 148 bl., met 1 uitslaande plaat. f 1-50.

Wanneer het u, geachte Lezer! bij het lezen van dezen titel gaat zoo als mij, dan is uwe verwachting van deze pennevrucht des Heeren v.d.k. niet hoog gespannen, en gij zult mij toestemmen, dat er eenige moeite toe vereischt wordt, om zich bij de beoordeeling van dien eersten indruk los te maken. Intusschen hopen wij den schijn te ontwijken als was ons oordeel alleen het gevolg van dien eersten indruk. Wij zullen eenige uittreksels geven, den stijl, de behandeling der zaken en de definitie betreffende, waaruit ieder voor zich een oordeel kan opmaken.

Wij zullen met de Inleiding aanvangen en vinden daar:

‘Mijn plan is niet door de in het licht geving van dezen mijnen arbeid, der geleerde wereld iets nieuws te leveren:’ iets verder: ‘Ik heb getracht, zoo eenvoudig mogelijk, voorstellen te leveren, wier kennis, om dezelve naar eenen bepaalden vorm uit te werken, voor iederen ambachtsman hoogst noodzakelijk zijn.’ Verder: ‘De toepassing der tiendeelige breuken op het metriek stelsel van het hoogste belang rekenende, zoo maakt dit daarom ook het begin van dit werk uit, welker beoefening, voor dat men tot de voorstellen zelve overgaat, als volstrekt onmisbaar moet beschouwd worden.’ Verder handelt de Inleiding over de vaststelling van het metrieke stelsel, waarbij de S. van bijzonderheden melding maakt, die niet algemeen bekend zijn. Wij zouden echter nog al bezwaar vinden om al die bijzonderheden te onderschrijven.

De vergelijkings-tafel is vrij onvolledig. Eene mijl, al de vlakte-maten, het last, het mud, en nog vele anderen zal men er te vergeefs in zoeken. Wel treft men er eene Rhijnl. kub. lijn (kub. Rhijnl. lijn) is 0,000000010 kub. el in aan; dat een Amst. onc (ons) O. Ned. pond is, zal wel aan drukker of zetter te wijten zijn. In de Inleiding zegt v.d.k. en op bl. 5 vinden wij het herhaald, dat het Ned. pond het gewigt uitmaakt van een kub. palm zuiver water in het luchtledige gewogen: hoe fraai!

[p. 631]

jammer dat er niet bijgevoegd is, hoe men dit heeft aangelegd.

Op bl. 27 wordt gesproken van een vierkant, hetzij regt- of scheefhoekig; van een zuiver vierkant. ‘Van een anderen vierhoek is de inhoud gelijk basis maal hoogte; van eenen driehoek zijnde een half vierkant.’ Wat zegt gij van zulke bepalingen? - Op bl. 34: ‘De dikte (hier wordt over de instructie der marine betrekkelijk de meting van boomstammen gesproken) zal in het midden met eene balein gemeten worden. - De verhouding van middellijn tot omtrek is 1 tot 3,14159, het vierkant van de middellijn tot den inhoud des cirkels is als 14 tot 11, zullende de diameter met dubbele of effene duimen worden bepaald, zoodat al wat meer dan een duim is om twee duimen zal gerekend worden en een duim of de gedeelten daaronder niet in aanmerking komen.’ - Op bl. 38 moet de aarde tot het leggen van eenen dijk gehaald worden uit twee slooten!! - Op bl. 40 treft men eene opgave aan, waarin de hoogte eens driehoeks veel langer is dan de opstaande zijde, terwijl eene verkeerde letter in de figuur het hare er toe bijbrengt om de oplossing onduidelijk te maken. Bl. 43, de oplossing van het vraagstuk: ‘Eene put, hebbende de gedaante van een regthoekig vierkant?’ enz., is vrij omslagtig; in de meeste werken, die over de inhoudvinding van ligchamen handelen, kan de Heer v.d.k. een schooner oplossing vinden. Wat de inhoudvinding van vaten betreft, op bl. 49 en vervolgens, raden wij den Schrijver aan, de Wijn-roei- en Peilkunde van van blanken, verseput en anderen van onze dagen ook eens te lezen. - Turling en kapitul, op bl. 64, zal wel teerling en kapiteel moeten zijn.

De keuze der voorstellen is in vele opzigten niet kwaad, de wijze van uitwerking beviel ons minder; daarom mogen wij ze niet als modellen aanbevelen. Het artikel over de vloeistoffen is verre van duidelijk, en zal weinig vrucht aanbrengen vooral voor diegenen, welke de Schrijver in de noot op bl. 130 op het oog heeft, waarin hij zegt: ‘voor den minkundigen (hier toch wordt de lezer van dit gedeelte bedoeld) zij aangemerkt, dat indien men de termen eener meetkundige evenredigheid met hetzelfde getal deelt of vermenigvuldigt, de komende cocienten (!?) en producten in dezelfde rangorde genomen met de overige termen eene nieuwe evenredigheid zullen uitmaken.’ Dit staat n.b. als noot bij eene magtverheffing van de termen eener evenredigheid.

[p. 632]

De behandeling der werktuigkundige voorstellen is niet veel beter. Van de hefboomen wordt alleen die van de eerste soort behandeld. Bij de takels heet het: de magt staat tot den last als 1 tot het aantal schijven; bij de schroef: de magt staat tot den last als de spoed of de wijdte der schroefdraad, tot den omtrek der schroef of dien van den rondbewegenden sleutel. Ziedaar, waarde Lezer! eenige staaltjes als gronden van ons ongunstig oordeel over dit werkje. Jammer, dat vele zaken, die anders voor menigeen van veel nut konden wezen, zoo behandeld zijn, dat wij geene vrijheid hebben het werkje aan te bevelen.