Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

[p. 617]

's Heilands goedkeuring op de Christelijke Zending. Redevoering, uitgesproken te Rotterdam den 21^sten July 1858, ter gelegenheid der algemeene vergadering van het Nederlandsche Zendelinggenootschap. Door Nicolaas Beets, Medebestuurder in de Utrechtsche Afdeeling. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1858. In gr. 8vo. 24 blz. f :-25.

De jaarlijksche vergadering van het Nederlandsche Zendelinggenootschap heeft reeds aan menige voortreffelijke redevoering de geboorte gegeven, en de laatste heeft onze literatuur met eene zeer uitnemende verrijkt. Nicolaas beets was geroepen het woord van opwekking te spreken, en hij deed het zijnen gevestigden naam waardig. Alleen de bevooroordeelde zal het tegendeel beweren, of ook hij, die als hij bedenkingen heeft, zich van prijzen onthoudt. Dwaas bestaan! Ref. heeft bedenkingen en raadt toch de lezing en overpeinzing van dit stuk ten sterkste aan.

Het onderscheidt zich door kortheid, eene zeer loffelijke eigenschap voor dergelijk eene rede, die zelfs de gedachte aan verveling niet mag doen oprijzen. Daarenboven slaat zij den juisten toon van opwekking en overreding aan, die voor dergelijk eene feestelijke ure past. Zij draagt het bewijs in zich, dat het laatste woord des sprekers niet enkel in zijn mond geweest is, maar als in zijn hart geschreven stond: Zijt niet traag in het benaarstigen; zijt vurig van geest; dient den Heer!

De keuze van het onderwerp, aan de Schrift ontleend, is allergelukkigst. 't Is het woord des Heeren tot maria van Bethanië, dat ten grondslag der redevoering ligt: zij heeft gedaan wat zij konde. Hoe juist gezien! Er is overeenkomst tusschen de liefdedaad eener maria en het werk der Christelijke zending: beide hebben den oorsprong in die warmte des gemoeds, die gebiedt zonder veel vragen en berekenen te doen wat dat gemoed opgeeft. Hoe juist is de verdeeling, om eerst aan te toonen, dat de Christelijke zending behoefte heeft aan een dergelijk goedkeurend woord des Heeren, om dan aan te wijzen, dat zij het zich mag toeëigenen, en eindelijk te verkondigen, dat zij daarin hare schoonste en genoegzame belooning moet vinden, en - gelijk de Heer beets dat op zijne eigenaardige wijze uitdrukt - de heiligste be-

[p. 618]

geerte der harten naar hare sterkste uitdrukking moet uitgaan.

Na eene treffende voorstelling van het gewijd verhaal, voorstelling, die ons als in het huis van simon den melaatsche doet tegenwoordig zijn, wordt het lijden der Christelijke zending, de smaad, dien zij heeft te verduren, de miskenning, waarvoor zij blootstaat, met krachtige kleuren geschilderd, ware kleuren ook, als men haar van haren ideëlen kant beschouwt, al te sterke, wanneer men aan haar, zooals zij werkelijk is, denkt, en niet vergeet, dat zij een gebrekkig werk werkt en niet altijd in diepen ootmoed de feilen en de leemten van dit haar gebrekkig werk inziet en erkent. Zij heeft dus allezins behoefte aan het goedkeurend woord des Heeren, dat zij gedaan heeft hetgeen zij konde... en dat zij zich deze nu mag toeëigenen, zal het tweede deel der rede aanwijzen? Zoo moest het, volgens het opgegeven onderwerp; ‘dat kan niet!’ zegt ge - en beets heeft dat met u gevoeld, maar daardoor ook eene fout begaan, die wij bij hem niet verwachtten; hij heeft namelijk in zijn tweede deel feitelijk aangetoond, dat het bepaald gekozen woord des Heeren voor eene behandeling als de zijne ongepast is; want al wat hij in dit tweede deel spreekt, kan ten hoogste dienen om der Christelijke zending, wat de Heer beets ten gelieve van de opklimming in zijne rede alleen eene betuiging (geene lofspraak) des Heeren noemt, als haar deel toe te doen eigenen: zij heeft een goed werk aan mij verrigt. Alleen op 't laatst van het derde deel komt het oorspronkelijk gekozen woord weêr tot zijn regt en wordt het gebruikt tot treffende toepassing.

Van de krachtige, gespierde, en toch weêr zoo zoetvloeijende taal des Heeren b. behoeft Ref. niet te spreken: zij is genoeg bekend; zij geeft misschien de hoogste verdienste aan al zijne geschriften, meer dan de diepte der gedachten. Hij heeft haar geheel in zijne dienst; hij kneedt haar als was; of deze zijne taalheerschappij hem niet nu en dan nog op den weg van valsch vernuft leidt, zouden wij niet durven ontkennen, vooral in zijne opeenstapeling van woorden, die één zelfde denkbeeld vaak met verschillende nuances moeten uitdrukken. Nog eens: bestaat er reden om zij heeft een goed werk aan mij verrigt enkel eene betuiging, en zij heeft gedaan wat zij konde eene lofspraak te noemen? Kan de vergelijking van de Christelijke

[p. 619]

zending met jakob volkomen ontleding verduren, als wij lezen: ‘die door ezau gehaat (en door ismaël bespot!) met zijnen staf over de Jordaan ging, is tot twee heiren geworden’? Is 't op den keper beschouwd juist, dat van den Heer wordt gezegd: ‘wiens Liefde liefde, wiens Woord geloof, wiens Bevel gehoorzaamheid vordert? 't Is immers ook Zijn Woord en Zijn Bevel, dat liefde eischt?

Maar reeds genoeg. De rede van beets stichte zegen! Hij zelf zal niet meenen het laatste woord te hebben gesproken om de waarde der liefdedaad van maria te doen begrijpen of liever gevoelen. Dat is ook zoo gemakkelijk niet, evenmin als om de juiste waarde der Christelijke zending te doen beseffen. De aanmerkingen der zoozeer veroordeelde verstandsmenschen zijn toch ook niet geheel en al uit de lucht gegrepen. Wie 't maar wèl meent met christus en zijn Evangelie, worde niet veracht! Er zijn verschillende gaven, karakters, inzigten. De een moet den ander voor overdrijving bewaren. En dat op het altaar der Christelijke zending veel vreemd vuur wordt gelegd, valt niet te ontkennen. Wanneer nu eene redevoering als deze er niet maar toe medewerkt, dat wie alzoo doen, met vrijmoedigheid de aan eene maria verleende lofspraak op zich zelven toepassen!