Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Johan Fredrik Oberlin, Predikant in Steendal, naar zijn leven en werken voorgesteld door J. Sonius Swaagman, Predi-

[p. 577]

kant te Onderdendam. Te Groningen, bij H.R. Roelfsema. 1858. In post 8vo. X en 178 bl. f 1-90.

‘Vader oberlin mag met regt een der grootste mannen en edelste Christenen heeten, welke onze eeuw en de laatste helft der voorgaande hebben opgeleverd. Onze tijd van nijverheid en philanthropie, van vooruitgang in den landbouw en het aanleggen van wegen, van opvoeding en onderwijs, van genootschappelijk zamenwerken en toepassing van het Christendom op alle betrekkingen des levens, vindt in hem een toonbeeld, eenen voorlooper, die met verbazende geestkracht en zelfstandigheid heeft voorbereid en beoefend, wat in vele opzigten met regt als het goede van onzen tijd wordt geroemd. En wordt ook aan den tijdgeest misschien niet ten onregte eene eenzijdige rigting op het stoffelijke verweten, in oberlin is aanschouwelijk voorgesteld, hoe het geestelijk leven het stoffelijke moet bezielen en heiligen, hoe beiden zich laten vereenigen tot bevordering van duurzaam menschengeluk, en hoe groote bezwaren in het daarstellen van groote en nuttige werken door de kracht en volharding der liefde worden overwonnen. Zulk een man verdient door allen te worden gekend en in dankbaar aandenken gehouden. Dr. hase noemt hem een Heilige der Protestantsche Kerk.’

Aldus de Eerw. swaagman; aan wiens getuigenis zoo omtrent oberlin zelven als omtrent de waardij zijner biographie voor onze dagen wij volgaarne en volkomen ons zegel hechten. Wat nu voorts bepaaldelijk deze bewerking van o.'s leven aanbelangt, ze is eigenlijk slechts eene vrije vertaling van het gelijknamige werk van den Duitschen Predikant f.w. bodemann. Wordt ons dit in de Voorrede gemeld, 't had, dunkt ons, ook op den titel niet mogen verzwegen worden: suum cuique. Dit daarlatende, en allen lof, zoo aan 't aangenaam en boeijend geschreven origineel als aan de vloeijende vertolking toekennende, hadden wij deze laatste echter liever nòg wat vrijer gezien; vrijer niet alleen van enkele, wel is waar spaarzame, taal-germanismen - leeft wel voor vaartwel, hoender voor hoenderen en diergelijke -, maar vooral van den Germaanschen geest, die u hier en daar een weinig hinderlijk tegenwaait. Den enthusiastischen Duitscher kunt ge eene mystiekerij, als waardoor o. bij zijne huwelijkskeuzc met Goddelijke teekenen

[p. 578]

en ingevingen te rade ging of later met de geesten zijner afgestorvenen verkeer dacht te houden, gemakkelijk vergeven; doch bij onzen landaard - die het onder zijne voorregten tellen kan, dat zijne vroegere en hedendaagsche mysticisten, eene anna maria van schurman b.v., bijkans allen van uitheemschen bloede waren en zijn - mogen diergelijke fantasmen er zonder strenge contrôle niet door. 't Is over 't geheel eene feil in de meeste en met name ook in onze jongste Nederlandsche biografen - ik zal u slechts aan schotel's A.M. van Schurman, of aan van berkum's Labadie en Antoinette Bourignon behoeven te herinneren -, dat zij met terzijdestelling van een onbevangen, waarheidlievend oordeel hunnen held of heldin, feilbaar mensch gelijk wij allen, in een engelrein licht trachten te stellen, en zich daardoor - inzonderheid ten opzigte van het ziekelijk-mystisch element - niet zelden laten verleiden om wat òf onbereikbaar, òf laakbaar is aan hunne lezers als model voor te stellen, en dienvolgens een òf ontmoedigenden òf schadelijken invloed op hen te oefenen. Eene opmerkelijke, ofschoon door Schrijver en Vertaler niet opgemerkte, waarschuwing tegen de uit mysticisme voortvloeijende en tot separatisme leidende oefeningen vonden we in deze bijzonderheid uit o.'s leven, dat het éénige, wat hem niet gelukte, wat hij naauw drie jaren in stand hield en toen zelf als niet meer met Gods wil overeenkomstig opgaf, de stichting was van een godsdienstig gezelschap in zijne gemeente.

Wel verre nogtans dat wij dit een en ander aanteekenen om het debiet van een voor waarachtige leering en stichting zoo overkostelijk boekje tegen te gaan, doen we het veelmeer omdat we hoop koesteren op eene tweede - en dan ook herziene - uitgave. Aan den bekwamen, verlichten, volijverigen Evangeliedienaar, uit wiens hand wij de eerste ontvingen, ware gewis ook die tweede met hare wijzigingen en toevoegselen best aanvertrouwd geweest; doch hij is reeds heengegaan, waar hij met oberlin de mindere, maar wèlvolbragte aardsche taak met eene hoogere hemelsche moge beloond zien!

Kan overigens de inhoud van dit geschrift den toets der kritiek doorstaan, het uiterlijk evenzeer. Eene nette letter en dito papier, een keurige band, zuivere correctie, en - wat bij biografiën nimmer ontbreken mogt en toch wel eens ontbreekt - een wèluitgevoerd portrct met facsimile, en op den

[p. 579]

koop toe nog een titelvignet, ‘oberlin's pastorij in Steen-dal’ - waarom niet Steinthal? de plaats- en eigennamen hadden onveranderd moeten blijven - voorstellende, doen den Uitgever roelfsema eer aan, en destineren o.'s leven tot een even sierlijk als degelijk cadeau.
v.p.