Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Tabitha, Armoede en Weldadigheid, door Mevr. Elise van Calcar, geb. Schiotling. In twee Deelen. Amsterdam, bij W.H. Kirberger. 1856. In kl. 8vo. 488 bl. ingen. f 4-25, geb. f 4-90.

De eerste aanleiding tot het opstellen van dit werk ontving de begaafde Schrijfster uit eene prijsvraag, vóór eenige jaren door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen uitgeschreven, over het wezen, het doel en de middelen der Christelijke weldadigheid. Zij vatte het voornemen op, eene poging ter beantwoording dier vraag te beproeven; maar spoedig bleek de stof te ruim van omvang te wezen, dan dat zij met haren arbeid op den bepaalden tijd zou hebben kunnen gereed zijn. Het was verstandig van elise, dat zij toen besloot, liever niet naar den prijs te dingen, dan een onvolkomen werk te leveren. Zij gaf echter haar plan niet op, maar zette haar onderzoek voort en heeft daarvan in bovengenoemd werk de vruchten neêrgelegd.

Ik moet eerlijk bekennen, dat ik in den laatsten tijd een weinig huiverig ben geworden bij het openen van een werk, dat den naam van elise van calcar op den titel draagt. Zij vertrouwt te veel aan de pers toe, en daarvan is het gevolg, dat haar naam als schrijfster niet meer onbezoedeld is, maar enkele donkere vlekken daarop rusten. Meer dan eene onrijpe vrucht is reeds uit hare pen voortgekomen, en toch hebben wij haar nog altijd om hare Hermine lief. Dubbel verheugt het ons, na deze bekentenis, thans met lof van haren arbeid te kunnen spreken. Tabitha doet ons in de Schrijfster weêr de elise van vroeger tijd herkennen. Wilt ge een kort overzigt van het werk, eer gij het u aanschaft, welnu! het strekke om uwe begeerte naar Tabitha op te wekken.

In het Eerste Deel worden u eenige gedachten medegedeeld over armoede en armen in het algemeen, ter beantwoording der vraag: wat is armoede en van waar is zij? - Daarna

[p. 580]

ontvangt gij een geschiedkundig overzigt over den toestand der armen in vroeger en in later tijd. Hier wordt gij op het ruime veld der geschiedenis rondgeleid, zoowel der oude Grieken, Romeinen en Germanen, als der Christenen. In korte trekken wordt het lot der slaven van lang verleden eeuwen en het lot der arbeidende klasse van onze dagen geteekend, en de rampzalige toestand der bedelaars met al de ellende, die er voortkomt uit hun droevig lot en de voornaamste oorzaken, die hen tot zulk eene rampzaligheid hebben gebragt. - Het Tweede Deel, dat wij een tegenhanger van het Eerste mogen noemen, schetst het wezen en den ‘ontwikkelingsloop’, liever zouden wij zeggen den voortgang der weldadigheid. Het is wederom een geschiedkundig overzigt van hetgeen er in verschillende tijden en onder allerlei volken tot leniging der armoede is gedaan. Meent echter niet, hier een droog en dor verhaal, eene opsomming van gebeurtenissen te vinden. Integendeel, met een beoordeelenden blik overziet de Schrijfster de onderscheiden openbaringen der liefde, en toont u in de eerste plaats aan, wat de weldadigheid wezen moet voor hen, die haar beoefenen. Zij houdt haren lof niet terug, waar stof is tot roemen, maar evenmin aarzelt zij te berispen, wat in haar oog veroordeeling verdient. Zoo heeft zij zich den weg gebaand om het ware doel der weldadigheid aan te wijzen en de middelen, om dat doel te bereiken. Hier ontmoet gij menigen wenk, die behartiging verdient, en niet alleen op het groot gebied der maatschappij, maar ook in den kleinen kring die u omgeeft, kan worden in beoefening gebragt. Al zijt gij het niet in alles met elise eens, dat zal zij u niet ten kwade duiden, want zij zelve maakt u opmerkzaam op de ontelbare misbruiken, die er in het werk der liefde bestaan, en hoe ligt is daardoor de weg tot dwalen geopend. Maar ik houd mij verzekerd, dat gij in de meeste opzigten met haar zult instemmen. Neem dan ook ten besluite nog hare woorden ter harte over het al of niet slagen van het werk der weldadigheid, en gij zult het beter inzien, dat niet altijd het mislukken uwer pogingen een bewijs is, dat de middelen, door u aangewend, zijn af te keuren. Dat geve u moed, om met ijver voort te gaan; maar te gelijk zij het slot van elise's beschouwingen u van nut tot het inachtnemen van het een en

[p. 581]

ander dat in verband staat met de behoeften der armen, en zoo ligt wordt voorbijgezien.

De lezing van dit werkje bevelen wij aan iederen menschenvriend aan, maar ook aan hen, die het nog niet zijn, en het hierdoor misschien worden. Onder hooger zegen werke elise's arbeid mede tot verzachting van het lot der armen en tot genezing van de kwaal der armoede in ons vaderland. Dat zij haar loon.
-r-