Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

[p. 553]

Korte mededeelingen.

Wij hebben de 2^de tot 11^de Aflevering ontvangen der nieuwe uitgave van van der palm's Bijbel voor de Jeugd. Daar dit werk tot nog toe het beste is van dien aard, bevelen wij het reeds om die reden aan alle ouders aan, die hunne kinderen op eene aangename en degelijke wijze met de Bijbelsche geschiedenis wenschen bekend te maken. Hier is veel te leeren, voor kinderen niet alleen, maar ook voor ouderen, wien wij wel durven aanraden, om ook dien Bijbel voor de Jeugd, als zij hem nog niet kennen, eens in te zien. Wij twijfelen niet, of de Uitgever (g.b. van goor, te Gouda) zal zich verblijden in een ruim debiet. Hij heeft toch alles gedaan om het te bevorderen. De prijs is zoo laag gesteld, (slechts 40 cts. het Stukje, en in 24 Stukjes is de geheele Bijbel compleet) dat elk, die iets over heeft voor de godsdienstige kennis en ontwikkeling zijner kinderen, zich gaarne voor zulk eene geringe opoffering een zoo degelijk werk zal aanschaffen. Hij ontvangt daarmede een kapitaal, dat wel meer dan 100 pCt. winst zal geven.

Een vrij overbodig werk is door den Heer an. de jager verrigt, die in de eerste Aflcvering van een boekje, getiteld: Proza en Poëzij, stichtelijke Lektuur, ons eene vertaling geeft van een gedeelte uit theremin's Abendstunden. Onder het afdrukken ontdekte hij eerst, dat de Abendstunden reeds in hun geheel vertaald zijn uitgegeven door den Heer smit te Groningen. Het is dus eene onschuldige, maar tevens nog al onnoozele dwaling, die hij beging; want het eerste wat men doet, als men zich nederzet tot de vertaling van een niet meer nieuw boek, zal toch wel zijn, om bij den uitgever in spe te informeren, of het niet alreede vertaald is. Pleegt de Boekhandelaar trénité, bij wien dit werkje verschijnt, daarmeê niet eene grove zonde tegen de regten van den boekhandel? Dit worde uitgemaakt door de Heeren s. en t. - Behalve het genoemde vinden wij hier nog vier versjes van spitta, carpentier, Miss sigourney en tholuck, die niet door schoonheid van vorm uitmunten en misschien ook reeds in een Hollandsch kleed waren gestoken. Wij raden den Heer de jager aan, indien hij dit werk mogt voortzetten, wat voorzigtiger

[p. 554]

in zijne keuze te zijn, maar treuren niet, wanneer hij besluit zijne onderneming te staken.

De Utrechtsche Predikant j.h. bösken heeft een steen willen aanbrengen voor het nieuwe kerkgebouw zijner vroegere gemeente te Vlissingen. Daartoe gaf hij eene leerrede uit, naar aanleiding van den 84^sten Psalm, over de hooge waarde der openbare Godsdienstoefeningen. Na verklaring van den Psalm, spreekt hij eerst over de groote waardij, dan over het gebruik, eindelijk over het nut der openbare godsdienstoefeningen. Uit deze schets blijkt duidelijk, dat het thema niet juist gekozen is, want in het eerste der drie genoemde deelen vinden wij dit thema terug; en hoopten wij, bij het lezen der eerste bladzijden, in deze preek eene naauwkeurige onderscheiding tusschen godsdienst en godsdienstoefening te vinden, twee zaken, die maar al te veel, vooral in katechisatie-boekjes, zelfs in de besten, met elkaâr worden verward, ook hier zagen wij, ofschoon met een woord op bl. 25 de ware beteekenis der openbare zamenkomsten van de gemeente wordt aangeduid, toch ook weêr op de volgende bladzijde van openbare godsdienst - in plaats van godsdienstoefening - gesproken. Met uitzondering van enkele uitdrukkingen, waaraan de gemeente een zoogenaamd regtzinnig leeraar pleegt te herkennen, zooals deze: gij schijnt nog in den Heer jezus geene dierbaarheid te vinden, - laat zich deze preek met stichting lezen, en wenschen wij den Utrechtschen Predikant toe, dat zij beantwoorde aan zijne goede bedoelingen ten opzigte van het nieuwe kerkgebouw te Vlissingen.

Onder den titel van: Drie Dagen uit het Leven van gellert, wordt in een klein boekje (bij höveker, te Amsterdam, uitgekomen) de geschiedenis van gellert's beloonde weldadigheid meêgedeeld, als eene proeve, hoe op den arbeid der liefde Gods zegen rust. Het is een lief verhaal, dat het hart roert, en menigeen, die het leest, tot werkdadige liefde stemme. Vreemd is het wel, dat een man als gellert zijne laatste dertig daalders voor het koopen van hout bestemt, alsof de mensch van warmte alleen kon leven. Wij betwijfelen zeer, of deze bijzonderheid wel historisch is. Met leedwezen zagen wij ook hier weêr, dat de Schrijver (of Vertaler) van dit kleine

[p. 555]

stukje een vreemdeling is in zijne eigene taal. Ergerlijke taalen stijlfouten springen op menige bladzijde in het oog. Waarom nemen zulken, die hunne taal niet verstaan, en toch de literatuur met hunne grootere of kleinere geschriften willen vermeerderen, niet de moeite, hun werk door eene bekwame hand te laten overzien? Hunne stichtelijke boekjes zouden er niets minder, integendeel veel meer stichtelijk om zijn.

Mr. o. van rees aanvaardde zijn Hoogleeraars-ambt met eene Redevoering over de Staathuishoudkundige Geschiedenis van Nederland. Het behoeft geen lang betoog, dat die redevoering, welke toch geene dagen mogt duren, en dan nog zooveel mooije toespraken aan viri Clarissimi, Doctissimi, Ornatissimi, Consultissimi moest bevatten, alleen een lossen blik over het onderwerp kon werpen. Wij zijn met genoegen die aanwijzing gevolgd, en wederom versterkt in de meening, dat onze voorvaderen in theorie al zeer slechte Economici waren, maar dat hunne praktijk toch alles behalve verwerpelijk was.

In het Maart-Nommer van de Vaderl. Letteroefeningen van dit jaar hadden wij 't genoegen de eerste en tweede Aflev. aan te kondigen van het Nieuw Handboek der Aardrijkskunde met geschiedkundige Aanteekeningen. Naar de voornaamste Geschiedschrijvers en Aardrijkskundigen bewerkt door h. frijlink. In gr. 8vo. 30 vel en 432 bl. f 3-60. Reeds toen meenden we uit de gegeven vier vel druks te mogen opmaken, dat ons hier een geschikt handboek zou gegeven worden bij 't voortgezet onderwijs in de aardrijkskunde: die meening is bevestigd geworden. Het volledige werk, dat we nu voor ons zien liggen, voldoet, naar onze overtuiging, aan de eischen, die men in dezen tijd, bij 't beoordeelen van zoodanig werk, doen mag. Zelfs heeft de ijverige en naauwkeurige Schr. door zijne Nalezing aan 't eind van 't boek, niet alleen gezorgd, dat eenige drukfeilen en kleine verzuimen verbeterd en hersteld werden, maar tevens al de na het afdrukken voorgevallen merkwaardige gebeurtenissen aangevuld, en daardoor zijn werk zoo volledig mogelijk gemaakt. Met belangstelling hebben we nu ook eenige van de geschiedkundige Aanteekeningen gelezen, die telkens de geographische beschrijving der verschillende landen en streken voorafgaan; mogten we, we zouden gaarne hier eens eene proeve van behandeling ook daarvan geven: 't zij voldoende te zeggen, dat de Schr. beknoptheid en zaakrijkheid heeft weten te vereenigen, en dat we telkens als we 't een of ander volgens den Bladwijzer opsloegen, voldoende inlichting gevonden hebben.

Met ruimte meenen we daarom dit werk den beoefenaren der Aardrijkskunde te mogen aanbevelen; ook prijs en uitvoering laten niets te wenschen over.
a.b.m.

Miskende Liefde, en Haar Morgen en haar Avond. Twee Novellen van j. chr. gewin. Te Sneek, bij van Druten en Bleeker. 1857. In gr. 8vo. IV en 332 bl., met gesteendrukten

[p. 556]

titel en vignet. f 3-40. - Deze beide Novellen leveren weinig bewijs noch van voor- noch van achteruitgang op letterkundig gebied, bij den Heer gewin, die zich een niet ongunstigen naam als beoefenaar der ‘litterature facile’ verwierf. Wij vinden er den Auteur met zijne goede eigenschappen en zijne gebreken in terug. Over al zijne verhalen, zonder onderscheid, ligt een sombere tint verspreid, die op den duur aan zijn arbeid wel iets eentoonigs bijzet. Al achten wij den Lochemschen Novellist de evenknie niet van zijn begaafden stadgenoot den Heer a. de visser - die echter wel wat minder productief worden moet, wil hij ‘oorspronkelijk’ blijven - toch rangschikken wij hem gaarne onder onze degelijke auteurs in dit genre, en geven gaarne dezen goed uitgevoerden bundel een aanbevelend woord, vooral aan Directeuren van Leesgezelschappen, mede. Voor die kringen zijn deze Verhalen zeer geschikt.

O. Mei 1858.
L-E.

In de voorgaande eeuw werd de bedijking van de Beemster bezongen, of liever op rijm verhaald door Ds. wolf, Predikant in de Beemster, den echtgenoot van onze beroemde elisabeth wolf, geb. bekker, en hoe belagchelijk ook deze arbeid van den Eerwaarden Heer moge zijn, de eeuw, waarin hij leefde, verontschuldigt hem hierin veel. Hoe het nu echter mogelijk is, dat in onzen tegenwoordigen tijd iemand lust en smaak heeft om het voorbeeld van den Beemsterschen Dominé te volgen, zal den lezers der Vaderl. Letteroefeningen waarschijnlijk even onbegrijpelijk zijn als het voor Ref. is. En toch, het is gebeurd. Mr. j.p. amersfoordt heeft te Purmerende, bij j. schuitemaker, in 1857, een Leerdicht uitgegeven, dat tot onderwerp heeft: De Droogmaking van het Haarlemmermeer, en in hetzelfde genre is als het werk van genoemden Predikant; maar Ref. moet een ongunstig oordeel uitspreken. Even zoetsappig, mat en plat, even weinig dichterlijk en weinigbeduidend als Ds. wolf's rijmen, is het Leerdicht van Mr. amersfoordt. Als proefje diene het volgende tiental verzen.

Laat andren Holland plat en laag en leelijk noemen,
Mij lokt de rijke wei met witte en gele bloemen.

Ik min het vette rund, dat aan den waterkant

Een heldren spiegel vindt met loovers om den rand.

Ik roei graag door de vaart waar waterlelies groeijen;
'k Hoor graag des kiewiets roep, of zie den kemphaan stoeijen,

Niet in een apentuin, gekortwiekt en verminkt,

Maar op een biezenland naar 's diertjes vrij instinkt,

Waar 't zwarte waterhoen en de pleviertjes wonen,
Die schuilen in den kant of zich ter noo' vertoonen!

Hiermede is genoegzaam aangegeven, wat soort van poëzij Mr. a. heeft laten drukken.