Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Geschiedenis des Vaderlands, voor jonge Lieden. Ook ten gebruike op Gymnasiën en andere Inrigtingen van Onderwijs. Door A. Beeloo. Eerste Stuk. Van de vroegste tijden tot het jaar 1648. Amsterdam, H.J. van Kesteren. 1858. In kl. 8vo. VIII en 214 bl. f 1-40.

Onder bovenstaanden titel heeft de Schr. ons eene beknopte

[p. 550]

geschiedenis van 't Vaderland geleverd, bestemd om èn als leesboek in de hoogere klassen der lagere en middelbare scholen gebruikt te worden, èn als onderhoudende lectuur voor meergevorderden in jaren te dienen.

Reeds de aankondiging van 't werk verheugde ons, omdat wij van den Schr. iets oorspronkelijks verwachten mogten, niet eene van die Geschiedenissen des Vaderlands, zooals er in de laatste jaren eenige 't licht zagen, waarin men op bijna elke bladzijde aan Mr. groen van prinsterer's Handboek of Mr. van lennep's Voornaamste Geschiedenissen herinnerd wordt; en ofschoon voor onze scholen de Leesboeken over die stof niet ontbreken, en wij zelfs in kwantes' Beknopt Overzigt door bosch bewerkt, en in swart's Geschiedenis des Vaderlands zeer geschikte meenen te bezitten, ofschoon van der maaten's Geschiedenis der Nederlanden een degelijk werk voor hen is, die de school ontwassen zijn, waren wij reeds met ingenomenheid het bovenstaand werk begonnen te lezen, toen de Redactie van dit Tijdschrift er ons de aankondiging van toevertrouwde. Die ingenomenheid vermeerderde naarmate wij verder lazen: overal toch erkennen wij den man van grondige studie en eigen onderzoek, en zijn wij al van meening eene enkele opmerking te moeten doen, 't is alleen om te bewijzen, dat we 't werk gezet lazen; overigens zal de geringe beteekenis dier weinige opmerkingen doen zien, dat de waarde van 't boek er niet in 't minst door verkleind wordt.

Vooraf echter willen wij degenen, die lust gevoelen deze aankondiging te lezen, eenigzins met den gang bekend maken, dien de Auteur in zijne behandeling gevolgd heeft, waaruit te gelijk blijken zal, dat hier niet, zooals vroeger mode was, in plaats van eene Geschiedenis des Vaderlands, eene Geschiedenis van de provincie Holland geleverd is, maar al de verschillende gedeelten van ons land in den loop der merkwaardigste gebeurtenissen daarin voorgevallen nagegaan zijn.

Na de Aloude Gesteldheid en vroegste Lotgevallen van Nederland beschreven te hebben, behandelt de Schr. het Grafelijk Tijdperk tot aan de Vereeniging van al de Nederlanden onder karel V, achtereenvolgens de geschiedenis der verschillende Gravenhuizen, die van Utrecht met Overijssel en Drenthe, Gelderland, Friesland en Groningen, Braband en Limburg, op beknopte, maar zaakrijke wijze en in geschikte afdeelingen

[p. 551]

doorloopende. De hierop volgende gedeelten bevatten het Grafelijk Tijdperk tot aan de Afzwering van filips, en de tijden, verloopen van de Afzwering van filips tot op den Vrede van Munster.

Hiermede eindigt het Eerste Stuk, dat eerlang door een Tweede zal gevolgd en volledig gemaakt worden.

In 't Voorberigt zegt ons de Schr., dat zijn streven geweest is, ‘zonder eenige achterhoudendheid of navolging van eenige bepaalde rigting, den geest van gematigdheid te huldigen, opdat het werkje door allen, wie het om waarheid te doen is, van welke kleur of geloofsbelijdenis, zonder aanstoot of ergernis zoude kunnen gelezen worden.’ Die verklaring zou ons van menig ander verdacht geschenen hebben: we hebben toch onder ons Leesboeken voor scholen over de Geschiedenis des Vaderlands zien verschijnen, waarin, door dergelijk streven, onzer geschiedenis geheel haar eigendommelijk karakter ontnomen, en dat heerlijk onderwerp in eene flaauwe, dorre opsomming van feiten veranderd werd, gekneed en vervormd met het grootsche doel om allen nuttig te zijn, of liever, den Uitgever een ruimer debiet te verzekeren.

Zeer verre is de Schr. van dit werk van daar gebleven, en de geest, dien we zoo gaarne onder ons volk zien voortleven, heeft niets geleden door de zucht om met wijze gematigdheid den gang der gebeurtenissen weêr te geven. Men leze slechts eenige bladzijden uit onzen strijd tegen Spanje, en men zal den Schr. danken voor zijne eerlijke, onbewimpelde voorstelling van zaken.

En zouden we nu, bij zooveel goeds, nog angstvallig jagt maken op kleinigheden, die ons mishagen?

Dan, we willen trachten even rond te zijn als de Schr. des werks, en zeggen, dat we ons een enkelen keer meenden te herinneren 't een of ander anders gehoord te hebben, b.v. 't gebeurde met herman de ruiter in 1570. Hier lezen wij in de noot (bl. 171), dat hij den brand stak in 't bijeengebragte kruid, waardoor hij zelf en vele vijanden met hem omkwamen. In bosscha's Neérl. Heldendaden te Land leest men, dat hij doodgeschoten of geslagen werd. - Van het in de lucht springen van Loevestein is dus hier geen sprake. Evenzoo verhalen het van der maaten en bosch in zijne bewerking van kwantes' Beknopt Overzigt.

[p. 552]

Ook lezen wij bl. 203: ‘De Engelschen verzamelden eene aanzienlijke zeemagt, onder schijn van Duins, maar inderdaad om de Spaansche vloot te beschermen.’ En iets verder: ‘de vijand bleef binnen Duins’. Dit zou kunnen doen vermoeden, dat Duins eene zeehaven ware; terwijl, zooals reeds vroeger in dit Tijdschrift is opgemerkt, Duins (Engelsch The Downs) eene keten van duinen is, die zich van Ramsgate tot Kaap Dungeness uitstrekt.

Eindelijk nog meenen wij te moeten zeggen, dat wij lezende opmerkten de schrijfwijze (bl. 2) eene gewigtige rol, eene waarheid, eene eervolle plaats, en elders (bl. 3) een keten, (bl. 6) een glansrijke zegepraal, (bl. 12) een vloot; (bl. 28) de geest van karel den Groote en (bl. 34) van alcuïn, den geleerden vriend van karel den Grooten; (bl. 31) aan karel den Eenvoudige en (bl. 37) aan karel den Eenvoudigen; (bl. 185) door zijnen aanhang en (bl. 189) met zijn gewonen spoed.

Wij weten, dat eenigen onder ons thans de lidw., bez. bijv. naamw., enz. als toonlooze woorden beschouwen, anderen daarentegen nog steeds de oude manier volgen, en een man, eene vrouw schrijven. De geachte Schr. van dit werk schijnt het echter voor onverschillig te houden, en nu eens de eerste, dan weder de laatste manier te volgen. 't Zelfde schijnt het geval met het als attribuut na het hoofdwoord geplaatst bijv. naamw.: nu vindt men het als zelfst., dan als bijv. naamw. verbogen.

Onze opmerkingen, we zeiden 't reeds vooraf, zijn van geene beteekenis; we maakten ze slechts om te toonen, dat we 't werk oplettend lazen. Het Tweede Stuk is reeds ter perse; en gaarne zeggen we, dat we 't met ingenomen belangstelling te gemoet zien, daar we zeker, wanneer eens 't geheele werk voor ons ligt, de liefhebbers van degelijke Geschiedenis des Vaderlands zullen kunnen geluk wenschen met een werk, dat hun een hoogst geschikten leiddraad aanbiedt bij de beoefening dier wetenschap.

De Uitgever heeft gezorgd, dat het uitwendige beantwoordt aan 't inwendige; druk, papier en correctie zijn onberispelijk, zelfs fraai en zuiver te noemen.

a.b.m.