Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Een blik op den tegenwoordigen toestand der Scheikunde, door P.J. van Kerckhoff, Hoogleeraar te Groningen. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1857. In gr. 8vo. 48 bl. f :-60.
De beteekenis der Planten-Geographie en de geest van haar onderzoek. Redevoering ter aanvaarding van het buitengewoon Hoogleeraar-ambt aan de Hoogeschool te Leyden, den 14^den Nov. 1857 uitgesproken door Dr. W.F.R. Suringar. Leeuwarden, G.T.N. Suringar. 1858. In gr. 8vo. 46 bl. f :-50.

Wat den Referent beweegt de beide aan het hoofd dezes aangeduide brochures gezamenlijk aan te kondigen? zal misschien deze of gene vragen, wien het lust ons oordeel over die werkjes te vernemen. Van verschillende schrijvers afkomstig, behandelen zij zelfs niet dezelfde wetenschap, of zoo

[p. 526]

zij al ieder een deel van de omvangrijke wetenschap der natuur behandelen, de titel reeds laat vermoeden dat elk zich op eigen gebied beweegt, zonder dat er veel sprake kan zijn van uitstapjes op het aangrenzende veld. Maar ja! als het er op aankwam om te zeggen, wat de gemeenschappelijke aankondiging dezer werkjes min gepast doet voorkomen, zou misschien nog veel anders kunnen aangevoerd worden ten betooge van de ongelijksoortigheid. Daarop zou Ref. echter kunnen antwoorden, vooreerst, dat als gronden - al zijn het ook uitwendige - voor gemeenschappelijke behandeling mogen aangevoerd worden, dat beide oratiën zijn, en elk door een Hoogleeraar geschreven en voorgedragen is. En wanneer men ze dan volstrekt zoo heterogeen wilde noemen, zou niet in het spreekwoord: les extrêmes se touchent juist een zeer diepe inwendige grond tot vereeniging liggen?

Maar haasten we ons om tot onze eigenlijke aankondiging te komen.

N^o. 1, de oratie van Prof. kerckhoff, uitgesproken bij de overdragt van het Rectoraat der Hoogeschool te Groningen, is ‘een uitvloeisel van den indruk, dien de vorderingen der scheikunde in de laatste jaren (bij den Schrijver) hebben te weeg gebragt.’ Bij het lezen dezer oratie - hoe veel meer zal het bij het hooren voordragen kunnen geweest zijn! - treft het, hoe de S. bezield is door het bewustzijn van de hooge waarde der wetenschap welker vertegenwoordiger hij is. Het geheele terrein overziende en alle bijzonderheden daarvan kennende, wijst hij op eenige (acht) punten, die voornamelijk het karakter en het streven der hedendaagsche scheikunde bepalen, en wanneer gij aan het einde der redevoering gekomen zijt, verwondert gij u dat de Schr. in zoo weinig woorden zóóveel kon zeggen, maar ge klaagt in uwe gedachten zeker daarover, dat de den redenaar toegemeten tijd geene uitvoeriger behandeling zijner stoffe toeliet.

‘Kan het nut hebben’ - zegt de Schr. in het Voorberigt voor de uitgave zijner oratie - ‘eene wetenschap, die snel vooruitgaat, nu en dan gade te slaan om op te merken, welken weg zij heeft afgelegd, waar zij zich bevindt en waarheen zij zich rigt, dan zal men eene poging daartoe, naar ik vertrouw, niet wraken.’

Moge de Schr. zoozeer het bewijs van het tegendeel onder-

[p. 527]

vinden, dat hij zich daardoor opgewekt voelt om zijn onderwerp wat breeder te behandelen!

N^o. 2 is ook eene oratie, uitgesproken door een jeugdigen jong-Professor ter aanvaarding van zijn Hoogleeraars-ambt. We voelen met hem, hoe het hem te moede zijn moest, terwijl hij, krachtens het hem opgedragen ambt, tot zijne vrienden - toen, gedeeltelijk zeker ook thans nog niet uit de rijen der studerende jongelingschap getreden - kon zeggen: ‘Als uit uw midden werd ik opgeroepen, (om) U voor te gaan in de beoefening der wetenschap.’ - ‘Vroegtijdig wordt van mij de kracht, de rijpheid van den mannelijken leeftijd gevorderd’, roept hij bijna weemoedig zijnen vader toe, en wanneer hij tot zijne ambtgenooten zegt: ‘Nog tot vóór weinige maanden mogt ik het voorregt genieten, door sommigen Uwer in de studie der natuur te worden ingeleid, en reeds nu wordt van mij gevorderd, met U anderen tot haar op te leiden’, dan wenschen we, dat hij om geen van die lippen, gewoon om zich te ontsluiten ten einde woorden van wijsheid te spreken, soms een glimlach hebbe zien zweven, getuigende van gemis aan welwillendheid, of als zeggende: ‘Ach, was haben die Herrn doch für kurzes Gedärm, Was sie gestern gelernt, das wollen sie heute schon lehren.’ Dan moge den Spreker de gedachte en het voornemen gesteund hebben: wanneer ik dan een ‘kurzes Gedärm’ heb, moge dat getuigen van mijn carnivoren aard; dan wil ik u doen zien, dat ik mijn geest met krachtige spijzen voed en daarvan aan mijne kweekelingen mededeel. Daartoe kan men zeker deze inwijdingsrede nog niet brengen, die wel als weinig anders dan als een uittreksel uit von humboldt's Ansichten der Natur en de candolle's Géographie Botanique beschouwd kan worden, en waarin we onder anderen de uitkomsten door de laatste onderzoekingstogten in Australië op het gebied der planten-geographie aan het licht gebragt, ongaarne misten - maar we vinden het verschoonlijk dat de jonge Hoogleeraar als onderwerp van de redevoering, waarmede hij zijn ambt aanvaardde, eene stoffe koos, waarvoor hij bij alle leden van zijn gemengd gehoor belangstelling mogt verwachten, al beheerschte hij die stoffe ook niet volkomen. We weten niet, of het misschien niet beter geweest ware, eene degelijke, des noods vervelende rede te houden, gedachtig daaraan, dat de indruk van het πτεροεν

[p. 528]

ἔπος spoedig verdwijnt, maar dat littera scripta manet. Maar we vertrouwen, dat de Schr. wanneer hij zich eens rustig gezet zal hebben op het standpunt, waartoe hij geroepen werd - wanneer hij het geheel der wetenschap, die hij te onderwijzen heeft, evenzoo beheerscht, als hij reeds proeve heeft afgelegd dat met een deel daarvan het geval is - door zelfstandigen arbeid zal bewijzen, dat hij waardig is, zijne gewigtige betrekking te vervullen. We gelooven zelfs dat de Schr. eenigzins onder de zedelijke verpligting ligt aan die verwachting te voldoen. Wenschen we hem dus steeds een onverflaauwden ijver toe, om zijne bekwaamheden te doen strekken tot bevordering der wetenschap!

z.
s.