Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

De Held van Marengo. Geschiedkundige Roman door F. Stolle, Schrijver van: ‘1813’ enz. Uit het Hoogduitsch. Twee Deelen. Met gesteendrukten titel en vignet. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1857. In gr. 8vo. 542 bl. f 5-30.

Stolle's naam herinnert die dagen, toen een buitenlandsch auteur maar een slechten roman behoefde te schrijven, om dien na weinige maanden in 't Hollandsch vertaald te zien. Twintig jaren geleden had de vertaalwoede ten onzent haar toppunt bereikt. De mannen van 't ambacht werkten voor een honorarium van f 2,50 à f 3,- per vel met eenen ijver en spoed, die, bij wie de fabriekage met aandacht gadesloeg, het vermoeden wekten, dat ‘paardenkracht’ en ‘stoom’, tegen alle natuurwetten in, in een vertalers-ligchaam konden aanwezig zijn. Van die dagen dateert ook Ref. kennismaking met stolle's arbeid. 't Zou echter onbillijk wezen, wanneer wij de qualificatie van ‘slechten’ roman ook op ieder geschrift van dezen Auteur toepasten. Integendeel, wat in der tijd bij den heer van boekeren te Groningen van zijne hand het licht zag, onderscheidde zich gunstig van menige andere geestvrucht, die als de zijne ook van Duitschen bodem geplukt werd. Wij lazen zijn ‘1813’, ‘Elba en Waterloo’, zijn ‘Nieuwe caesar’ niet zonder genoegen. Toch meenden wij hem nu, na twintig jaren, tot een voorbijgegaan en afgesloten tijdperk te mogen rekenen. Een nieuwe tijdgeest, een nieuw geslacht heeft ook der romantiek hoogere eischen gesteld, dan die zijn talent ooit had kunnen bevredigen, en terwijl hij zich vóór jaren eene niet ongunstige letterkundige reputatie verwierf, had ook hij die voor een goed deel te danken aan de toegevendheid, welke toen zelfs het half- of kwart talent van een min keurig en minder dan het tegenwoordige van een novellenauteur eischend publiek, ten deel viel.

Ieder buitenlandsch Auteur - wien wij om zijns goeden

[p. 443]

naams wille wel een Requiescat in pace zouden gunnen - achten wij 't daarom ondienst gedaan, wanneer een onhandig vertaler, of een uitgever-speculant, na jaren nogmaals eenig geschrift van zulk eenen bijna vergeten schrijver, uit 't stof van eenig fonds oprakelt, om er eene vertolking van te leveren; eene ondienst vooral, wanneer - zoo als hier het geval is - zulk een geschrift niet alleen in geen enkel opzigt uitmunt, maar zelfs verre beneden zijn vroeger verschenen arbeid moet geacht worden.

Wou ik mij de moeite geven om u een aperçu te schrijven van dezen ‘Held van Marengo’, gij zoudt zonder het boek te hebben gelezen, wel zeker onze ongunstige meening beamen. Ref. mag echter de ruimte, daartoe vereischt, niet van de Redactie vragen. Laat mij u alleen zeggen, dat 't eene allerongelukkigste proeve is van wat de vertaler (de heer ter gunne, junior) een nieuw genre gelieft te noemen. Dat nieuwe genre schijnt zich te moeten kenmerken door de afwisseling, die de Auteur in de verschillende hoofdstukken heeft weten te brengen. 't Eerste is b.v. puur roman en 't tweede een dor verhaal van geschiedkundige voorvallen. Welk eene ongelukkige mixtuur!

Wat de intrigue en de feiten betreft, de eerste is te alledaagsch en de laatste zijn te onwaarschijnlijk, dan dat ze ons in eenig opzigt zouden kunnen boeijen, of liever dan dat ze bij ons eenigen aangenamen indruk zouden kunnen achterlaten. Voor de leesbibliotheek eener kleine stad is 't misschien wel een goed en geschikt ‘stuivers’ boek. Naaimeisjes en aankomende jongens, een keukenmeid of een lakkei, zullen zich door den held renaud dormans of door de bevallige, natuurlijk beeldschoone gabriëlle misschien wel aangetrokken gevoelen, en de figuur van lynaud, die zoo familiair met vergift omgaat, als een oud soldaat met zijn pijpaarde en witsel, zal veelligt dezulken wel boeijen.

't Is doodjammer voor een auteur als stolle, dat zijn naam boven dit ellendig product staat. Wij zouden haast twijfelen of de booze wereld, - misschien wel een ondeugend uitgever - hem 't vaderschap over dezen bastaard aanwreef. Wij gelooven 't bijna zeker. Hij heeft ten minste menigmalen een beteren, meer historischen napoleon geschetst, dan zulk eenen als ons hier voorgesteld wordt.

[p. 444]

Weet ge, wat ge in deze bladen nog aantreft, dat ge hier stellig niet zoeken zoudt? Een extra populaire cursus over sterrekunde en Egyptische antiquiteiten. Voor de keukenmeid of de lakkei, die 't boek zeker ‘beelderig mooi’ zullen vinden, zonder twijfel een slaapmiddel bij uitnemendheid!

Doch, badinage à part. De uitgave doet ons voor de Heeren ter gunne leed. Wie ons publiek, eenigen tijd geleden, met goede vertalingen, als van thackeray en wetterbergh, begiftigde, moest zijn naam te lief hebben om dien aan zulk een prulschrift te verbinden. Bovendien verdiende de Vertaler nog wel eene scherpe kastijding. Hij geeft op menige bladzijde bewijzen, dat hij zijne taak zonder oordeel en slordig heeft verrigt. 't Boek wemelt van Germanismen en van zonden tegen onze moedertaal. Er ligt een lijstje in ons exemplaar, dat wij haast lust zouden hebben over te schrijven. Maar.... waartoe? Alleen dat de Vertaler van Keizerin josephine sprekende, haar eene ‘tractantse’ noemt, moeten wij vermelden. Van 't overige zwijgen wij liever.

De uitvoering is goed en bewijst dat de Heer ter gunne meer zorg had voor 't uitwendige van dit boek, dan 't inwendige wel verdiende.

O. Mei 1858.
l-e.