Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

De School des Levens, van Anna Mary Howitt. Uit het Engelsch door L.C. Cnopius. Haarlem, C. Zwaardemaker. 1858. In gr. 8vo. 279 bl., met eene steendrukplaat. f 3-20.

Ref.'s oordeel omtrent dit boek is goed en kwaad beide. Terwijl hij enkele details, menig gedeelte, vooral natuur- en

[p. 439]

plaatsbeschrijvingen, flink, hier en daar met meesterhand geteekend acht, zoo kan hij zich in geenen deele vereenigen met de ontwikkeling der karakters, wanneer hij die in verband beschouwt met het plan, dat de Auteur zich blijkbaar heeft voorgesteld. De Schrijfster heeft wel geweten wat zij wilde; 't zuivere, afgeronde denkbeeld heeft in al zijne helderheid haar voor den geest gezweefd, maar 't is overal zigtbaar dat de bewerking van 't idée verre boven hare kracht was, en zij uit dien hoofde beneden haar onderwerp bleef.

Op welke wijze de strijd des levens eene leerschool ten leven kan worden; hoe men in dien strijd ondergaat, en hoe men zich daarboven verheft, om gelouterd, en gereinigd, en geheiligd door de vuurproef, daaruit als een nieuw, meer degelijk en meer zedelijk wezen te voorschijn te treden - Miss howitt heeft getracht dit haren lezers duidelijk te maken; onzes erachtens is zij daarin niet geslaagd.

Zij schetst in deze bladen twee levensbeelden; de jeugd, de ontwikkelingspriode, den rijperen leeftijd en het einde van twee personen, die, van een verschillend punt uitgaande, toch door den loop der omstandigheden elkander naderen, om weldra zich in dusdanige gelijke positie te bevinden, dat eene vergelijking tusschen hen mogelijk wordt.

Leonard mordaunt is de ontwikkelde, dichterlijke, geniale jongeling, wien 't sombere kantoor zijns ooms weldra te eng wordt, en bij wien het besluit rijpt om zijne moeder en bloedverwanten te verlaten en met deze zijne gevestigde positie vaarwel te zeggen, zonder iets daarvoor in ruil te ontvangen dan de gelegenheid, om de proef te nemen of 't ideaal zijner jeugd, de kunstenaars-loopbaan in Londen, door hem zou kunnen verwezenlijkt worden. Daar de weg voor iedereen open ligt, bereikte de vlugteling uit Nottingham weldra de reusachtige wereldstad; de eerste schrede te zetten op den weg der eere en der vermaardheid, was een begin, dat echter met vele moeijelijkheden gepaard ging. Er moest armoede worden geleden en 't wigt der vernedering worden getorscht. Toch kwam hij 't doel, dat hij beoogde, nader, van stap tot stap. Moed en volharding, een ijzeren wil en talent waarborgden hem vrienden en beschermers; hij werd eerst als bediende, later als leerling op de Akademie toegelaten, om weldra onder Engelands goede schilders te worden gerekend.

[p. 440]

In de dagen dat mordaunt Nottingham verliet, woonde op een dorp, eenige uren van die koopstad verwijderd, een arme boerenknaap met zijne bejaarde grootmoeder. John wetherley was een aardige, vlugge jongen, die eigenlijk nimmer iets geleerd had, maar van wie 't gezegd kon worden; ‘dat hij schilder geboren was.’ De bengel had op zekeren dag, met behulp van wat lakmoes en roet, zijn oud meuken uitgeteekend en daar die schets toevallig onder 't oog van den dorps Laird kwam, meende deze den genialen knaap de gelegenheid te moeten openen om zijn talent te ontwikkelen. Eerst liet deze hem door een kunstschilder te Nottingham onderwijzen, later bezorgde zijn invloed hem eene plaats op de Akademie en waar zijn medestudent mordaunt slaagde, ontwikkelde hij zich nevens hem, om na weinige jaren beider naam in éénen adem genoemd te hooren, waar er sprake was van nieuwe en heldere starren aan den hemel der kunst.

Beiden staan dus op een gelijk standpunt; beiden hebben hun doel bereikt; hun toekomstig geluk ligt in beider hand.. ons bestek gedoogt niet hen verder te volgen; alléén dit, de geniale, fiere, wetenschappelijk ontwikkelde, dichterlijke leonard mordaunt gaat vroeg onder, achter zwarte, sombere wolken verbergt zich zijne star, om weldra allen gloed en alle licht te missen; de eenvoudige, praktische, meer degelijke john wetherley daarentegen vindt overal zijn geluk, waar hij 't zoekt, om, wanneer zijn Akademievriend en kunstgenoot reeds sedert lange jaren gestorven en vergeten is, nog zijn hoofd met den lauwer van kunstenaarsroem te zien omkranst.

Wij achten de figuur van wetherley een welgeslaagde, die van mordaunt daarentegen eene mislukte schepping. Blijkbaar heeft de Auteur de primitieve conceptie van dit karakter willen volhouden, om, waar haar talent voor de bewerking van dit waarlijk grootsche denkbeeld - de man van genie en illusie's, gehuldigd en gesteund door de wereld, doch vernietigd door de hartstogten en dwalingen van zijn eigen gemoed - niet berekend was, van haren held eene wanstaltige, walgingwekkende figuur te maken, wiens leven en lotgevallen weinig indruk bij hare lezers achterlaten.

De jongeling, die zij schetste, mogt, om het doel dat Miss howitt beoogde, zulk een man niet worden. Allerminst

[p. 441]

mogt het verleden zijns vaders eene medewerkende oorzaak zijn tot den val des zoons; daarvoor stond mordaunt te hoog in ontwikkeling. Kwam men, ingevolge de gedachtenreeks die de Schrijfster ontwikkelt, tot eenige conclusie, zij zou deze zijn: wilt ge een talent wezen, uitmuntende op eenig wetenschappelijk of artistiek gebied, en u staande houden op de hoogte, die ge eenmaal mogt bereiken, wees dan niets meer dan een koel, praktisch mensch, die bedaard zijn weg vervolgt, aan wiens borst idealen vreemd zijn en wien een onverschillig ‘laissez aller’ ten minste van teleurstelling vrijwaart.

Al bewijst john wetherley's levensloop niet in allen deele voor de waarheid dezer stelling, al zou de schrijfster veelligt ontkennen, dat uit diens karakterschets deze gevolgtrekking kon worden afgeleid; bij antithese moet men uit de beschrijving die zij van leonard mordaunt geeft, tot zulk een resultaat komen, en de werkelijkheid van het kunstenaarsleven zal wel bijna telkenmale het tafereel, dat de Auteur teekent, voor eene onware voorstelling verklaren.

Wij hielden ons te lang met de beide hoofdpersonen van dit boek bezig, om aan de overigen veel aandacht te kunnen wijden. Agnes singleton is een karakter dat boeit van 't begin tot het einde. Deze figuur is vooral in hare ontwikkelingsphase, in haren overgang van den toestand eener geëmancipeerde vrouw, tot die van een innig liefhebbend, echt vrouwelijk wezen, met meesterhand geschetst. Honoria moge waar zijn; zulke mannen in vrouwenkleeding mogen misschien in Engeland worden gevonden, zij zijn te afstootend, om belang te kunnen wekken. Dan dweepen wij liever met het huishoudentje der gaywoods, een gezin, waarvan de Schrijfster uitmuntend partij had kunnen trekken, om leonard mordaunt op te heffen, waar zijn karakter en levensbeschouwing hem ten val bragten.

Wilde ik u eens op schoone bladzijden uit dit boek wijzen, ik zou uwe aandacht kunnen vestigen op wat voorviel op de villa te Boxton Hill; op die tooneelen tusschen wetherley en honoria, en tusschen leonard en agnes, die Miss howitt op bl. 157-175 van haar boek verhaalt; verder zou ik u kunnen zeggen, dat ik de hoofdstukken, waarin de groote brand te Hamburg met fiksche hand wordt geteekend, meesterlijk geschreven acht; maar liever dan dit, wil ik u de lezing van 't

[p. 442]

geheel aanbevelen, dat ik, behalve de hierboven ter neêr geschrevene opmerkingen, onder de goede romans durf rangschikken.

Door eene keurige vertaling en nette uitvoering, onderscheidt dit boek zich ook boven menig ander.

O. April 1858.
l-e.