Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Volkshuishoudkunde. Een Overzigt van de beginselen dier wetenschap, door Mr. H.J. Smidt. Groningen, J.B. Wolters. 1858. In kl. 8vo. 212 bl. f 1-50.

De onbekendheid, welke de Schrijver van dit boek in alle kringen opmerkte met de grondwaarheden der hier behandelde wetenschap, spoorde hem aan om zijn licht niet onder de korenmaat te plaatsen, maar voor het publiek te doen schitteren. Wanneer die wetenschap nog onbekend is bij velen, ligt dit ongetwijfeld aan verklaarden onwil, want het getal van leer- en leesboeken daarover, is als het zand aan onze stranden. Men kan er genoeg over lezen, maar dat men niet wil..... à qui la faute? Daarom ook kwam de gedachte bij ons op, of wij nog wel een nieuw leesboek voor het algemeen behoefden, en wij gelooven dit met grond te mogen betwijfelen. Is de staatshuishoudknnde voor boer, burger en edelman, voor heer en knecht, voor den diplomaat en den leerling op de armenscholen even onmisbaar, dan zal zij haren weg wel vinden, en is zij alleen in de mode, dan zal zij toch verdwijnen als iedere nieuwere snede van jas of rok verdwijnt voor een ander model, ons van elders aangewaaid. Wij achten het een voorregt, dat de leer der volkswelvaart tot wetenschap is verheven, wij buigen ons eerbiedig voor smith, carry, say, bastiat: wij erkennen de waarde van de pogingen van zoovelen, die deze wetenschap onder het volk bragten, maar..... wij kunnen niet begrijpen, dat de kok bij zijn spit, de modiste bij haar japon, de schooljongen bij zijn hoepel, doordrongen moeten zijn van de waarheden der Économie Politique, en dat zij zonder deze niet hoepelen, koken of eenig beroep kunnen uitoefenen. Men meent dit wel eens, en velen onzer tijdgenooten zouden bij voorkeur door een

[p. 381]

schoenmaker, broodbakker of slagter bediend worden, die systhematisch de duurste, slechtste waar leverden, doch doordrongen waren van de theorie der staathuishoudkunde, dan door andere leveranciers, die goed en goedkoop leverden, doch van de gevierde wetenschap niets af wisten. Dit gelooven wij niet. Onze voorouders kwamen zeer ver met hunne Economie, doch wisten niet veel van Économie Politique: nu is het eene eeuw van geldverteren en geldmaken zonder economie, doch vol van Économie Politique. Of wij er beter om zijn? Wij betwijfelen het, en hebben meer eerbied voor den oud-Amsterdamschen handelaar, die in zijne hemdsmouwen ter beurze kwam, doch alles contant betaalde, en genoeg door zijne spaarzaamheid won om zijne koopvaardijvaarders ten beste te geven om in Duitschland lodewijk XIV te keeren, dan voor den wetenschappelijken staatshuishoudkundigen koopman der xix^e eeuw, die, zwetsend van crediet, waarde en handelsbelang, overal blanco credieten heeft, met elk wissels heeft loopen, en eindelijk ad Lunam vertrekt, zooals een mijner vrienden altijd zegt. Dikwijls wordt het hoofd ten koste van het hart gevormd, en dat willen al die mannen, die van de hooge waarde niet der Economie, maar der Économie Politique gewagen.

Dit moest ons van het hart. Het brandde daar al sedert lang op. Al houde men ons ook voor anti-revolutionairen, wij moesten eens eene stem verheffen tegen het gekraai der eeuw, die wij wel geene eeuw van laster en van logen noemen, zooals vader bilderdijk, maar voor welke wij ook niet nederknielen. Engeland, Amerika, Hamburg zijn staten, die Holland doen blozen, zoo riep men altijd en roepen velen nog, en bij de crisis, die de handel leed, is Holland het eenige land, dat vrij en eerlijk het hoofd verheft, ook zonder reuzenschreden gemaakt te hebben in de leer der volkshuishoudkunde.

Mr. smidts boekje is een zeer goed boekje voor het beoogde doel, maar dat doel zelf kunnen wij niet onvoorwaardelijk toejuichen. Wij achten het onnoodig en..... nisi utile est quod agimus, stulta est gloria.
a.