Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Merkwaardigheden uit de geschiedenis van de vestiging en uitbreiding des Christendoms, in verschillende werelddeelen, voornamelijk in betrekking tot den arbeid der Protestantsche Zendelingen, in Voorlezingen, door W. Hoffmann, Buitengewoon Professor der Godgeleerdheid aan de Universiteit te Bazel, en Inspector van de Kweekschool voor Evangelische Zendelingen aldaar. Uit het Hoogduitsch vertaald door J. Oudijk van Putten. II Deelen. Te Rotterdam, bij van der Meer en Verbruggen. 1851 en 1857. In gr. 8vo. XVIII en 348, VIII en 344 bl. f 4-90.

Waaraan 't gelegen hebbe, dat het Tweede Deel dezer Merkwaardigheden in onze taal zes jaren na 't Eerste in 't licht is verschenen, is ons onbewust. Zoo dit intusschen niet aan den Schrijver, maar aan den geringen opgang, dien zijn werk hier mogt gemaakt hebben, te wijten zij, kunnen wij bij de steeds toenemende belangstelling, welke de Zendingszaak in Noord-Nederland ondervindt, ons dit verschijnsel naauwelijks verklaren. De lofspraak toch, die reeds vóór de overbrenging door beets aan 't origineel werd toegezwaaid, was gewisselijk wèlverdiend: in wèlsprekenden en onderhoudenden stijl ontvangt men hier een voldoend overzigt zoo van den oorspronkelijken jammerlijken toestand der Heidensche volkeren, als van 't geen, met name door de Protestantsche Zending, hun ten goede reeds gedaan is en nog te doen overschiet. Waar de S. ons ook brengen en wat hij ons ook schetsen moge - China, Nieuw-Zeeland, de Sandwich-eilanden, Otaheite, de Schippers-eilanden, West-Afrika, de Indianen van Noord-Amerika, Oost-Indie, de Karenen, West-Indië, de

[p. 367]

Armenische Kerk en Zending, Zuid-Afrika, de Martelaren van Madagascar - overal noopt hij ons hem met gespannen aandacht te volgen. We gevoelen ons te gader verootmoedigd en tot deelneming aan 't Zendingswerk aangeprikkeld, wanneer hij ons zóó gedurig als met den vinger aantoont, hoe zeer de geestelijke en zedelijke ellende der Heidenen toegenomen en hunne bekeering tot het Christendom belemmerd en verstoord zij door de heb- en heerschzucht, de wulpschheid en het slechte voorbeeld der Europesche naam-christenen, gelijk ons b.v. alle nationale sympathie voor het Hollandsch-Kaapsche Boerendom vergaat, wanneer wij hen hier, spijt hun dagelijksch geregeld Bijbellezen, de jagt op de Boschjesmannen als een soort van uitspanning zien hanteren, en hen vervolgens uit gramschap over de bescherming, die de Engelsche regering - regtvaardiger dan de oud-Hollandsche - aan de inboorlingen verleende, het land zien verlaten. Toch verbloeme men daarom niet, wat door h., vreezen wij, te veel verbloemd is, maar waarvoor onze Nederlandsche zendeling ganswijk (Maandberigten, 1855, bl. 154, en 1856, bl. 51) met loffelijke opregtheid uitkomt, dat de nieuwe gemeenten in den regel voor de oude gemeenten in Europa moeten onderdoen: geene bedroevende, maar eene verblijdende opmerking voorwaar voor wie in het Godsrijk eene langs hoe krachtiger zich ontwikkelende levenskiem erkent. Niet minder zal men ook, meer misschien dan door h. geschied is, omtrent de door hem dusgenoemde ‘bloesems aan den Zendingsboom’ - de gezegden en daden namelijk van nieuwbekeerden - die raadzame voorzigtigheid in acht dienen te nemen, welke ons, uit aanmerking eensdeels der bij den Heiden ingekankerde onopregtheid en anderdeels der partijdige verzwijging van min gunstige uitingen en handelingen, door twee anderen onzer zendelingen, van cappellen en hoezoo, (Maandber. 1855, bl. 144 vv. en 1857, bl. 174 v.) worden aanbevolen. Veel ook, wat niet kinderlijk, maar kinderachtig, niet geestelijk, maar geestdrijvend is - b.v. II, bl. 62, van den Kareen, die zóó blijde was, dat hij ter oorzaak van zijnen doop zijne verloofde verloor, omdat hij nu ongehinderd leeren kon - willen wij wel volgaarne aan den nog pas uit de duisternis in 't licht getreden natuurzoon vergeven: voor een getrouw historisch verslag keuren wij 't zelfs noodig, dat er diergelijke proeven in worden

[p. 368]

opgenomen; maar - ware 't ook slechts ééns voor al - zóó gehéél toch als hier mogt de toelichting niet achterwege zijn gelaten, dat men alleen stalen van welmeenendheid, en niet van wèl meenen, bedoelde te geven. Met name werd zulk eene toelichting vereischt bij eene orthodoxie, wier verbreiding wij in den bij al zijn ijver en geloof wel eens wat bekrompenen en onwetenschappelijken Heidenbode gereedelijk over 't hoofd zien, maar die toch - als zij eenen Boschjesman het waarlijk afgodisch gebed ingeeft: ‘O Heere jezus christus! Gij hebt de zon, de maan, de bergen, de rivieren, en de bosschen gemaakt’, of als de Afrikaansche Vorst makaba tegen hare opstanding des vleesches, in steê van des menschen, met geene ongegronde bedenkingen opkomt, en zij dus den voortgang des Euangeliums belemmert - van te groven en schadelijken aard wordt, dan dat de Hoogleeraar h. haar met goedkeuring had mogen vermelden. Op dit een en ander zouden we nu niet eens zoo sterk hebben willen hechten, indien het niet, meer dan men denkt, ook bij menig beschaafd lezer onzer Maandberigten, een onverdienden tegenzin tegen de schoone en goede Zendingszaak verwekte, die wij wel niet, als sommigen, ten koste van de Noodlijdende Kerken onzes eigenen vaderlands wenschen te drijven, maar die na deze echter zeker de eerste regten op de kerkelijke milddadigheid des Nederlandschen Christens heeft. Wat voorts het boek van h. betreft, het aantrekkelijke daarin overtreft zóó wijd en breed het aanstootelijke, dat wij aan alle vrienden der Zending den aankoop en de verspreiding er van onvoorwaardelijk en dringend aanraden.

De Heeren van der meer en verbruggen zijn als Uitgevers, en de Heer oudijk van putten is als Vertaler te zeer met eere bekend, dan dat wij voor hen nog borg zouden behoeven te spreken. 't Verwonderde ons daarom te meer, dat wij in de ‘slimme namen’ der vreemde volken - voor zoo ver ze ons bekend waren - een paar nog al opzigtige feilen ontdekten: lono in plaats van rono (I, bl. 95 v.), en kamehameha (bl. 110) in plaats van tamehameha, gelijk zijn naam naderhand (bl. 115 vv.) te regt gespeld wordt.
v.p.