Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

De onderlinge overeenkomst en het verschil in denkwijze van de kinderen Gods, door Dr. E.W. Krummacher; voorafgegaan door eene Inleiding over den aard en de strekking der groote vergadering van Evangelische Christenen uit alle landen, te Berlijn; door E. Kuntze. Hilversum, P.M. van Cleef, Jz. In gr. 8vo. 40 bl. f :-30.

De ‘Inleiding’ van kuntze vangt aan met een overzigt van de voornaamste Kerkvergaderingen in vroeger en later eeuwen gehouden, en zegt - na het verschil te hebben opgemerkt

[p. 277]

tusschen die Conciliën en Synoden en de broederlijke bijeenkomst te Berlijn - het een en ander aangaande het doel, enz. van de laatste, vooral om te doen uitkomen, dat er voor hen ook, die tegenover de verschillende Evangelische Kerkgenootschappen in het hunne op een confessioneel standpunt staan, geene zwarigheid behoefde te zijn tegen het deelnemen aan eene zamenkomst als die, toen dit stukje geschreven werd, beraamd was en sedert in de hoofdstad van Pruissen, gelijk men weet, onder levendige deelneming, zelfs van den Koning, gehouden is. 't Schijnt het lot van ons land te moeten wezen, bij zulke buitenlandsche vergaderingen vrij zonderling vertegenwoordigd te worden - doch dit doet hier nu niet ter zake. Dat tusschen de leden van verschillende kerkgenootschappen der Protestanten die hoogere eenheid bestaat, welke in de R.-K. Kerk geheel en al gemist wordt, en dat het bestaan dier Kerkgenootschappen een uitvloeisel is van het Protestantisme - daaromtrent wordt op de eerste 14 bladzijden dezer brochure niets nieuws gezegd. Het laatst aangeduide wordt, gelijk honderdmalen, ook hier weder gesteld, maar niet bewezen. Trouwens, het heeft geen bewijs noodig, indien men uitgaat van de stelling, dat het geloof des Christens bestaat in het voor waarheid houden van leerstellingen, door een kerkgenootschap als de uitdrukking zijner overtuiging omschreven en voorgeschreven. Maar indien het geloof iets anders is en bestaat in eene ootmoedige aanneming van, en overgave aan jezus christus als Zaligmaker, dan kunnen wij het bestaan van afzonderlijke Kerkgenootschappen wel aanmerken als gevolg van de verkeerdheid der menschen, in zoover zij door dogmatische of stoffelijke beweegredenen worden teruggehouden van zich te vereenigen tot ééne Evangelische Kerk; maar wij blijven de door den een den ander nagezegde stelling weêrspreken, dat de splitsing der geloovigen in Kerkgenootschappen een onvermijdelijk gevolg is van het Protestantsch beginsel zelf.

In bijzonderheden kunnen wij aangaande dit stukje niet treden; stof zou er anders genoeg toe zijn. Slechts vragen wij: of ‘de Engelsche Staatskerk in hare leer zuiver Evangelisch’ zij (bladz. 7) - of men zoo bepaald mag beweren, dat ‘tot op den huidigen dag onder de Methodisten het meeste geloofsleven heerscht’ (bladz. 9) - of de onderscheiding juist

[p. 278]

zij tusschen Doopsgezinden en Mennonieten (bladz. 12) - of men zich op de Grieksche Kerk kan beroepen, ten bewijze, dat in de R.-K. Kerk geene uitwendige eenheid gevonden wordt (bladz. 13.)?

De rede van Dr. krummacher is in drie punten verdeeld; zij beantwoorden de vragen: Wie zijn de kinderen Gods? - Waarin stemmen zij overeen? - Waarin verschillen zij? Nadat de redenaar was begonnen met in zijne inleiding zeer sterk te doen uitkomen, dat hij Hervormde is en als Hervormde hoopt te sterven, zou men misschien meer dogmatische eischen in het eerste stuk verwacht hebben, dan men er in aantreft. En met uitdrukkingen als: ‘In Hem (jezus) - om den wille zijner bloedige offerande, zijner in de plaats tredende geregtigheid - verkrijgen zij het volkomen regt, in den Heiligen Geest blijmoedig den Eeuwige hunnen lieven Vader te noemen’ - kan men, meer als uitdrukking welligt van eigen opvatting dan als regel voor anderen, vrede hebben, als men ook leest: ‘Er is vaak in het streven en verlangen van een in de dogmatiek niet ervaren mensch oneindig meer kindschap van God, dan in de bekwaamste (? bequemlichste, aannemelijkste?) leerstellingen met hunne (hare; of moet het zijn: leerstelsels?) naauwkeurig doordachte stelselleer.’ Leerstellingen met hare stelselleer laten wij passeren! Nog krachtiger drukt zich krummacher uit bladz. 39: ‘Zoo lang in de Evangelische Kerk de stelling vaststaat, dat ieder Christen het regt heeft, ja dat het zijn pligt is, Gods Woord vrijelijk te onderzoeken, zoo lang zullen ook omtrent de niet tot de hoofdleer behoorende begrippen en verborgenheden verschillende opvattingen bestaan, die echter dan eerst strijdig zijn met de eenheid der Christenen in christus, wanneer stijf dogmatisme in de plaats treedt van de liefde, dien band der volmaking.’ Die verschillende opvattingen laat krummacher dus gaaf gelden, maar tevens ijvert hij voor zijn Hervormdezijn, en meent dat niet nadrukkelijk genoeg te kunnen zeggen in eene vergadering van Evangelische Christenen uit onderscheidene Kerkgenootschappen! Één van beide dus: òf hij houdt hetgeen hem qua Hervormde van de Lutherschen enz. scheidt, voor ‘niet tot de hoofdleer behoorende begrippen en verborgenheden’ - en dan behoefde hij zoo sterk niet te drukken, dat hij ‘in de leerstukken der Hervormde Kerk den

[p. 279]

inhoud en de uitdrukking der zuivere, eeuwige waarheid van het Woord Gods gevonden heeft’; òf hij houdt die kenmerkende leerstukken van de Hervormde Kerk voor wèl tot de hoofdleer behoorende begrippen en verborgenheden; en dan moet hij, om consequent te zijn, aan de leden van andere Protestantsche Kerkgenootschappen zelfs het Christelijke karakter ontzeggen; hij mag hen als menschen niet uitsluiten van zijne algemeene menschenliefde, maar kan hen niet erkennen als broeders in den Heer, huisgenooten des geloofs. Doch laat ons liever, dan op die schromelijke verwarring en inconsequentie, wijzen op hetgeen hij schrijft: ‘Geene opvatting omtrent de door christus aangebragte verzoening kan baten, maar alleen deze verzoening zelve.’ En: ‘het geloof is geene leer.’

De vertaling is niet meer dan redelijk. Kindschap is in de beteekenis van betrekking tot God niet vr., maar onz.; de stad Trident (Duitsch) noemen wij niet Tridente, maar Trente, en hetgeen in het Duitsch Kostnitz en Constantz beide heet, heeft bij ons slechts den laatsten, niet den eersten naam. Ook spreekt men niet van gezindheden in de beteekenis van Kerkgenootschappen, maar van gezindten.