Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

[p. 209]

Korte mededeelingen.

Catalogus eener uiterst zeldzame Verzameling van Hollandsche Bijbels, Psalmen, Incunabulen, Geestel. Liederen, Hollandsche Godgeleerde Werken (zoo Protestantsche als Roomsch-Catholieke) der 16^e en 17^e Eeuw, waaronder vooral opmerkelijk zijn de werken der eerste Hervormers, Martelaarsboeken, Confessiën, Catechismi, Nederd. werken onder het kruis gedrukt, in Duitschland, Engeland, Frankrijk; vele werken der Wederdoopers, van Dweepers, enz. Allen uitvoerig beschreven en vergezeld van Aanteekeningen, drie Registers en Aanhangsel. Verzameld door, en verkrijgbaar bij frederik muller, Boekhandelaar te Amsterdam, Heerengracht, KK 130. (Deze Catalogus is een Supplement op den: Catalogus van Godgeleerde Werken, en op dien van: Oostersche Werken, verkrijgbaar bij denzelfden). 1857. (12 November). 134 bl. f :-80. - Hier kunnen Bibliomanen van professie, hier ook Bibliomanen om der studie wil ruimschoots te regt. De breede titel geeft u nog maar een oppervlakkig denkbeeld van den hier voorhanden rijkdom. Wilt ge er dus nog eens iets naders van vernemen? Welnu, ge vindt hier dan o.a. van N^o. 49-159* eene unieke verzameling van Psalmberijmingen, en daaronder de 4 uitgaven der berijming van marnix, welke bijeen aan te treffen eene der grootste zeldzaamheden is; ge vindt onder de Incunabulen 't eenigst bekende, zoo niet eenigst bestaande Ex. der ‘Legende van Sinte Rochus’; ge vindt al verder van N^o. 343 tot 435 eene denkelijk wel weder unieke verzameling Bekkeriana, en van 600 tot 612 eene dito Deurhoviana (waaruit men ons in 't Kerkhistorisch Archief eens eene monographie van deurhoff moest leveren, welke, even als die van leenhof, aan onze Vaderlandsche Kerkgeschiedenis ontbreekt). Voorts eene serie geschriften, waaronder zeer zeldzame, van coornhert en van david joris, de eerste allerzeldzaamste uitgaven van v. haemstede's Martelaarsboek en aldegonde's Biënkorf, een misschien ook al eenig Ex. van twee tot nu toe aan de schrijvers over de Wederdoopers onbekend gebleven werkjes van henrick rol, die te Munster met het wee-roepen een aanvang maakte, enz. enz. - Reeds de bijgevoegde bibliographische aanteekeningen

[p. 210]

maken dezen Catalogus voor den Geschied- en Oudheidkenner zijne 80 centen waard.
v.p.

Reeds toen wij de Reglementen en Besluiten der Nederlandsche Hervormde Kerk, verzameld door g. bruna, Predikant te Hasselt, 1^e Afl.; te Zwolle, bij g.h. meijer, 1857, à 80 cts., in de couranten geannonceerd zagen, beschouwden we die verzameling als eene wat voorbarige boekverkoopers-speculatie. Al zegt b., dat de nog te revideren reglementen ‘weinige en niet de meest belangrijke’ zijn, men heeft met dat al zonder die geen volledig wetboek. Wil hij misschien de oude nog vigerende editiën in de 2^e Afl. - als welke ‘alle reglementen en besluiten, die kracht van wet behouden’, zal bevatten - opnemen, dan zal de kooper toch wat al te schielijk met een verouderd wetboek zijn opgescheept. Dat door dit een en ander het debiet belemmerd of misschien ook wel de moeijelijkheid bij nader inzien beter gevoeld zij, schijnt ons dááruit te blijken, dat b.'s voorrede reeds van 28 Jan. des vorigen jaars dateert, en de 2^e Afl. evenwel tot dusverre nog niet verschenen is. Wat de uitgave zelve betreft, we hebben de moeite genomen, een der reglementen - dat voor de Diaconiën - met een authentiek exemplaar te vergelijken: eigenlijke fouten hebben we - behalve toch Burgelijk voor burgerlijk - daarin niet aangetroffen; maar al zijn we 't taalkundig met b. ééns, we moesten 't afkeuren - want een wets-afdruk behoort tot tittel en jota toe een afdruk te zijn - dat we diaconie, kerkeraad, classicaal in Diakonie, Kerkeraad, Classikaal veranderd zagen, dat in Art. 25 een komma-punt voor een punt, en daarmeê tevens eene initiale groote letter voor eene kleine heeft plaats gemaakt, dat in Art. 27 drie komma's ontbreken, enz. Overigens is de uitvoering vrij goed; maar 't formaat te groot, om door b. ‘zakformaat’ genoemd te mogen worden: de wel duidelijke, maar ook gansch niet kleine letter is daaraan schuld.
v.p.

Koepok-inënting. Het is bekend, dat er nog altijd gevonden worden, hoewel hun getal dagelijks vermindert, die tegen de koepok-inënting bezwaar hebben uit godsdienstigen schroom; vrome zielen, die telkens op nieuw aankomen met hetzelfde bezwaar, zich beroepende op het Bijbelwoord: ‘Gij zult den

[p. 211]

Heer uwen God niet verzoeken.’ Dat zij om dit Bijbelwoord alleen zulke tegenstanders van de inënting zouden wezen, gelooven wij niet. Het is meer eene zucht naar het oude, een afschuw van het nieuwe, ofschoon toch waarlijk de inënting niet meer iets nieuws mag worden genoemd. Kortom, zij vinden in dat Bijbelwoord een steun voor hun gevoelen, en misschien zouden zij van hun vooroordeel kunnen genezen worden, indien hun wierd aangetoond, dat juist het woord, waarop zij gewoon zijn zich te beroepen, hun den pligt oplegt, om hunne kinderen te laten inënten. - Dit heeft Ds. j.h. gunning trachten te doen in Een woord aan mijne mede-Christenen over de inënting der Pokken. Te Hilversum, bij p.m. van cleef. 1857. f :-10; de 25 ex. f 2-:; de 100 ex. f 7-50. Hij doet het op zeer eenvoudige, bevattelijke, en naar ons voorkomt, voor den meest onkundige overtuigende wijs. Daarom vinde zijn boekje ruime verspreiding en kweeke overvloedigen zegen.

Drie Leerredenen zijn ons ter aankondiging toegezonden. Zij zijn deze: Evangelie en Evangelieprediking, naar Kol. i:26-28, intreê-rede te Veendam, den 20^sten Sept. 1857, door h. brouwer, waarin heldere denkbeelden over openbaring, christus-prediking, menschelijke volmaking, - gepaard aan een goeden stijl, warme, bezielde taal. - Leerrede bij gelegenheid der toewijding van het nieuwe Orgel in de Oude Kerk der Ned. Herv. Gemeente te Delft, op den 13^den Sept. 1857, door Dr. w.h. haverkorn van rijswijk. - Tekst: Kol. III:16^b. Deze leerrede is eene proef, hoe ook zulke plegtigheden, wier leiding eene zeer moeijelijke taak is (elk die er toe geroepen werd zal het erkennen) hoe ook deze, met een goeden tact bestuurd, tot stichting der gemeente kunnen worden dienstbaar gemaakt. - Het Gebed van den Heiland om de bewaring des Geloofs, Leerrede naar aanleiding van Luk. xxii:32, door j.g. verhoeff, Pred. te Nieuw-Loosdrecht. Vooraf gaat een brief aan een vriend, waarin eenige opmerkingen voorkomen, gemaakt na het lezen van de beantwoording der vraag: bevat het antwoord op de 37^ste vraag der (?!) Katechismus eenig bewijs voor de leer der algemeene verzoening? door a.p.a. du cloux. - Wij laten den twist tusschen de beide genoemde Predikanten

[p. 212]

liefst rusten; ons standpunt is te ver van het hunne verwijderd, om niet in de eenigzins helderder denkbeelden van den eerste toch nog zooveel duisters te zien, dat wij het niet durven ondernemen, eenig licht daarin aan te brengen; vooral wagen wij dat niet, als wij een ‘wee u!’ hooren uitspreken over al wie begrijpen wil in plaats van te gelooven. De leerrede van Ds. v. zal zich overigens voor hen, die het met hem eens zijn, met genoegen laten lezen.

Woorden des geloofs van Dr. m. luther, door l. van erpecum. Te Amsterdam, bij h. höveker. 1857. - Een juiste titel voor een goed, lief en goedkoop boekje. Het bevat uittreksels van eene bloemlezing uit luther's schriften. Al wat van den grooten Hervormer afkomstig is, heeft iets kernachtigs en aangrijpends, het verheft en verwarmt en bezielt. Ook daar, waar men van luther's denkbeelden verschilt, kan toch het hart den zegen zijner profetische taal ondervinden. Den toegang tot menig huis en hart wenschen wij dit boekje toe.

Minder vrijmoedigheid hebben wij tot aanbeveling van een ander werkje, bij denzelfden Uitgever uitgekomen. Het draagt den titel: Het is wèl, of uit welk oogpunt het geloof de beproevingen des levens beschouwt, vrij vertaald en in den vorm eener Christelijke overdenking bewerkt, naar het Engelsch van john hill. De titel is ontleend aan de woorden der Sunamietische tot gehasi, elisa's dienstknecht (2 Kor. iv:26). Vorm noch stijl van dit boekje heeft iets aantrekkelijks. Een onderwerp als dit eischt, dat er iets nieuws over gezegd worde; eischt eene frissche, uitlokkende behandeling. Daarvan vinden wij hier niets; integendeel 't is alles het oude en dat onder een berg van Bijbelplaatsen, uit O. en N.T., soms met de haren er bij gesleept; men vreest er onder begraven te worden. Gerust had de Vertaler en Uitgever zich kunnen onthouden van den spoed, waarmeê zij, volgens hunne verklaring, dit werkje hebben moeten laten afdrukken, en waardoor vele drukfouten niet verbeterd konden worden. Het is, alsof er nog dringende behoefte aan dergelijke melkspijs bestond!