Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

1855. Geschiedkundige Roman. Naar het Hoogduitsch van Max von Riedwald, door W. van den Heuvel. Drie Deelen. Te Hilversum, bij P.M. van Cleeff, Jr. In gr. 8vo. 1002 bl., met gelithograph. titels en vignetten. f 9-90.

De geschiedenis van den oorlog in Oostelijk Europa, de veldtogt in de Krim, de strijd te Balaclava, of de belegering van Sebastopol, dit alles begint tot het verledene te behooren, en 't publiek, een paar jaren te voren, gretig uitziende naar dagbladen of geschriften, die op den krijg tusschen den Czaar en de Westersche Mogendheden betrekking hadden, verloor gaandeweg zijne belangstelling voor eene zaak, die, na veel bloeds en gelds te hebben gekost, volgens menschelijk inzigt, weinig ten goede heeft uitgewerkt.

Veelligt was dit de reden, waarom deze vrij lijvige roman, in weerwil van de nette uitvoering, waardoor hij zich onderscheidt, eenigen tijd op onze schrijftafel zwierf, zonder dat wij dien ter hand namen. Eindelijk begonnen wij met de lectuur, en openhartig moet Ref. het verklaren, hij die riedwald's product koopt met het doel, zich eenigen tijd degelijk en aangenaam bezig te houden, hij zal na de lezing gerust kunnen zeggen: ‘ik heb tijd en geld verloren.’

't Is eene allerongelukkigste navolging van de bevallige en meesterlijke wijze waarop relstab de gebeurtenissen van het gewigtige jaar 1812 in romantischen vorm verhaalde. Koos von riedwald zich dezen tot model - de afgewerkte taak bewijst niets anders, dan dat een ongelukkige brekebeen het voetspoor van den maëstro poogde te drukken.

[p. 129]

't Is een zamenraapsel van banaliteiten; een dor en niet altijd trouw geschiedverhaal, zoo partijdig mogelijk in anti-Russischen geest geschreven. Volgens den Schrijver mist de Rus alles: talent, moed, eerlijkheid, goede trouw, gezond verstand, in één woord, 't zijn daemonen in menschelijke gedaante, iedere Griek is een lafaard, luiaard of straatroover; terwijl daarentegen iedere Franschman of Brit het engelenideaal zeer nabij komt, eene hoedanigheid, waartoe ook de Turk, volgens dezen Auteur, veel aanleg heeft.

Iedere merkwaardige eipisode uit den veldtogt wordt beschreven, maar dusdanig, dat wanneer men toevallig den naam der plek, waar eenig voorval plaats greep, vergat, men meenen zou eene repetitie van 't voorgaande te lezen. Bloed, moord, kanonvuur, verraad, halsbrekende pogingen van den romanheld james rodney en zijne beide bedienden, den Ier patrick, en den Turk hassan, die maar immer met een goed gevolg worden bekroond en den eersten telkenmale tot den ‘Deus ex machina’ vormen van ieder gevecht, zijn de verwen, waarmede von riedwald elk tafereel heeft gepenseeld.

Voeg nu hierbij een ‘onmogelijken’ Turk, zoo als ibrahim pacha en diens gezin, eene familie zoo lief als 't huishoudentje van een sentimentelen dorpsdominé uit de dagen van la fontaine, een in ieder opzigt geëmancipeerden Muzelman, wiens dochter de heldin van den roman worden moest, nadat een Russisch meisje, die 't allereerst als zoodanig optrad, à grand orchestre moest verdwijnen, om het sombere karakter, den bloeddorst en de wreedheid van den Pope michailoff, de ‘bête noire’ van den Auteur en den boozen geest van het boek, des te sterker te doen uitkomen.

In menig détail bewijst de Schrijver weinig of niets te kennen van het volkskarakter, de zeden en gewoonten der natiën, waaraan hij zijne figuren ontleent, of op wier gebied hij de handeling doet plaats grijpen. Één uit velen; om slechts bij den hoofdpersoon van het boek, Sir james rodney, te blijven, meer een Bayard der Middeneeuwen, dan een Engelschman van onzen tijd; wie diens verhouding tot zijne bedienden, diens gesprekken met deze nagaat, hij zal een glimlach niet kunnen weêrhouden over dusdanig vergrijp tegen het volkskarakter van den Brit, bij zooveel onwaarschijnlijkheid, dat, ooit onder eenige omstandigheid, zulk eene verhouding mogelijk is.

[p. 130]

De Auteur biedt ons niets nieuws aan, niets waarvan de Franschen zoo eigenaardig zeggen, 't is iets ‘ce qui touche’. Onze belangstelling, zelfs onze nieuwsgierigheid, wordt op niet één punt gewekt of geprikkeld. De handeling is mat, de dialoog akelig flaauw, de stijl hier en daar beneden kritiek.

Wat aan dezen arbeid goed is, heeft de Auteur aan den Vertaler en den Hollandschen Uitgever te danken.

Beiden verdienen in allen opzigte lof, behalve over hunne keuze, die niets bewijst dan dat ook deze uitgave een nieuw staaltje is van de vertaalwoede ten onzent, en eene - zoo wij hopen, mislukte - speculatie op de sympathie van het publiek voor de gebeurtenissen in 1855.

Ref.'s oordeel was hard; waar overtuiging hem tot het neêrschrijven van bovenstaande regelen aanspoorde, daar gaf de telkenmale in de dagbladen herhaalde vergelijking - door den Uitgever aan de Illustrirte Zeitung ontleend - ‘dat deze arbeid een waardig pendant is van relstab's 1812’, den lust, om zijne meening onbewimpeld mede te deelen, nieuw voedsel. 't Is de pligt der eerlijke kritiek het publiek in te lichten.

Welnu, wie rellstab's 1812 en riedwald's 1855 met de Illustrirter Zeitung pendanten heet, hij plaatse in zijnen salon naast een historiestuk van kruseman, 't bekladde doek van den ergsten brekebeen op 't gebied der beeldende kunst!

o.
l-e.