Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Het Catholicisme van Hugo de Groot. Door E.J. Diest Lorgion, Theol. Doct., en Predikant te Groningen. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.z. 1857. In gr. 8vo. 130 bl. f 1-25.

Het geschrift van den Heer c. broere, Professor aan het R.-K. Seminarie te Warmond: De terugkeer van hugo de groot tot het Katholieke geloof, moest noodwendig eene naauwkeurige toetsing uitlokken. Want hoewel de waarheid van het Protestantisme volstrekt niet staat of valt met afval of niet-afval ook zelfs van een zoo buitengewoon geleerd en scherpzinnig man als huig de groot was, lag het in den aard der zaak, dat men dezerzijds niet dan bij de onwedersprekelijkste bewijzen de waarheid zou toegeven van het oude, dikwijls geopperde en dikwijls bestredene beweren, alsof de onvolprezen man in het laatst van zijn leven de R.-K. leer was toegedaan, en slechts door den dood verhinderd werd, tot die Kerk over te gaan. Toch scheen het, bij oppervlakkige

[p. 70]

lezing van het door Prof. broere gegeven betoog, dat men, hoe noode dan ook, grotius wel aan Rome moest afstaan, grotius, den grooten Bijbel-uitlegger, den verlichten Christen, den kloeken verdediger van de waarheid der christelijke godsdienst, den edelen kampvechter voor vrijheid van godsdienst en geweten... Maar die indruk van het boek kon slechts de eerste zijn; bij naauwkeuriger inzien bespeurt de nadenkende weldra, dat de Warmondsche Hoogleeraar - behendig of in onkunde? - misbruik maakt van het misbruik, dat sedert lang in de taktiek der Pauselijken gemaakt wordt van het woord ‘Katholieke’ Kerk, 't welk eigenlijk beteekent: de algemeene, alle afzonderlijke afdeelingen der Gemeente van christus omvattende Kerk, maar door de Roomsche zich, als haar eigendom en haar alleen betreffend, met drieste aanmatiging wordt toegeëigend. Dr. diest lorgion heeft, nog veel krachtiger dan Prof. broere, bewezen, dat de groot inderdaad ééne Katholieke (algemeene) Kerk als het ideaal der Gemeente van christus op aarde, wenschte, en naar de verwezenlijking er van streefde; maar dit reeds alleen doet het geheele betoog van den Heer broere als een kaartenhuis ineen vallen. Zijn ‘Catholicisme’ heeft niets dan den naam gemeen met dat van de groot; zulks wordt in het stuk, dat Dr. diest lorgion geschreven heeft in het Tijdschrift: Waarheid in Liefde, en waarvan wij een afzonderlijk uitgegeven afdruk aankondigen, met de stukken, d.i. uit de groot's eigene brieven, overtuigend aangetoond. Niet alleen wordt met groote naauwkeurigheid blootgelegd, waar Prof. broere verkeerd voorstelt, onjuist vertaalt, onvolledig aanhaalt in zijn beroep op diezelfde brieven; maar ook uit de bronnen ontvouwd, dat de groot wel doordrongen was van het besef, dat er éénheid onder de christenen behoort te bestaan, met andere woorden: dat de Christelijke Kerk eene Katholieke of algemeene moet wezen, doch tevens dat hij daarbij niet dacht aan het Roomsch-Katholicisme, integendeel aan eene Kerk, die zich alleen grondde op de H. Schrift, bij welker uitlegging de groot hooge (o.i. te hooge) waarde hechtte aan het gezag der overeenstemming van de oude kerken, terwijl hij niet afkeerig was van het hiërarchisch beginsel en zelfs wel eenen Paus als oppersten bestuurder der Kerk, doch daarom nog niet als onfeilbaar en oppermagtig opperhoofd, wilde laten

[p. 71]

gelden. Niet alleen wat onze groote landgenoot wilde, maar ook waarom hij het wilde, wordt met groote belezenheid in zijne schriften, helder oordeel en onbevangen scherpzinnigheid door d.l. in het licht gesteld. Als de Heer broere het met een onpartijdig oordeel lezen wil, gelooven wij niet, dat hij meer van de groot's terugkeer in de Roomsche (hij zegt: Catholieke, maar in het geschrift zelf komt het ‘Roomsche’ genoeg uit) Kerk spreken zal. Wij verblijden er ons over, dat de afzonderlijke uitgave dit uitmuntende, bezadigde, mannelijke geschrift ook buiten den kring der lezers van Waarheid in Liefde heeft verspreid.