Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1858

Eerste grondbeginselen der Dierkunde, voor Leerlingen aan Gymnasiën, Instituten, enz., en tot zelfonderrigt, door Dr. D. Lubach. Met houtsneê-figuren. Te Tiel, bij H.C.A. Campagne. 1858. Eerste Aflevering. In post 8vo. IV en 96 bl. f :-75.

Wij ontvangen hier een werkje, 't welk van andere, over hetzelfde onderwerp voor jonge lieden opgestelde, beknopte handleidingen zich in vele opzigten gunstig onderscheidt. De, door andere geschriften reeds bij het Nederlandsch publiek bekende Schr. heeft in deze grondbeginselen der dierkunde zich voorgesteld een algemeen overzigt van het dierenrijk te geven. Terwijl het eerst bij voltooijing van zijnen arbeid zal kunnen beoordeeld worden, in hoever hij in de uitvoering van dit zijn voornemen geslaagd is, kunnen wij toch uit het voor ons liggend eerste stukje eenigermate het plan beoordeelen, dat hij bij de zamenstelling dezer grondbeginselen heeft gevolgd. Volgens berigt op den omslag zal het werk in drie of vier afleveringen van nagenoeg gelijken omvang in den loop van 1858 compleet zijn. Het zij ons vergund den schrijver den raad te geven, of wil men liever, hem onzen wensch te doen kennen, dat hij liever vier dan drie dergelijke

[p. 16]

afleveringen voor den omvang van zijnen arbeid afzondere. Het eerste Stukje, dat, hoezeer het jaartal 1858 dragende, reeds in November 1857 verscheen, omvat eene uitvoerige Inleiding, als Eerste Afdeeling van het werk (bl. 1-62), en de behandeling van een groot gedeelte der zoogdieren (bl. 63 tot het einde). Er blijven dus nog de drie overige klassen der gewervelde dieren en al de weekdieren, de gelede en de straaldieren ter behandeling over, waarvoor drie afleveringen van gelijken omvang als deze eerste naauwelijks toereikende zullen zijn.

De Inleiding is in vier hoofdstukken verdeeld. Het eerste handelt over de drie natuurrijken en over de dierkunde in het algemeen; het tweede over den bouw en de verrigtingen des dierlijken ligchaams; het derde bevat algemeene beschouwingen over het zamenstel der dieren; het vierde handelt over de rangschikking der dieren. Van deze hoofdstukken beslaat, overeenkomstig met de uitgebreidheid des onderwerps, het tweede de grootste plaats; de Schr. heeft hier vooral het maaksel van het menschelijk ligchaam tot voorbeeld en uitgangspunt gekozen. In de tweede afdeeling is eene bladzijde gewijd aan eene algemeene beschouwing der gewervelde dieren. Tot de klasse der zoogdieren overgaande, geeft Dr. lubach eerst eene beknopte beschrijving van het ontleedkundig maaksel dezer dierklasse in 't algemeen (bl. 63-73). Daarop volgt nu de behandeling der orden, waarbij de Schr. tot de walvischachtige dieren gekomen is, terwijl de buideldieren en vogelbekdieren eerst in het volgende Stukje zullen behandeld worden.

Het zou ons wenschelijk voorkomen, dat de Schr. in eenige meerdere bijzonderheden trad van enkele diergeslachten en enkele belangrijke soorten, en daardoor eenige afwisseling gaf aan de, uit den aard der zaak, eenigzins dorre opnoeming van de kenmerken van orden en familiën. Bijzonder kort is de orde der knaagdieren behandeld. Aan de uitvoering der houtsneê-figuren kunnen wij geenen lof geven. Vele (en deze zijn niet de minst goede) zijn copiën van de, reeds zoo menigmalen herhaalde figuren van milne edwards. De druk is compres en over 't geheel vrij naauwkeurig. Op bl. 25, regel 17, gelooven wij, dat voor 3 groote kiezen beter geschreven ware 6 groote kiezen. Op bl. 20, regel 13 v.o., moet voor: ‘bovensten halswervel’ ongetwijfeld ‘bovensten rugwervel’ worden

[p. 17]

gelezen. Op bl. 14 is tweemaal een letter uitgevallen, r. 20 v.o.: chubben, lees: schubben, en r. 15 v.o.: erschillende, lees: verschillende. Ook lazen wij verscheidene malen ‘middelijk’ en ‘onmiddelijk’ voor middellijk en onmiddellijk, en op bl. 46: ‘Eevenwel’ voor Evenwel. Doch bij zulke kleinigheden willen wij niet stilstaan; proeven corrigeren is een lastig en ondankbaar werk, vooral, wanneer men niet woont in de plaats, waar het werk gedrukt wordt. Wij achten ons echter verpligt den Schr. er opmerkzaam op te maken, daar, vooral in een voor onderrigt bestemd boek, in dit punt de meest angstvallige zorgvuldigheid vereischt wordt.

Nog een paar opmerkingen ten slotte. Is het niet wat sterk, wanneer op bl. 53 gezegd wordt: de eene volmaking is bij de dieren geheel onafhankelijk van de andere? Wij gelooven ja, en meenen, dat de Schr. hier zelfs in tegenspraak is met 't geen hij elders beweert (bl. 56, 57). ‘Er bestaat tusschen de verschillende deelen, waaruit elk dier bestaat [deze onwelluidende herhaling van het woord “bestaat” had de Schr. wel kunnen vermijden], en den bouw des geheelen ligchaams eene standvastige betrekking, zoo dat men vaak, uit de enkele beschouwing van een zeker ligchaamsdeel besluiten kan tot den bouw des geheelen ligchaams, tot hetwelk dat deel behoort.’ - Op bl. 86 zegt de Schrijver van de orde der knaagdieren, dat zij de kleinste zoogdieren bevat. Het is hem daarbij waarschijnlijk ontgaan, aan de spitsmuizen onder de insekten-etende zoogdieren te denken.

J.v.d.H.