Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1857

Archief. Vroegere en latere Mededeelingen, voornamelijk in betrekking tot Zeeland. Uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. II. Te Middelburg, bij de Ge-

[p. 562]

broeders Abrahams. 1856. In gr. 8vo. IV en 71 bl., met gelith. platen. f 1-50.

Jammer, dat de vroegste bewoners van ons land niet in staat waren de voorvallen van hunne dagen te boek te stellen. Daardoor zijn de tijden vóór christus ten eenenmale onbekend. En wat wij van het Romeinsche en Frankische tijdvak weten, berust op de schrale en gebrekkige berigten van vreemden. Eerst met de komst der Christen-zendelingen gaat eenig meerder licht op, hoewel de eigenlijke Historie van nog later tijd begint. Uit de hier en daar ontdekte overblijfsels, inzonderheid uit de in oude begraafplaatsen gevonden munten heeft men beproefd het ontbrekende eenigermate aan te vullen. Walcherens Noorderstrand leverde daarvan een grooten voorraad. Zijn de nehalennia's eene prooi der vlammen geworden, Domburg's omtrek verschaft bij voortduring nieuwe penningen en andere gedenkstukken uit de grijze Oudheid en latere dagen, die van zijnen vroegeren bloei getuigen, en voor de kennis van hetgeen op onzen bodem plaats had, van gewigt zijn.

De Heer rethaan macaré, die in 1837 van de gevonden munten een verslag had uitgebragt, heeft in de Algemeene Vergadering van het Zeeuwsch Genootschap van den 5^den April 1854 over den sints eerstgenoemd jaar nieuw verkregen oogst eene tweede Verhandeling voorgedragen, die door de zorg van het Genootschap thans het licht ziet. Aan de Verhandeling gaat een onderzoek vooraf: of van de vroeger bij Domburg gelegen plaats ook eenig Gedenkschrift of Charter melding maakt? Het gevoelen van van asch van wijck en dresselhuis, die er de in den togt van juliaan voorkomende Castra Herculis door verstaan, wordt verworpen, op grond dat die aan den mond des Rijns moet gezocht worden, en er nicts van hetgeen aan eene Romeinsche legerplaats doet denken, gevonden is. De Schrijver verstaat er liever het beroemde Witlam door. Doch het ‘emporium juxta ostium Mosae fluminis’ blijft een groot bezwaar. Is het te denken, dat gelijktijdige Schrijvers den stroom die bij Domburg in zee stort, onder den mond der Maas zullen begrepen hebben? Hunne woorden wijzen naar den Briel of Goeree, waar, gelijk bekend is, in 1618 de grondslagen eener stad ontdekt zijn.

Tot de beschouwing zelve der gevonden munten overgaande,

[p. 563]

behandelt de Heer macaré eerst die uit het Romeinsche tijdvak, met uitzondering van sommigen, van geene groote waarde als te veel uitgesleten. De jongste zijn van den Keizer tetricus, onder of kort na wiens regering het oude Domburg verwoest schijnt.

Talrijker en beter bewaard, ook zeer zeldzame en onuitgegevene, zijn de gevondene uit het Frankische tijdvak; die op de bij de beschrijving gevoegde afbeeldingen de eerste plaats innemen, ten deele uit het overgangstijdperk der nabootsing van de Romeinsche Keizerlijke munt, waaraan het volk alleen waarde toekende, ten deele van verschillende grootte uit den tijd, waarin de Frankische Koningen gouden munt lieten slaan met hunne beeldtenis en met den naam der muntmeesters voorzien. Een aantal van 185 stuks houdt de Heer macaré voor munten van het oude Koningrijk Kent afkomstig, die elders zeldzaam voorkomen. Zij pleiten, met de reeds vroeger in het bezit van het Genootschap zijnde Angel-Saksische munten, voor een druk verkeer met de tegenoverliggende Brittannische kust.

De vervalsching en vermindering van gehalte door de menigvuldige muntmeesters van het Merovingische tijdvak begaan, had de gouden munt alle vertrouwen doen verliezen, en tot het slaan van kleine zilveren munten doen besluiten, tot dat de Karolingische Vorsten in plaats van de gouden de zilveren munt wettelijk invoerden. Zoo van de eerste die als overgangspenningen van het eene tot het andere muntstelsel zijn te beschouwen, als van die na het Edikt van Verneuil in 755, dat het gewigt der munt bepaalde, geslagen, zijn er van pepijn van herstal af, een aantal van karel den Groote, tot Keizer lotharius gevonden.

Nu volgt eene nieuwe tusschenruimte van meer dan drie eeuwen, waaruit alle munten ontbreken. De naastvolgende zijn van de dertiende eeuw, meest Vlaamsche. Die uit de vijftiende eeuw, en een sixpence van Koningin elizabeth van Engeland kunnen door schipbreuk of andere toevallige oorzaken aan het Walchersche strand geraakt zijn. Uit het vinden van al deze munten der dertiende eeuw om en bij de begraafplaats wordt afgeleid, dat die oude begraafplaats ook door de nieuwe bevolking is gebruikt, dat de vroegere gewoonte om geld bij de lijken te leggen, nog in die eeuw stand hield,

[p. 564]

en dat de begraafplaats, die nu op het strand ligt, en door de golven bespoeld wordt, toen nog aan de binnenzijde der duinen was gelegen. Dit laatste wordt bevestigd door de in de nabijheid der graven bestaande sporen van woningen, waaronder putten tot vergaârbakken van regen. Nevens een welgevormden schedel, waarover wijlen de Hoogleeraar p.j. de fremery een verslag heeft uitgebragt, zijn onderscheiden voorwerpen tot huiselijk gebruik en lijfsieraad ontdekt, waarvan de beschrijvingen en afbeeldingen hier mede gegeven worden, en waaruit de Schrijver besluit, dat de vroegere bevolking behoord heeft tot een schoon menschengeslacht (uit een enkelen schedel, die nog van een vreemdeling kan geweest zijn, dit op te maken, is voorbarig), niet rijk, maar ook in zijne behoefte beperkt, van handel en vischvangst levende, eenvoudig, kuisch en niet bijgeloovig.

Uit de beide tusschenruimten, waarvan de munten gemist worden, zal volgen, dat het oude Domburg omstreeks het jaar 273 verdwenen is, onder de Frankische Vorsten op nieuw gebloeid heeft, om met het jaar 874 andermaal, ten gevolge van den inval en de verwoesting der Noormannen, te verdwijnen, en eerst in den aanvang der dertiende eeuw het hoofd weêr op te beuren. Eene handvest van floris III bewijst het bestaan van Domburg in 1223.

Gelijk de Verhandeling van den Heer macaré, wiens verdiensten in de numismatiek ook door vreemden erkend zijn, voor de penningkundigen een aangenaam geschenk zijn zal, zoo is ook de lithographische uitvoering der goed afgebeelde munten loffelijk. Van N^r. 24, Plaat I, ontbreken v/z de eerste drie letters.