Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

De Bergrede des Heeren, in hare toepassing op het Christelijk leven, verklaard door Dr. L. Proes, Predikant te Leeuwarden. Te Leeuwarden, bij G.T.N. Suringar. 1856. In gr. 8vo. XII en 312 bl. f 3-25.

Wat men ook over den tijd wanneer, en de wijze waarop de Bergrede des Heeren gehouden is, denke; aan welke opvatting, in de verschillende Levens van jezus te vinden, men ook zijn zegel hechte - dit is zeker, dat de Bergrede gelijk is aan een snoer parelen die onderling wedijveren in waarde en schoonheid. Zonder een afgerond geheel te zijn, vindt men daarin de hoofdvoorschriften der Christelijke zedeleer, omtrent des Christens in- en uitwendig leven: omtrent zijn gedrag jegens God, den naasten, en zich-zelven. Het mag bevreemding wekken, dat in dezen tijd van hoogen bloei der homiletiek die Bergrede niet zoo menigvuldig, niet zoo uitvoerig, niet zoo aaneengeschakeld behandeld is en wordt, als zij boven vele andere afdeelingen der Heilige Schriften verdient. Welligt moet de oorzaak daarvan gezocht worden in de vrees, bij predikers en hoorders, van op nieuw te vervallen in koude moraalpreken, op welker klippen zoo vele predikers in de vorige eeuw gestrand zijn. Het verheugde ons dns reeds daarom, dat Dr. proes opzettelijk de Bergrede ontwikkeld en in een helder licht gesteld had; niet alleen voor de Gemeente te Leeuwarden, maar ook voor het grooter publiek door den druk, na het opstel vooraf van het kanselgewaad ontdaan te hebben. Kan dus Dr. proes gezegd worden eene leemte te hebben aangevuld, hij heeft dat ook op eene voortreffelijke wijze gedaan. Het was toch ons bij het lezen als of eene prachtige bloem zich voor ons ontplooide, en ons meer en meer hare innerlijke schoonheid ten toon spreidde, en met hare geuren verkwikte. Immers eene heldere verklaring geeft de Schrijver van de woorden des Heilands, en

[p. 699]

terwijl hij ze gemakkelijk maakt voor de bevatting ook der eenvoudigen, grift hij ze in het hart, en maakt het geneigd om 's Heeren lessen en vermaningen op te volgen. Dat doende voert de Schrijver ook geheel ongezocht eene polemiek tegen de zoo ongerijmde opvattingen en on-Evangelische verklaringen van gezegden des Heeren, die de bestrijders van het Christendom steeds gretig aanvatten, om te bewijzen hoe zeer het Christendom in strijd zoude zijn met het gezond verstand: hoe onpraktisch, hoe dwaas, ja, hoe gevaarlijk in de zamenleving! Wie nog meer of minder in dat gevoelen deelt, leze de verklaring der gezegden van jezus in deze Bergrede door proes; leze inzonderheid de verklaring van Matth. v: 38-48 (bl. 156-183), waar zoo klaar en helder de zoo vaak misbruikte en kwalijk begrepen leer van jezus omtrent de lijdzaamheid en de liefde tot den naaste wordt uiteengezet. Waar zóó de zin en bedoeling van 's Heeren voorschriften worden begrepen, zeggen verstand en gevoel beide ‘ja’ en ‘amen’ op jezus' woorden.

De aanmerkingen die wij zouden kunnen maken, dat wij de Inleiding belangrijker verwacht hadden, en dat niet alle verklaringen even schoon zijn, willen ons moeijelijk uit de pen, daar het geheel zoo voortreffelijk is. Wij meenen dan ook dat het geenszins de roeping is van den Recensent om steeds naar steentjes te zoeken, of op de schaduwzijde te wijzen; wie zulks ook doe, niet wij: ubi plura nitent paucis vitiis non offendimur.

Dit zoo belangrijk en degelijk wetenschappelijk en Godsdienstig werk worde ontvangen zoo als het verdient; daartoe hadden wij echter den prijs gaarne lager gezien. Overigens is de uitvoering net, en doet het vignet de lithographie van mieling eere aan.

†‒.