Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Het Leven van Goethe, door Joh. Wilh. Schaefer. Uit het Hoogduitsch vertaald door Mr. C.M. van Hees. Met eene Voorrede van Mr. C.W. opzoomer. Eerste Deel. Te Utrecht, bij W.F. Dannenfelser. 1856. In kl. 8vo. XXIV en 415 bl. f 3-:

‘Wanneer het genie op den hoogsten trap zijner ontwikkeling voor ons staat, vervult ons de aanblik van dit afgewerkte beeld met eerbied en heilige vrees. Met zulk een gevoel zien wij op tot een sophokles, een plato; zij gelijken den voltooiden gestalten der beeldende kunst. Van het langzaam werken en vormen, van de proeven en stoornissen, welke zij doorworstelden om tot die grootheid en volkomenheid te komen, waarin zij voor ons staan, bezitten wij geene of slechts geringe narigten.

Niet zoo gunstig is de betrekking waarin grootere mannen van lateren tijd tot de nakomelingschap staan, maar daarvoor geniet deze een helderer inzigt in de oefenschool en werkplaats van hunnen geest; zij kan de opwekkingen en de hnlpmiddelen der ontwikkeling, die het individu van voorgeslacht en tijdgenoot, zoo wel van de naaste omgeving, als van ver verwijderde invloeden, ontvangen heeft, in rekening brengen, zij stelt de onvolkomene pogingen naast de volmaakte gewrochten van zijnen geest, om het eene uit het andere op te helderen, en in alles den trapsgewijzen voortgang, de wendingen en rigtingen zijner geesteswerkzaamheid na te gaan.

Het is waar, zoo doen wij het genie in den kring der met ons werkende en strevende tijdgenooten afdalen, maar, terwijl het die duizelingwekkende hoogte verlaat, waarop het voor ons zou staan, als wij de sporten van den ladder niet konden

[p. 561]

onderscheiden, ontvangen wij een indruk van het geheel, die een inniger gevoel van vereering in ons opwekt: voor onze blikken ontrolt zich de geheele rijkdom van een schoon menschelijk leven, van de droomen der jeugd af tot aan de volheid en vastheid der rijpe mannelijke geestkracht. Zulk een rijk en edel menschelijk bestaan stelt ons goethe's levensbeschrijving voor oogen. Op elken trap van ontwikkeling vertoont het ons een eigenaardigen bloei, die zelfs aan de jaren der grijsheid niet ontbreekt.

Het leven van vele uitstekende mannen beweegt zich met den krachtvollen tred van het drama; hun genie breekt zich eene baan door alle beletselen, die zich in den weg stellen, en dringt voort tot het doel, zij het ook vaak tot eene tragische ontknooping. Goethe's leven heeft meer den rustigen gang van het Epos, waarin het geheel wint, zelfs bij een tusschenbeiden komend oponthoud. - Wel ging dat leven niet zonder strijd voorbij; het heeft niet den ligten gang eener Idylle; maar het heeft toch evenmin den geweldigen vaart van den stortvloed, en stormt niet in bruischende drift met wilde sprongen voort. Het wordt als door de rigting van goethe's eigen karakter van zijne vroegste ontwikkeling af aan geleid, en zoo gunstig bejegende hem het lot, dat hij met regt op zich-zelven de woorden kon toepassen: “wat in de jeugd wensch is, wordt in den ouderdom vervulling.”’

Ziedaar ons door schaefer zelven het oogpunt waaruit, en het doel waarmede goethe's levensloop door hem geschilderd is, gekenschetst. Nemen wij deze inleiding nu tevens tot proeve van den stijl, en voegen wij er de getuigenis van Prof. opzoomer bij: dat ‘schaefer's levensbeschrijving, die waar en onopgesmukt is, zonder laffe vleijerij, onze landgenooten vormen en voorbereiden kan voor een ijverige studie van goethe's werken’, dan bekomen wij een zuiver en volledig denkbeeld van het plan en het nut van dit werk, en van de aangename en rigtige wijze waarop de Auteur zijne taak volbragt heeft.

Het ontwikkelingsproces van een zóó magtigen en rijken geest, als die van goethe, moet niet alleen voor den letterkundige, maar evenzeer voor den menschenkenner in de volste mate belangwekkend zijn. Alleen zal in menig Christenlezer schier bij elke bladzijde de onwillekeurige klagt oprijzen, dat die hoogheerlijke wijding des Christendoms, welke een herder

[p. 562]

en klopstock ontvangen hadden, zoo wel aan goethe's leven als aan zijne schriften ontbreekt. Maar - ook dit is leerzaam.

In 't Professoraal voorportaal, dat u tot het doorwandelen van het schoon gebouw wil uitnoodigen, kan wie er smaak in vindt, eene regt ex cathedrâ gedeclameerde Philippica tegen alle verzenmakers, toonkunstbedervers en dogmen-slaven aantreffen. Ook vindt ge er shakespeare - niet den grootsten Dichter, maar - ‘den grootsten man der Christenheid’ genoemd. 't Klinkt vreemd voor wie zich bij den Christennaam paulus of luther vertegenwoordigt.

De uitvoering is goed; dat den Vertaler enkele schrijffouten tegen 't Nederduitsche taaleigen ontglipt zijn, hebben wij in de boven gegeven proeve reeds aangestipt. Méér echter moeten wij hem - daar wij hem bij verdere oefening allezins de tot eene goede vertolking vereischte bekwaamheid toekennen - op de vele Germanismen opmerkzaam maken, die nu nog zijn werk ontsieren. Wij teekenen er hier eenigen aan: bl. 28: ‘band’, voor: boekdeel; bl. 31: ‘op duchtige wijze’, voor: degelijke; bl. 92: ‘bevangen’, voor: verlegen; bl. 94: ‘smarten’, voor: pijnen; bl. 161: ‘bezonnen’, voor: bezadigd; bl. 179: ‘verschertst’, voor: wegschertst; bl. 245: ‘zamen te flikken’, voor: zamen te lappen; bl. 303: ‘zijl’, voor: koord; bl. 347: ‘de rij langs’, voor: op de rij af; bl. 359: ‘karfonkel’, voor: karbonkel; bl. 360: ‘parentatie’, voor: lijkdienst; bl. 409: ‘geheimnissen’, voor: geheimenissen; bl. 412: ‘afstompende’, voor: verstompende. - Indien de overbrenging der dichtregels mede van den Vertaler is, dan is deze hem over 't geheel goed gelukt.

Dit Eerste Deel loopt tot aan goethe's reis naar Italië in 1786. De kennismaking en verbindtenis met schiller dagteekenen van later. Wij zien er verlangend naar uit, die in het Tweede Deel geschetst te vinden.

v.p.