Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Overzigt der Algemeene Geschiedenis. Door Dr. J.A. Wynne, Praeceptor aan het Stedelijk Gymnasium te Groningen. Te Groningen, bij J.B. Wolters. 1856. In post formaat. 228 bl. f 1-40.

Sedert de Schrijver bij zijn onderwijs in de Algemeene Geschiedenis het door hem in 1851 en later bij den Uitgever dezes in 't licht gegeven ‘Leerboek’ gebruikt, heeft hij telkens bespeurd dat het aantal feiten en bijzonderheden, in dat Leerboek bijeengebragt, eenigermate drukkend was voor die leerlingen welke tot nog toe vreemdelingen in de historie waren. Ook andere Docenten schijnen met hem iets dergelijks waargenomen te hebben: althans hij heeft meermalen aanzoek gekregen om een werkje te vervaardigen, dat tot voorlooper voor het ‘Beknopt Leerboek’ kon strekken. Ziedaar de reden waaraan dit Overzigt zijn oorsprong te danken heeft. Het is, naar de getuigenis van den Auteur, geheel van hetzelfde standpunt bewerkt, van waar het vroegere was uitgegaan. Niet alleen volgt het dit op den voet, maar waar het eenigzins mogelijk was, is alles, tot zelfs de orde van 't verhaal en de uitdrukking, onveranderd gebleven. Terwijl het overzigt zich voorts alleen door meerdere beknoptheid en de vermelding van een minder aantal feiten van het ‘Leerboek’ onderscheidt, komt het er in zoo verre mede overeen, dat het zich tot de politische historie beperkt, en alle bespiegelingen en verhalen buitensluit.

Aan het Leerboek is eene gunstige ontvangst ten deel gevallen. Wij deelen minder in het gevoelen van sommigen, die het den Schrijver bijkans tot een verwijt deden strekken, dat het boek meer overvloed had aan zaken dan aan woorden; want behalve dat die zaken niet zonder woorden konden uitgedrukt worden, zijn wij van meening, dat den knaap, die voor de Akademie word bekwaamd, nooit te veel zaken kunnen voorgedragen worden; feiten moeten aan beschouwingen en redeneringen voorafgaan; waar het tegendeel plaats grijpt, wordt het vooroordeel ingeënt.

[p. 487]

Het kon niet anders, of de inhoud moest in dit Overzigt zeer zamengeperst worden. Wij houden het, altijd begeleid door mondeling onderwijs, voor zeer geschikt bij 't begin; doch de behandeling der oude geschiedenis heeft ons beter bevallen dan die der nieuwere. Het Aanhangsel, dat een kort overzigt over de nieuwste geschiedenis geeft, is zeer vlugtig. 't Geheel zal met vrucht gebruikt kunnen worden, en bijzondere verdienste mag men aan de breed uitgewerkte chronologische overzigten toekennen. Het blijve den Docent overgelaten, onnaauwkeurigheden of misstellingen te verbeteren. Zoo zal het op bl. 7 wel eene misstelling zijn, als de Schrijver zegt: ‘De wetenschappen, die de Aegyptenaren tot eene geringe hoogte beoefenden, waren: de sterrekunde, de genees- en meetkunst.’ Want zouden zij het in de bouwkunst zoo verre gebragt hebben als de overblijfselen getuigen, indien zij het in de meetkunst slechts tot eene geringe hoogte gebragt hadden?

Bl. 12 wordt de veldslag dien croesus aan cyrus leverde, ‘onbeslist’ genoemd; maar wat kan meer beslissend wezen, dan dat de Koning-zelf in handen zijner vijanden valt, zijne hoofdstad ingenomen, en het gansche land vijandelijk bezet wordt?

Men heeft geen regt in een overzigt te verwachten dat alle belangrijke personen worden opgenomen. Maar toch bevreemdde het ons, dat wynne Keizer hendrik den Derde geheel voorbijgaat. Deze Vorst toch was een der krachtigste Keizers, die, zoo de dood hem niet ontijdig in den weg ware getreden, Duitschland onder den Keizerlijken rijkstaf tot eenheid zou gebragt hebben. Hij was de laatste der Keizers die de voogdij over het bezetten van den Pauselijken Stoel wist te handhaven, en dien van ellendige Pausen, die hem ergerden, zuiverde.

Bl. 95 wordt Graaf willem de Vijfde willem's zoon genoemd. Ieder weet intusschen dat hij de zoon was van margaretha en lodewijk van beijeren.

Bl. 151 zegt de Schrijver dat maria theresia in den erfopvolgings-oorlog alleen op ondersteuning van Engeland en de Nederlanden, alsmede op de trouw en geestdrift der Hongaren kon rekenen. Dit ‘alsmede’ is ongelukkig geplaatst. De trouw en geestdrift van de Hongaren was de hoofdsteun der fel aangerande Vorstin. Wij beweren niet te veel als wij

[p. 488]

zeggen: dat zij haar behoud waren. De zin had omgekeerd moeten zijn, om waar te wezen.

Dit Overzigt eindigt met den oorlog die onlangs na zoo veel bloedvergieten ten einde is gebragt. Maar aan 't slot der laatste paragraaf lezen wij: dat alexander II niet alleen dien oorlog, maar ook een bezwaarlijken krijg tegen de Perzen, die reeds vóór eenigen tijd ontbrand is, erfde. Wij zagen het voor eene drukfout aan, doch die meening werd ons ontnomen, daar de laatste regel van het chronologisch overzigt dezelfde woorden teruggeeft. Wij begrijpen dit niet; althans er is, zoo ver wij weten, niets bekend van een oorlog tusschen Rusland en Perzië. Circassië kan ook niet bedoeld zijn; want de worsteling met dit onversaagde bergvolk telt reeds meer dan eenige jaren.

Zulke fouten moeten, zoodra de gelegenheid er toe zich aanbiedt, hersteld worden.

Wij hopen dat de Schrijver onze opmerkingen aanneme als zoo vele blijken van belangstelling in de Geschiedenis.