Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

De Staatkunde van Nederland in betrekking tot Japan, door den Consul J.C.H. Bley. Uit het Hoogduitsch, met Voorberigt en Inleiding door H.J. Lion. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1856. In gr. 8vo. XVI en 64 bl. f :-70.

Het wekt reeds belangstelling op wanneer slechts het woord Japan wordt vernomen. De eilanden toch, in het verre Oosten gelegen, welke onder dien naam bekend zijn, hebben nog altijd, hoezeer daarover vrij wat boeken zijn geschreven, voor ons, Westerlingen, iets geheimzinnigs, iets fabelachtigs. Immers die eilanden zijn, sedert ruim twee eeuwen, gesloten voor alle vrije onderzoek van den rusteloozen Europeër, wiens ‘inquisitive humor’, zoo als de Engelschman die zucht wel eens

[p. 436]

noemt, het anderen wel eens vrij lastig kan maken. Wij weten, dat, sedert de scheepsmagt der Noord-Amerikaansche Unie werd uitgezonden om onderhandelingen met het hof van Jedo te openen, welke tot een handelstractaat zouden leiden (volgens de couranten, om dat hof tot een handelstractaat te dwingen), het Rijk Nippon en zijne Staatkunde veelvuldig is besproken geworden, niet alleen; maar ook de Staatkunde door Nederland in betrekking tot Japan gevolgd. Nederland is het eenige der Westersche Rijken dat tot nu onlangs toegang had in Japan; derhalve moet het hof van 's Gravenhage schuld zijn aan de voortdurende uitsluiting der andere natiën. Zóó wordt in verscheidene Rijken door de Journalistiek geoordeeld, en zóó partijdig wordt inzonderheid geoordeeld door een groot gedeelte der Journalen welke in het naburige Duitschland het licht zien. De verwantschap van volk en taal, zou men meenen, moest aldaar tot een milder oordeel leiden - doch, neen, de Hoogduitsche dagbladen, welke in de nabijheid van onze grenzen worden uitgegeven, zijn het vinnigst in de veroordeeling van de Nederlandsche Staatkunde. - Daartegen is de Heer bley, Consul (te Bremen ni fallor), opgetreden, en wel door de uitgave van het uitvoerig verslag van den Minister van Koloniën pahud, aan Z.M., van den 12^den Februarij 1855. Dat ‘Rapport’ behelst de geschiedenis van het gebeurde in en na 1844, en doet met klaarheid uitkomen welke belangelooze pogingen door Nederland zijn aangewend, om botsingen tusschen Japan en andere Staten van de beschaafde wereld te voorkomen, en hoe zeer overreding is beproefd om Japan voor den wereldhandel te doen openen. De Heer bley heeft het Rapport doen voorafgaan en volgen van bedenkingen en toelichtingen, welke strekken kunnen om onze Duitsche naburen te overtuigen van de allezins vrijzinnige handelspolitiek door Nederland gevolgd. - Eene Tabel A geeft het overzigt van de handelsbetrekkingen tusschen Nederland en Duitschland, van de jaren 1846 tot en met 1853, waaruit blijkt dat de uitvoer van Duitschland naar Nederland jaarlijks heeft bedragen ruim 63 mill. gulden, en de invoer naar Duitschland ruim 44 mill. gulden, terwijl de doorvoer door Nederland per jaar is geweest ruim 61½ mill. gulden. De voornaamste artikelen van in- en uitvoer worden mede in soort en hoeveelheid ieder jaar vermeld.

[p. 437]

Deze belangrijke brochure behelst bovendien het verdrag tusschen het Japansch Gouvernement en dat van de Noord-Amerikaansche Unie, gesloten te Kanagawa den 31^sten Maart 1854, zoodat alles wat, met betrekking tot de openstelling van Japan voor de beschaafde volken, ter zake kan dienen, in de brochure is bijeengebragt. Immers wat ook Jhr. ph. f. von siebold, in zijne brochure: ‘Pogingen door Nederland en Rusland gedaan tot openstelling van Japan’, moge zeggen omtrent de wèlgeslaagde pogingen van den Russischen Admiraal putiatine ‘tot opening van Japan voor den Zeehandel van alle natiën’, waarvan de uitslag reeds den 10^den Februarij 1854 te Nagasaki zoude zijn bekend geweest, - niets daarvan is tot heden wereldkundig geworden. Het is echter niet onmogelijk dat, tijdens het laatste verblijf van Admiraal putiatine ter reede van Nagasaki van 20 tot 26 April 1854, Rusland een gelijksoortig verdrag hebbe verkregen, als eenige weken te voren met Noord-Amerika is gesloten geworden.

De brochure van den Consul bley is door den Heer h.j. lion, op ‘uitnoodiging’, uit het Hoogduitsch vertaald, en waarschijnlijk - dewijl de vertaling zich bepalen moest tot de weinige bladzijden van den Heer b. zelven - heeft de Vertaler eenige ophelderende noten er bijgevoegd, zoo wel als een Voorberigt van vier, en eene Inleiding van tien bladzijden. Bij eene afzonderlijke uitgave van het ‘Rapport’ van den Minister van Koloniën (te 's Gravenhage, bij p.h. noordendorp, 1855) wordt nog gevonden het ‘Ontwerp van een Tractaat, te sluiten tusschen de Gevolmagtigden van Z.M. den Koning der Nederlanden en Z.M. den Keizer van het Japansche Rijk’, en eene daartoe behoorende ‘Nota van Toelichting’. - Deze stukken heeft de Heer l. niet gevoegd bij ‘De Staatkunde van Nederland in betrekking tot Japan’, ofschoon zij, onzes inziens, bij de verzameling niet kwalijk gevoegd zouden hebben.

Wij zullen niet onderzoeken of, en in hoe verre, de Vertaler, in zijn Voorberigt, te regt of te onregt, het Nederlandsche Gouvernement beschuldigt den Nederlandschen handel te verwaarloozen, en dien van het ‘Buitenland’ te bevoordeelen. In het tegenwoordige verslag komt zoodanig onderzoek in geenen deele te pas.

De Inleiding van den Heer lion, behelzende ‘een kort overzigt van de betrekkingen waarin de verschillende volken tot

[p. 438]

heden toe met Japan hebben gestaan’, moet ons eenige oogenblikken bezig houden, dewijl daarin onnaauwkeurigheden voorkomen, die wij van den Vertaler (, zoo wij meenen, een Oud-Indisch ambtenaar) niet hadden verwacht.

Waarom wij lezen (bl. viii): ‘Jan huygen van linschoote’, en niet, zoo als hij-zelf zijn naam opgeeft: ‘jan huyghen van linschoten’, begrijpen wij te minder, omdat zijn naam, zoo veel wij weten, overal van linschoten wordt gespeld. Ook de spelling van ‘Kwaekernaeck’ bevalt ons niet. - In plaats van: ‘Jyeyas’ (bl. xi), lazen wij liever: ‘Jjejasoe’. - Van meer belang is de onnaauwkeurigheid wegens het handelspaspoort, volgens bl. ix, den 30^sten Augustus 1611 door jacques spex verkregen. De Heer bley zelf noemt het jaar 1609 op bl. 19, waar zijne woorden, volgens de vertaling van den Heer l., luiden: ‘Zonder den door gongew, den stamvader van de tegenwoordige dynastie, in 1609 aan de Nederlanders in Japan verleenden handelspas of vrijbrief, zouden zij welligt evenzeer sedert lang zijn verdreven, daar elke toelating van vreemdelingen door de Japansche wetten gestreng verboden wordt.’ - De vrijpas is van 25 Augustus 1609; men vindt dien in het werk van g. lauts: ‘Japan, in zijne staatkundige en burgerlijke inrigtingen’, enz., bl. 171.

Wij zullen ons geene verdere aanmerkingen veroorloven, maar voegen hier alleen nog bij: dat de Inleiding van den Heer lion zeer geschikt is om althans eene oppervlakkige bekendheid te doen erlangen, met de betrekkingen waarin de verschillende volken tot heden met Japan hebben ‘gestaan’.