Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

[p. 395]

Herman. Dichtstuk door E.W. van Dam van Isselt. Naar aanleiding van drie Platen van Mr. A.W.M.C. Verhuell. (Met vier staalgravuren.) Te Amsterdam, bij J.H. Gebhard en Comp. In gr. 8vo. 34 bl. f 2-40.

Gelijk de Heer tollens de klooster-legende van Philemon heeft ‘berijmd’ (!), zóó berijmde de Heer van dam van isselt de aandoenlijke geschiedenis van een mank en misvormd jongeling, naar drie fragmenten uit diens leven, door den geestigen verhuell in een zijner plaatwerken zoo meesterlijk voorgesteld. Men weet hoe welsprekend de teekenpen is van den genialen teekenaar, en hoe hij de kunst verstaat om te behagen en te treffen. De bezitters zijner werken zullen, even als wij, een innig mededoogen gevoeld hebben, bij 't beschouwen dier drie platen in ‘Zijn er zoo?’, welke nu ook dit gedicht versieren, en 't zal hun genoegen doen, dat de indruk dier beschouwing bij een rijk begaafd Redenaar en Dichter levendig genoeg is geweest, om hem zijne gedachten en gevoelens, over een zoo edel, maar deerniswaardig voorwerp in verzen te doen uitstorten. Dat genoegen zal grooter worden wanneer zij zich bekend maken met de schoone vrucht dier uitboezeming, welke de kunstkeurige Uitgevers hun hier als op eene vergulde, rijk versierde schaal te genieten aanbieden. Het gedicht bestaat uit zeven gedeelten, van welke het eerste eene toewijding is aan de Nederlandsche ‘Schoonen’ en ‘Jongelingen’. De tweede schetst herman in zijne jeugd, terwijl hij, eenzaam tegen een muur leunende, van verre de spelen ziet zijner medescholieren. In de derde wordt hij voorgesteld als jongeling, zich verliezende in droomen van levensgeluk aan de zijde van maria, met hem opgevoed, en die hij bemint. De vierde beschrijft zijne zielesmart bij de ontdekking op het bal in de open lucht, dat maria een ander bemint, en voor hem, den misvormde, niet méér kan zijn dan eene deelnemende zuster; - hij besluit te zwijgen; maar de vijfde afdeeling vertoont hem kwijnende, en plaatst den lezer ten slotte aan zijne sterfsponde, bij 't afscheid van haar die hij in stilte heeft bemind. In de zesde afdeeling maakt de Dichter ons deelgenooten van zijne gewaarwordingen bij 't aanschouwen van de kist die 't overschot van herman bevat, zoo als die is afgebeeld, door de

[p. 396]

maan beschenen, terwijl de kruk, die hij noodig had om te kunnen gaan, als verder onnoodig, in een hoek staat geplaatst. De zevende afdeeling, eene soort van rei, bevat algemeene beschouwingen over mededoogen en menschenliefde.

Wij hebben dit zangerig en boeijend dichtstuk, dat minder een doorwrocht werk dan wel eene gelukkige improvisatie is, met uitstekend veel genoegen gelezen. Niemand zal 't te hoog, en niemand ook zal 't te laag gestemd achten. De denkbeelden zijn onder elks bereik, de geest is edel, en de schildering van herman en diens gewaarwordingen, in zijne verschillende toestanden, is levendig en uit het hart gevloeid. Tot eene proeve laten wij 't gedeelte volgen, waar herman als jongeling wordt voorgesteld, gloeijende voor poëzij, zijn gevoel uitende door 't voordragen van krijgs- en minnezangen; maar door eene smartelijke herinnering zijner wangestalte ontmoedigd en tot zwijgen gebragt:

De jongling heeft met vreugd zijn nieuwe baan betreden,

Hij heeft met vaste hand de draden zaamgevat

Van 't grijs voorheen en 't bloeijend heden.

Zijn vlugge geest heeft telkens rijker schat

Zich zaamgegaard van nieuwe kundigheden.

Van grootsche poëzij is hem de borst doorgloeid.

Als 't vaderlandsche lied hem van de lippen vloeit,

Dan trilt zijn stem, dan fonkelen zijne oogen,

En als des Dichters vloek den landverrader treft,

Die ten heraut zich maakt van bijgeloof en logen,

Der vaadren eer bezwalkt, den Spaanschen beul verheft,

En willem's moordenaar verdedigt;

Dan krijgt die vloek driedubble kracht:

Dan hoort men 't, hoe zijn ziel den onverlaat veracht,

Die waarheid, regt en eer zoo schaamteloos beleedigt.

Als bellamy's bevallig lied,

Dat naar de beek gelijkt, die door 't gebloemte vliet,

Op zoeten toon door hem wordt voorgedragen:

Dan nat een traan der maagden oog:

Ze aanschouwen de Englenrei, die chloé voert omhoog.

Zij leeren mede om damon's sterven klagen;

En 't harte krimpt van angst en wee,

Als 't kind des Zeeuwschen mans gedragen wordt in zee. -

Helaas, dat schittrend vuur zal dra zijn glansen dooven:

De heilge vonk wordt in zijn borst gesmoord.

Hem zal een wreede hand die gave Gods ontrooven,

Die wonderkracht schenkt aan 't gesproken woord.

[p. 397]

 

Vaak heeft zijn oor den smaad der dwazen opgevangen,

 

Als hij bij krijgs- of liefdezangen,

 

Door 't schoon der poëzij verrukt,

 

Bij heldenglorie opgetogen,

 

Bij vrouwenliefde diep bewogen,

 

't Gevoel der ziel had uitgedrukt.

 

Hij heeft den toon gehoord van 't innig medelijden

 

Der maagdenrei, die jammerde om zijn lot,

 

Wanneer, bij laffe scherts de krijgsheld werd bespot,

 

Die met zijn kruk 's Lands vijand zal bestrijden.

Het fraaije prachtwerk is door den Heer verhuell ook nog met eene teekening beschonken, die den ontslapen herman voorstelt als door een Engel ten hemel opgevoerd. De bekwame d.j. sluiter heeft haar uitmuntend gegraveerd, en een afdruk er van prijkt tegenover den titel. Wij kennen geen ander boekje van dat bestek zoo fraai uitgevoerd, of méér geschikt om aan de ‘Schoonen’ en de ‘Jongelingen’, aan welke het gedicht is opgedragen, te worden aangeboden; en danken den Dichter en de Uitgevers beide voor dit keurig geschenk.