Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

[p. 353]

Boekbeschouwing.

Aeschyli Choephorae. Cum interpretatione Latina et annotatione edidit Albertus de Jongh, Lit. Doctor, Praeceptor in Gymnasio Rheno-Trajectino. Trajecti ad Rhenum, apud Kemink et Filium, typogr. mdccclvi.

Niets ter wereld kan zich aan den invloed van den tijd onttrekken. Dit geldt ook van de studie der oude letteren, die zich schijnbaar geheel van den tegenwoordigen tijd afzondert. De geschiedenis toch vertoont meermalen dezelfde gebeurtenissen met andere namen, of, om het meer eigenlijk uit te drukken, de groote oorzaak van al wat er op aarde gebeurt, de hartstogten der menschen, is steeds dezelfde. Naar mate nu in verleden tijdperken meer deze of die hartstogt heerschte, en in onzen tijd een dergelijke hartstogt den boventoon voert, is ook dit of dat tijdperk der oude geschiedenis voor ons meer aantrekkelijk, en zijn bij gevolg ook de lettervruchten in dat tijdvak voortgebragt, bijzonder het voorwerp onzer studie. Hieraan is het, bij voorbeeld, toe te schrijven, dat vroeger meer de Latijnsche, tegenwoordig meer de Grieksche letterkunde wordt beoefend; want in de Latijnsche letterkunde is meer eene aristokratische en in de Grieksche eene demokratische rigting heerschend. Hetzelfde geldt van de keus tegenwoordig in de Grieksche letterkunde gedaan. Vroeger gold meer de latere Grieksche letterkunde, de Alexandrijnsche school, die de meeste verwantschap met de Latijnsche letterkunde vertoont; tegenwoordig is het vooral het Attisch, het demokratische Grieksch bij uitnemendheid, dat de aandacht der litteratoren bezig houdt. Dit is niet alleen uit dit oogpunt merkwaardig, maar ook in andere opzigten. In alle vakken zoekt men zich tegenwoordig van de traditie los te maken, en de zaken uit den grond op te halen. Dit zelfde geschiedt ook in de oude letteren, en daarom vergenoegen de litteratoren zich niet meer met het bestuderen der Latijnsche Schrijvers, die de Alexandrijnen hadden nagevolgd, en even weinig met deze laatsten, die ook meer navolgden en compileerden

[p. 354]

dan zelven uitvonden; maar zij gaan vooral naar Athene, om daar uit de bron zelve de Grieksche elegantie te leeren kennen. Daaraan is het toe te schrijven, dat uit de Grieksche wijsgeeren vooral plato wordt beoefend, en dat onder de Grieksche Dichters vooral de Treurspeldichters, en wel niet zoo als vroeger de derde, euripides, maar de eerste van wien wij stukken over hebben, aeschylus, de aandacht trekt. Aeschylus was een Athener van den ouden stempel, een der helden, die bij Marathon had medegestreden, een dapper voorvechter van de vrijheid zijns vaderlands, en in zijne stukken een verdediger van de oude voorvaderlijke regtschapenheid, een tegenstander van het de overhand nemende zedenbederf. Hij was een voorstander van eene door wijze wetten getemperde demokratie; en in zoo verre is het zeker merkwaardig, dat juist hij tegenwoordig zoo veel beoefenaars vindt. Wij willen over den aard zijner stukken nog een enkel woord zeggen.

Zijne stukken waren allen bestemd om op de feesten van bacchus in Athene vertoond te worden. Hij maakte gewoonlijk drie stukken, die eene zoogenaamde trilogie vormden, en daarbij een zoogenaamd drama Satyricon, eene soort van vaudeville, tot besluit. Dit laatste is van minder gewigt. Aeschylus verstond de kunst om zijne stukken zoo veel mogelijk ieder tot een geheel te maken, en ze toch zóó met elkander te verbinden, dat zij een doorloopend verhaal vormden, waaraan zich dan ook het drama Satyricon aansloot. Dit blijkt vooral uit de trilogie, waarvan het middelste stuk voor ons ligt. Wij willen daarvan een kort overzigt geven. Het eerste stuk heet: ‘Agamemnon’, en beschrijft de tehuiskomst van agamemnon, en zijne vermoording door zijne vrouw klytemnestra en haren minnaar aegisthus. Agamemnon komt daarin als een allereerwaardigst Koning voor; doch niet onduidelijk geeft de Dichter te kennen dat, hoe afschuwelijk ook de daad van klytemnestra was, echter de Koning door zijne groote heerschzucht, die zoo velen ongelukkig gemaakt had, niet zonder schuld was aan zijn eigen ongeluk. Voorwaar eene heilzame les voor Athene, dat op zijn voorspoed overmoedig begon te worden!

Het tweede stuk: ‘de Choephorae’, beschrijft de wraak door orestes, den zoon van agamemnon, over het vermoorden zijns vaders genomen door het ombrengen zijner moeder en van

[p. 355]

haren minnaar. Orestes pleegt dit schrikkelijke feit op bevel van apollo, doch, hoezeer hij dus zelf eigenlijk zonder schuld is, wordt hij door de wraakgodinnen beangstigd, en is zelf onthutst over de verschrikkelijke daad door hem op Goddelijk bevel volbragt.

In het derde stuk: ‘de Wraakgodinnen’ getiteld, wordt orestes door deze godinnen vervolgd, tot dat hij door apollo en minerva wordt gered, daar zij hem naar Athene brengen, hem door den Areopaag doen vonnissen, en hem, dewijl de stemmen der regters staken, door den stemsteen van minerva, die in zijn voordeel is, doen vrijspreken. Het doel van dit stuk is vooral het verheerlijken en handhaven van de regtbank van den Arcopagus, die door hare strenge regtvaardigheid in geheel Griekenland beroemd was.

Het satyrische stuk, dat hierbij behoorde, ‘Proteus’ getiteld, is verloren. Denkelijk werd daarin menelaus bespot, die in Egypte, bij den zeegod proteus, zijnen tijd verkwistte, en dus te laat kwam om zijnen broeder te helpen of te wreken.

Deze trilogie is in hare soort niet minder belangrijk dan de Ilias en de Odyssea. Jammer maar, dat de stukken in zulk een bedorven toestand tot ons zijn gekomen. De moeijelijkheid van aeschylus, die vooral naar verhevenheid streefde, is denkelijk de oorzaak van de menigte fouten, door afschrijvers, die hem niet begrepen, in de handschriften gemaakt. Daarom is het te meer te prijzen, dat de letterkundigen hunnen arbeid besteden om deze trilogie te zuiveren en zoo veel mogelijk te herstellen. Reeds heeft Prof. karsten den ‘Agamemnon’ behandeld, nu is het tweede stuk door Dr. de jongh uitgegeven; wij hopen dat ook het derde onder ons eenen behandelaar zal vinden.

Het strijdt tegen den aard van dit Tijdschrift in uitvoerige letterkundige napluizingen te vervallen. Zoo iets behoort in de ‘Mnemosyne’ of in de ‘Miscellanea’ te huis. Hier zij het genoeg op het belangrijke dezer uitgave te verwijzen, die in allen gevalle de deelnemende studie onzer litteratoren ten volle verdient, en waarin zij zonder twijfel veel goeds en waars zullen vinden, al is het ook, dat hier en daar aanmerkingen te maken zijn, en vooral door de Leidsche school dit boek, dat van Utrecht uitging, wel met een kritischen blik zal onderzocht worden.