Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

[p. 253]

Boekbeschouwing.

Achttal nagelaten Leerredenen van L. Dibbits, in leven Predikant der Nederduitsche Hervormde Gemeente van Utrecht. Met Portret. Te Utrecht, bij C. Bielevelt. 1855. In gr. 8vo. XII en 156 bl. f 1-50.

Als de Gemeente eens ontslapen leeraars zoo talrijk is, dat men rekenen mag voor eenigen zijner preken het noodige debiet onder haar te zullen vinden, en wanneer de nagelaten leerredenen niet zóó middelmatig, of beneden 't middelmatige zijn, dat zij de gedachtenis des overledenen geene eer zouden aandoen, dan achten wij 't goed en zelfs pligtmatig, dat de herder tot zijne Gemeente blijve spreken ook nadat hij gestorven is. Zij heeft er eenig regt toe, dat te verwachten. Velen der ouderen van jaren zijn doorgaans, òf aan zijn persoon, òf aan zijne predikwijze zóó zeer gewend en gehecht, dat de preken van een ander leeraar niet ligt weêr in die mate den weg tot hun verstand en hart zullen vinden. Denzulken is 't met der daad behoefte, zich den ontslapen vriend en voorganger door 't lezen en herlezen van zijn predikwerk telkens weder in zijne eigenaardigheden te kunnen vertegenwoordigen, en, als van ouds, hun verstand door hem te laten overtuigen, en hun hart door hem te laten roeren. Na deze inleiding behoeven wij wel niet te zeggen dat de uitgave van dibbits' Leerredenen onze goedkeuring wegdraagt.

Zij zijn uit de voorhandene gekozen door zijnen veeljarigen medebroeder francken, en worden door dezen bij 't publiek ingeleid met een hartelijk en zeer lezenswaardig woord, waarin hij de prediking van dibbits op eene voor den homileet belangwekkende wijze kenteekent. Moge de ingenomenheid van den vriend het goed wel eens in uitmuntend veranderen, de leemten, met name van de voordragt, worden toch óók niet verzwegen. Dat men hier vruchteloos naar nieuwe beelden of denkbeelden zou zoeken, geeft francken zelf toe. ‘Het eenvoudige’ - zegt hij - ‘was bij d. het eigendommelijke.’ Eenvoudigheid, in den zin van ongekunsteldheid, kan niet

[p. 254]

genoeg geroemd worden; maar anders strandt zij wel eens op de klip van alledaagschheid, en wij zouden niet durven beweren dat d. die geheel is ontzeild. Hoog, daarentegen, prijzen wij de beknoptheid dezer leerredenen, en de zaakrijkheid, waarmede deze, als gewoonlijk, gepaard gaat; hoogelijk ook den gekuischten en beschaafden, en daarom toch niet minder duidelijken en vloeijenden stijl; hoog bovenal de innige gehechtheid aan christus en Zijn Evangelie, en de zucht om haar in anderen over te planten en voor hun leven vruchtbaar te maken, welke hier allerwege doorstraalt. In 't kort, ofschoon wij den Utrechtschen Prediker op grond van deze zijne geestesvruchten moeijelijk in de rij onzer grootste kanselredenaars zouden durven opnemen, onder de voornaamsten van den tweeden rang durven wij hem met gerustheid rangschikken.

De Ieerredenen hier aangeboden, zijn over: I. Ezech. xxxvi: 26^a. Een nieuw hart, de beste nieuwjaarszegen. Deze leerrede zal wel aan de omstandigheid, dat zij door d. juist op den nieuwjaarsmorgen van zijn sterfjaar is uitgesproken, hare opname te danken hebben; anders komt haar inhoud ons daartoe wat ál te gewoon voor. Beter beviel ons: II. 1 Petr. i: 23-25. De bestendigheid van het Evangelie. Wel is waar hebben we óók hier een veel behandeld onderwerp, maar eene keurige bewerking geeft er iets nieuws aan. Uit deze preek nemen wij, tot eene proeve van dibbits' kansel-arbeid, de plaats over, waar hij het duurzaam bestaan van 's Heeren Woord op aarde schildert. ‘Eeuwen zijn verloopen, sinds het er was; van zoo menig geschrift, voor wetenschap en kunst van belang, betreurt de geleerde wereld het onherstelbaar verlies; onnoemlijk veel is door de hand des tijds vernield; alleen dit boek, het boek van Gods openbaring, is niet vernield. Tallooze gevaren hebben het bedreigd, en zijn er door overwonnen. Het mogt, als dwaas voor den Jood en ergerlijk voor den Heiden, op geene bekendheid kunnen hopen. Alleen langs den moeijelijken weg van gedurig afschrijven, of den onzekeren van mondelinge mededeeling, mogt nog deszelfs bewaring eene onwaarschijnlijke mogelijkheid zijn. Ontelbare horden van ruwe barbaren mogen het Christelijke Europa overstroomen, om aan alle kennis en beschaving den doodsteek te geven. Een geestdrijvend profeet, met bedrog in den mond,

[p. 255]

en het zwaard in de hand, mag geheel het Oosten voor zijne nieuwe leer doen bukken. De donkerste nacht der middeleeuwen mag bijkans geheel de wereld overdekken. In volgende, nog altijd dreigende tijden mag, aan de ééne zijde, het alles overheerschend bijgeloof Gods Heilig Woord aan de handen des volks ontrukken, op de lijst der verboden boeken plaatsen, en door beulshanden doen verbranden; - mag, aan de andere zijde, het drieste ongeloof zijn ontzagchelijk leger, onder de vaan der Rede, verzamelen, tot bestrijding en verminking van Gods Openbaring. In weerwil van dat alles is het Evangelie, als het werk van God, gebleven wat het was. Op de eene plaats verdrongen, nam het naar de andere de wijk. Bijkans overal slechts in het stof der kloosters bewaard, schitterde het in Piemonts ontoegankelijke valleijen in reinen glans. De volken die het bestreden, deed het bukken voor zijn gezag. De drukkunst gaf het als vleugelen, de Hervorming nieuwe onwederstaanbare kracht. Ja, zijne verdelging is reeds eene onmogelijkheid geworden. Ieder jaar verkondigt zijne nieuwe zegepralen. Zoo wordt de aarde eens vol van de kennis des Heeren. Zoo blijft het Woord des Heeren in der eeuwigheid.’ - III. Gal. iv: 1-7. De komst van christus, als strekkende tot afschaffing der oude, en tot invoering eener nieuwe en heerlijker Godsdienst-inrigting. Een belangrijk thema, helder, bondig, en levendig ontwikkeld. IV. Luk. x: 21^a. De genoegens van jezus op aarde. Aan deze bij uitnemendheid schoone leerrede, wier titel reeds de aandacht uitïokt, en geen bloote titel is, zouden wij, al is de toepassing misschien betrekkelijk wat te schraal uitgevallen, den palm boven al de overige toekennen. Zij alleen is den aankoop des bundels wel waard. Weinig minder intusschen voldeed ons V. Luk. xxiv: 34^b. De verschijning van den opgestanen Heiland aan petrus. De in schijn arme tekst is onder de bearbeiding van d. rijk geworden. VI. Psalm cx. De heerschappij van den Messias, als priester en stedehouder van God. Eene niet kwalijk gelukte proeve om de schoonheden des Bijbels onder 't bereik en 't gevoel des volks te brengen; maar die wij toch zouden hebben uitgemonsterd, omdat zij gebouwd is - wat we anders gaarne aan den leeftijd van d. toegeven - op die verouderde exegese, welke david tot dichter, en den Messias tot held van dezen psalm maakt. Dat althans ónze Messias

[p. 256]

er niet beschreven is, heeft d., te oordeelen naar de oppervlakkigheid, waarmeê hij de krijgsbeelden op jezus overbrengt, welligt onwillekeurig zelf gevoeld. VII. Hebr. xii: 12, 13. Het betamende van vernieuwden ijver na vertraging in het Christendom, en VIII. Hebr. ix: 27, 28. Het vertroostend licht, waarin dood en oordeel door het Evangelie geplaatst worden. Deze beschouwen wij, even als de eerste, voor goede, doch gewone preken over hoog noodige, maar gewone onderwerpen; ja, de laatste schijnt door f. voornamelijk dáárom te zijn gekozen, wijl hij het gepast rekende ‘den bundel met eene leerrede over den zaligsten troost des Christens te sluiten’.

Wij hebben den waardigen d. niet gekend, en zelfs maar weinig van hem gehoord; maar achten den ontslapene, om dit zijn werk, en wenschen dat de Gemeenten waarin hij heeft gearbeid, dit aandenken eens degelijken Leeraars met belangstelling mogen ontvangen en in wèl verdiende eere houden!

v.p.