Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

[p. 247]

Twee Neven. Een Verhaal, door N. Donker. Te Amsterdam, bij J.H. Gebhard en Comp. 1854. In gr. 8vo. 314 bl. f 3-30.

Reeds door zijn eersteling: ‘Onder de Menschen’, en eenige novellen in Jaarboekjes en elders, heeft de Schrijver van dezen roman zich doen kennen als iemand, wien, bij eene scherpe opmerkingsgave, het talent is toebedeeld, om wat hij aanschouwde en gevoelde, op eene aangename en degelijke wijze aan zijne lezers mede te deelen.

Zoo iets onze belangstelling in dit zijn werk nog meer kon opwekken, was 't wel zeker het Voorwoord, waarin het hoofddenkbeeld dat den Schrijver bezielde, in deze weinige woorden wordt uitgedrukt: ‘werklijk, ernstig is het leven’. Dat thema deed ons verlangen kennis te maken met de levensbeschouwing welke hij als de meest geschikte tot waarachtig levensgeluk en opbouwing voor een hooger leven aan de hand zou geven. En nu wij gelezen hebben willen wij, ook in weinig woorden, aan onze lezers mededeelen: hoe de Heer donker in zijne twee hoofdpersonen doet zien, op welke wijze die ernst soms wordt ontwikkeld bij den een, en onderdrukt bij den ander; hoe hij wezen moet om vruchten te dragen; en wat het gemis er van nadeeligs wrocht, zelfs bij het bezit van schitterende talenten.

De neven eduard rindt en kuno van wallenburg verschillen hemelsbreed in maatschappelijke positie, in neiging, en in karakter; maar beider aanleg is uitmuntend, en belooft, wat het verstandelijke betreft, véél voor de toekomst. Eduard is de oudste zoon van een talrijk, niet ruim met tijdelijke middelen bedeeld gezin; kuno is de eenige zoon van schatrijke ouders, en een bedorven kind. Beide worden opgevoed op dezelfde kostschool; maar hij die weinig bezit, begrijpt dat arbeid en talent hem een weg door 't leven moeten banen; terwijl de ander de in hem sluimerende gaven slechts ontwikkelt om er mede te schitteren, en zich boven anderen te verheffen. Nog duidelijker wordt welras hunne verschillende levensopvatting, wanneer men eduard - tegen zijn zin, maar uit pligtbesef - op het kantoor zijns vaders werkzaam vindt,

[p. 248]

in dezelfde stad waar kuno zich aan een zorgeloos studentenleven overgeeft. De strijd des levens vormt eduard tot een man met een helder hoofd en een warm en edel hart; het leven zonder strijd doet kuno zoo diep vallen, dat er nimmer aan opheffing uit dien val mag worden gehoopt.

Gaarne gaven wij - als meer ruimte ons gegund ware - eene breedere schets van beider ontwikkeling en toekomst; doch nu moeten wij ons tot de verklaring bepalen, dat wij de karakter-schildering van deze hoofdpersonen uitmnntend vinden. Wij voegen echter nog een enkel woord hierbij over de nevenfiguren en de schildering van sommige toestanden.

Zoo zeer als wij het karakter van kohl naar de natuur geteekend vinden; zoo hoog als wij loopen met de schildering der andere personen; zoo weinig vrede hebben wij met de bewerking van altendorp's karakter. Als de roman in de laatste helft der vorige eeuw te huis behoorde kon 't misschien mogelijk worden geacht, dat een half-talent als hij zich staande hield op zekere hoogte. In dagen als de onze komt ons dat geheel onwaarschijnlijk voor. De Heer donker is te zeer op het gebied van kunst en litteratuur te huis, om niet toe te stemmen dat iemand als rindt een te helder oordeel heeft, om zich langen tijd door den geleerden glans van een altendorp te laten verblinden.

Deze aanmerking is de eenige die wij op karakter- en situatie-schildering in dit wèl geschreven werk te maken hebben. De politieke geest die er in heerscht, kon ons stoffe geven tot eene meer omstandige beoordeeling, daar wij op dit punt nog al van den geachten Schrijver in meening zouden verschillen. Dit verschil van opinie is echter geene reden voor ons, om iets te ontnemen aan onzen ruimen lof. Het zou ons leed doen, wanneer dit boek in den dagelijkschen stroom van romans verloren ging. Wij bevelen 't ieder aan, die in een met lezen doorgebragt uur niet enkel uitspanning zoekt, maar ook voedsel voor hoofd en hart.