Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

De l'Irrigation, de son influence sur l'Agriculture, et des moyens d'y pourvoir; avec description d'une manière de barrer les eaux courantes, en déversoir à chassis-dormants, et d'en élever le niveau, applicable là, où toute autre manière est impossible. Par J.A. Krayenbrink, Ingénieur à disposition de M. le Directeur des Cultures à Java (Indes Neêrlandaises). Avec planches. A Batavia, chez Lange et Comp. En vente chez la Veuve D.R. van Wermeskerken, Tiel en Gueldre-Hollande. 4^o. VII et 34 pag.

Onder dezen wijdloopigen titel geeft de Ingenieur krayenbrink eenige middelen aan de hand, om het stroomend water der rivieren door bevloeijing voor den landbouw dienstbaar te maken. Hij geeft die beschrijving in het Fransch, omdat de toepassing dezer beginselen veel meer elders dan in Nederland kan plaats hebben. Daarbij roept hij een toegevend oordeel in voor taal en spelling, hetgeen niet overbodig moet heeten, daar het boek zóó vol fouten is, dat het zeer goed als eene cacographie op de scholen zou kunnen gebruikt worden. Als voorbeelden daarvan noemen wij alleen: p. 6: ‘chacun qui, purifié par une vie de travail actif de toute théorie creuse’;

[p. 176]

p. 8: ‘on n'est pas réculé pour aucune des moyens’; en ‘rendre au sol les matières, que nous en apportons’; p. 10: ‘nous croyons d'avoir’.

Doch wij mogen niet alleen op den vorm letten, vooral waar de Schrijver-zelf erkent dat die gebrekkig is.

De inhoud van het geschrift is gesplitst in twee deelen. Het eerste, getiteld: ‘de l'Agriculture dans ses rapports et conséquences sociales, et de l'irrigation dans ses effets, en remplaçant l'amendement artificiel’, beschouwt den landbouw in vergelijking met de nijverheid, en de middelen om den eersten op te beuren. K. erkent de diensten door de scheikunde in de laatste tijden aan den landbouw bewezen, en het goede voorbeeld door aanzienlijke grondbezitters soms gegeven; maar hij acht dit alles nog niet genoeg om den landbouw uit den staat van achterlijkheid, waarin hij zich bevindt, op te heffen. ‘Aux grands maux les grands remèdes’, zegt hij. Men moet zijne toevlugt nemen tot groote, krachtige middelen, die eene geheele landstreek omvatten, en waarvan de menschen huns ondanks gedwongen zijn te genieten.

Als voorbeelden daarvan wijst hij op de ingedijkte polders; op de kanalisatie van Drenthe en Overijssel; op de bevloeijingen met het water der Pô in Lombardije; en de welvaart hierdoor in die streken verspreid. Evenzoo wordt dankbaar herdacht aan het bevloeijings-kanaal van Buitenzorg naar Batavia, onder het bestuur van den Gouverneur-Generaal van imhoff (1742-1751) ontworpen en uitgevoerd.

De weldaden nu, door cene doelmatige bevloeijing der landerijen te weeg gebragt, wil de Schrijver meer algemeen gemaakt, en vooral meer in het groot toegepast zien.

Welk voordeel de bevloeijing aanbrengt, wordt kortelijk daaruit aangetoond, dat alle grond eindelijk door bebouwing kan uitgeput worden; dat dus voor alle gronden eindelijk mest noodig is; dat de landbouw in dezelfde mate bloeit, waarin men de hoeveelheid mest vermeerdert; dat ook het water eene bemestende werking uitoefent, en dat alzoo ook dit ten nutte van den landbouw moet aangewend worden.

Hoewel in het algemeen de juistheid van hetgeen de Schrijver aanvoert, niet kan worden ontkend, komen echter in dit betoog, hier en daar, stellingen en uitdrukkingen voor, die minder juist en gewaagd moeten heeten. Zoo lezen wij (p. 7):

[p. 177]

‘l'homme a inventé l'engrais’, hetgeen zijn moet: la nature a inventé, enz., omdat de mensch slechts opgemerkt, en tot zijn voordeel toegepast heeft, wat in de natuur geschiedt. Evenzoo kunnen wij het houden van vee om den mest, niet met den Schrijver noemen: ‘un cercle vicieux’; noch de fabrijksnijverheid: ‘une pente dangereuse’ (p. 11) achten voor het volk.

In het tweede gedeelte wordt gehandeld: ‘des moyens d'irrigation et des manières d'y parvenir, avec description d'une mode de barrer les eaux courantes en déversoir à chassis-dormants, applicable là, où toute autre manière est en défaut’. De bevloeijing wordt verdeeld in natuurlijke en kunstmatige. De eerste is alleen toepasselijk bij den Nijl en eenige Oostersche rivieren, en brengt, waar die overstrooming niet regelmatig geschiedt, zulke nadeelen aan, dat onze voorouders liever van de bemesting hunner landerijen door het rivierwater hebben afgezien, dan telkens hunne oogsten bedreigd te vinden, omdat zij den aan- en afvoer van het water niet in hunne magt hadden.

Dit is echter wel het geval bij de kunstmatige bevloeijingen, die op verschillende wijzen kunnen plaats hebben, zoo als de Schrijver aantoont. Zeer juist en waar zijn de opmerkingen omtrent de lijn van helling van het bevloeijingskanaal met betrekking tot die der rivier (p. 15), en die, omtrent de naauwkeurige kennis van het terrein (p. 16). In het algemeen is dit tweede gedeelte, waar de Schrijver meer en meer op technisch gebied komt, belangrijker dan het eerste, hoezeer ook omtrent de wijzen van bevloeijing veel bekends wordt aangetroffen.

Wij zullen het geschrift op dit gebied niet verder volgen, maar den ingenieurs ter lezing aanbevelen, met deze opmerking (welke de Schrijver vergeten heeft): dat niet alle watersoorten tot de bevloeijing geschikt zijn, en dat men vooraf door een scheikundig onderzoek zich moet overtuigen, of het water ál de stoffen, hetzij in opgelosten, hetzij in fijn verdeelden toestand, bevat, welke tot vruchtbaarmaking van het land noodzakelijk zijn.