Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

[p. 178]

Handleiding voor Boomkweekers en Eigenaren van Bosschen, in Nederland; door N.G. Tholen. Bekroond met de 2^de gouden Medaille door de Nederlandsche Maatschappij ter Bevordering van Nijverheid (Julij 1854). Met eene Voorrede van H.C. van Hall, Hoogleeraar te Groningen. Met 3 uitslaande platen, en afbeeldingen tusschen den tekst. Te Haarlem, bij de Erven Loosjes. 1855. In gr. 8vo. VI en 267 bl. f 3-:

Voor eenigen tijd kon met regt de opmerking gemaakt worden, dat van het groote aantal, meerendeels uit den vreemde overgeplante, geschriften, waarmede onze landbouw-litteratuur in de laatste jaren verrijkt is geworden, nagenoeg alle uitsluitend over landbouw en veeteelt handelen.

De zoo uitgebreide en belangrijke Forstwissenschaft werd vergeten, en Nederland had op dit gebied slechts enkele voortreffelijke stukken van vroeger jaren, benevens eenige verhandelingen uit de ‘Verhandelingen der Maatschappij van Landbouw’ en uit het ‘Tijdschrift voor de Nijverheid’ aan te wijzen. Doch thans schijnt ook de Nederlandsche houtteelt zich in eene nieuwe beschrijving te mogen verheugen. Want behalve het werk dat wij nu aankondigen, is ook eene uitvoerige Handleiding over de houtteelt van den Heer th. uilkens verschenen; terwijl bovendien aan de lezers van den ‘Vriend van den Landman’ is aangekondigd, dat binnen kort een uitgebreid werk over dit zelfde onderwerp van den Heer boer het licht zal zien.

Nederland zal dus weldra geen gebrek hebben aan handleidingen over houtteelt, in den laatsten tijd geschreven. Het is slechts de vraag: of die handleidingen goed zijn en aanbeveling verdienen. Deze vraag willen wij thans alleen voor het werk van den Heer tholen beantwoorden, en in het minst geen oordeel uitspreken over de beide andere werken. Want dat van den Heer uilkens is ons niet ter beoordeeling toegezonden, en dat van den Heer boer is nog niet verschenen, en ons dus niet bekend, hoewel wij grond hebben om daarvan goede verwachtingen te koesteren.

De ‘Handleiding voor Boomkweekers’ van den Heer tholen is in het licht gekomen op eene wijze die aan den min kundige

[p. 179]

reeds terstond een goeden dunk van het werk moet geven. Bekroond door eene in ons Vaderland erkende en geachte Maatschappij, voorafgegaan door eene Voorrede van een Hoogleeraar in de Kruidkunde, in goeden vorm uitgegeven, en met platen verrijkt, schijnt dit werk den naam van wetenschappelijk te verdienen. En Ref. moet gul uit bekennen, bij het ontvangen van dit boek zulks ook geloofd te hebben. Doch bij nadere kennismaking met den inhoud van het geschrift, vond hij zich bitter bedrogen. De Schrijver moge een ervaren boomkweeker zijn, en met menige praktische bijzonderheid bekend wezen: hij is ongeschikt tot het schrijven van eene wetenschappelijke Handleiding, en niet in staat om in behoorlijken stijl zijne gedachten uit te drukken.

Reeds de Inleiding geeft ons de gelegenheid om dit beweren te staven. ‘Ziet men een stuk grond liggen’ - zoo lezen wij op bl. 2 - ‘dan kan men met de meeste juistheid bepalen, welke de onkosten zullen zijn, die ter ontginning gevorderd worden.’ Iets dat de meesten, die het ontginnen bij ondervinding kennen, wel niet zullen toestemmen. Evenzoo toont de S. onbekendheid met den toestand van ons land, waar hij, eenige regelen later, de ontginningen der laatste jaren zoo gering acht, en armen uit Noord- en Zuid-Holland naar de inculte gronden wil overbrengen; als of ook in de zandstreken niet een aantal behoeftigen worden gevonden, en als of ook dáár niet in den regel het aanbod van werk grooter is dan de vraag!

Tot den inhoud van het boek overgaande, zien wij het I^e Hoofdstuk gewijd aan de ‘kennis en bereiding der verschillende grondsoorten’.

Na eene hoogst gebrekkige uiteenzetting van het ontstaan der kleigronden, wordt deze grondsoort verdeeld in zware, ligte en zeer ligte klei, al naar mate daarin weinig of geen, of wel meer zand gevonden wordt. Doch eenige regels later heet ligte klei ook: klei, met veenaarde gemengd; zoodat de beginner geen juist begrip van klei hieruit kan verkrijgen. Wij hadden verwacht dat, bij deze uitvoerige beschouwing der gronden van ons Vaderland, de kenteekenen waarin zij van elkander verschillen, en de bestanddeelen waaruit zij bestaan, naauwkeurig zouden zijn opgegeven. Doch niets van dit alles. De Schrijver toont duidelijk dat hij geene wetenschappelijke ken-

[p. 180]

nis van de grondsoorten bezit, en moet zich nu vergenoegen met de benamingen van zware, ligte, zeer ligte, enz., waarmede niets bepaalds wordt aangegeven, wanneer niet vooraf de beteekenis en de grens dier woorden genoegzaam is omschreven. Zoo is ook leem, op bl. 10, eene bijzonder fijne en digte kleisoort, zonder eenige zandvermenging; en de S. schijnt den mergel der Duitschers niet te kennen.

Op dezelfde wijze ongeveer worden de andere grondsoorten behandeld; overal missen wij eene wetenschappelijke uiteenzetting van haren aard en hare bestanddeelen; maar in de plaats daarvan vinden wij eene opgaaf van sommige eigenschappen, zoo als: hoe diep zij moeten omgezet worden, en wat dit werk in verschillende streken kost; terwijl overal gewezen wordt op het belang, om verschillende grondsoorten zoo veel mogelijk ondereen te mengen. Hierbij is echter nergens de reden opgegeven wáárom zulk eene grondvermenging in het algemeen den boschen akkergrond verbetert. Welligt was zulks den Schrijver te moeijelijk, omdat hij dan van de natuurkundige eigenschappen der grondsoorten iets had moeten zeggen.

Ten einde aan de lezers van dit Tijdschrift een denkbeeld te geven van de wijze waarop hier over de bewerking van den grond wordt gehandeld, kiezen wij tot voorbeeld het doorbreken van de oerbanken, waaruit tevens blijken kan, hoe vreemd en onduidelijk soms de stijl is. De bedoelde plaats (bl. 16) luidt aldus: ‘Alle oerbanken ter diepte van minder dan 10 palmen moeten doorgewerkt worden. Het is waar, dat men volstaat met eenen oergrond 8 palmen diep te delven, en er alzoo nog 2 palmen overblijven tusschen den bank en het diepst gedolvene, doch deze speling is niet groot genoeg om te verhinderen een goed bosch te telen, want ouder wordende, dringen de boomen, vooral op hooge, drooge gronden, dieper met hunne wortelen in dan 8 palmen. Alzoo zouden zij spoedig op den vasten oerbank stuiten, kwijnen en eindelijk langzamerhand afsterven. (Nu zal men zeggen: gaan de wortelen dieper dan 8 palmen, waarom dan ook niet dieper gedolven? omdat, wanneer de ondergrond geenen vasten tegenstand biedt, hij altoos los genoeg is, voor het doordringen der wortelen. Die boomen komen niet voor hun 20-30 jaar zoo diep en zijn dan krachtig genoeg, eenen kleinen hinderpaal te overwinnen.....)’, enz. Sapienti sat.

[p. 181]

Bij de beschouwing van den heidegrond komt de S. in eene wonderlijke tegenspraak met zich-zelven. De § vangt aan met de woorden: ‘Deze grond, alhoewel niet zoo slecht als de met oer bezwangerde bodem, is toch ook zonder meerdere of mindere bewerking ongeschikt ter voortbrenging van houtgewas’. En vier regels verder wordt dit herhaald: ‘De heidegrond, van natuur onbekwaam tot het voortbrengen van houtgewas, bestaat’, enz. (zie bl. 19). Doch ziet, ruim eene bladzijde verder, lezen wij: ‘Het eene heideveld meer, het andere minder, doch alle zijn geschikt om houtgewas voort te brengen en door natuurlijke middelen of door bemesting tot den hoogsten trap van groei te brengen’. - Wat moet hij die de Handleiding raadpleegt, nu gelooven: het eerste of het laatste?

Hier en daar zondigt de Schrijver ook tegen eenvoudige praktische zaken. Zoo wil hij (bl. 37) hei- en zandgrond aanleggen tot boschgrond, door 8 palm diep delven, bemesten met 140 voer straatvuilnis en tweemaal bebouwen met aardappelen. ‘Dan’ - zegt hij - ‘zijn de bovenste 2-3 palmen geheel vette grond.’ (!)

En thans overgaande tot eene kostenberekening, schat hij het voer straatvuilnis uit de steden op f 1. -, maar wil deze bemesting van 140 voer (het voer door twee paarden op een zandweg vervoerd) aanbrengen en overwerken voor de geringe som van f 20. -! - Evenzoo brengt hij de poot-aardappelen voor f - .75, en de rogge voor f 5 het mud in rekening, hetgeen in 1855, het jaar van de uitgave van dit werk, toch waarlijk wel geen middenprijs mogt heeten.

Is alzoo ons oordeel over het eerste Hoofdstuk van dit boek ten hoogste ongunstig, ook over de volgende Hoofdstukken kan Ref. geen lof uitspreken, hoewel hij daar niet zoo herhaaldelijk op fouten stuitte als in het eerste deel. De geheele behandeling is ook hier niet rationeel en wetenschappelijk; men vindt eene lijst van praktische voorschriften; voorschriften, waarvan wij de waarde geenszins miskennen, maar die wij gaarne, zoo veel mogelijk, door een onderlingen band vereenigd en verklaard zagen. Vooral behoorde eene naauwkeurige toelichting gevonden te worden, waar in ons land verkeerde praktijken plaats hebben. Zoo is het niet goed, in eene Handleiding als deze te schrijven: ‘Het is ook nadeelig voor den vorm eens goeden stams, wanneer de boom met te

[p. 182]

veel hout bezet is. Dan neemt men zoo hier en daar eenen tak glad aan den stam weg, en de overgeblevene worden, zoo zulks noodig is, een weinig uitgedund’ (bl. 66); want hierdoor wordt ligtelijk voedsel gegeven aan het slechte snoeijen, dat in ons Vaderland, helaas! zoo algemeen geschiedt.

In één woord: de Handleiding van den Heer tholen moge een schat van praktische bijzonderheden bevatten, gedeeltelijk uit de eigen ervaring des Schrijvers opgezameld, eene wetenschappelijk geordende Handleiding is zij niet. Het zou dus te betreuren zijn, zoo het werk, bij velen voor een grondig Handboek doorgaande, de klasse der half-weters vergrootte, wier aantal in Nederland groot genoeg is.

Januarij 1856.

r.