Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1856

Handboek van de Engelsche Nationale Letterkunde. (Select Specimens of the National Literature of England, from Lawrence Minot to the present time. Poetry and Prose; with glossaries, explanatory notes, biographies, etc., by M. Keyzer. Te 's Hage, bij H.C. Susan. 1855. 1^e Aflev. In gr. 8vo. 280 bl. f 2-70.
Readings in English Poetry. Selected from the best writers, with explanatory notes, by M.P. Lindo, Phil. Theor. Mag.

[p. 141]

Litt. Hum. Doct., of the Royal Naval and Military Academy. Te Arnhem, bij D.A. Thieme. 1855. In 8vo. 211 bl. f 1-80.

Het in 't licht verschijnen van twee chrestomathiën voor de Engelsche letterkunde in hetzelfde jaar, beide door mannen van erkende bevoegdheid tot deze taak, kan niet anders dan een verblijdend teeken des tijds genoemd worden. Ref. behoort tot diegenen die met vreugde de grootere ingenomenheid waarnemen, met welke thans de Engelsche taal, ook als opvoedingsmiddel voor onze beschaafde standen, nevens, ja, dikwerf boven de Fransche, wordt gebezigd. Zij het dan ook op dit gebied, gelijk op zoo vele andere, voor een goed deel de mode die bij de wisseling der keuze voorzit; wij verheugen ons dat zij ons jong geslacht tot eene bron voert waaruit zoo veel kernige, mannelijke kracht, en tevens diep en innig leven des gemoeds is te putten. Of nu evenwel, uit aanmerking van de reeds bestaande hulpmiddelen, b.v. de Specimens, door Prof. p.j. veth in 't licht gegeven, deze twee dergelijke werken waren noodig geweest, is eene andere vraag. Er behoort een streng onderscheid gemaakt te worden tusschen eene wetenschappelijke Anthologie, - welke het geheele litterarisch leven eener of verscheidener natiën in groote, uit dat leven-zelf ontleende trekken zamenvat, - en eene tot paedagogische doeleinden zamengestelde Chrestomathie. De eerste, wier naam gewoonlijk ten onrechte tot de poëzij alleen beperkt wordt, is wederom onderscheiden naar de mate van litteratuur-historische kennis die zij bij den lezer onderstelt; met andere woorden: naar mate zij zich slechts ten doel stelt het gemis eener volledige bibliotheek van al de opgenomen Schrijvers te vergoeden: gelijk de Bildersaal der Weltlitteratur van johannes scherr, in 1848 te Stuttgart uitgekomen (die echter ook de proza-litteratuur uitsluit); òf wel - gelijk de meeste Anthologiën der Oostersche volken, die uit den boezem van die volken-zelf opgekomen zijn - door bijgevoegde biografiën en inleidingen een volledig overzicht ook voor den beginnenden onderzoeker wil leveren. Eene Chrestomathie, daarentegen, heeft een geheel ander doel. Zij moet aan eischen voldoen om welke zich eene wetenschappelijke Anthologie in den regel niet behoeft te bekommeren: b.v. verstaanbaarheid van taal en kieschheid van inhoud; terwijl zij, daarentegen,

[p. 142]

geene andere volledigheid behoeft te bezitten dan ten opzichte der opgenomen Schrijvers, uit welke namelijk zoodanige stukken en op zulk eene wijze moeten medegedeeld zijn, dat de leerling zoo veel mogelijk dien Schrijver uit hem-zelven begrijpe. Intusschen rust dan de voornaamste taak op den leermeester, die al deze verschillende beelden en tafereelen in de lijst van hun tijd en hunner omgeving in levendige aanschouwelijkheid voor de oogen des leerlings plaatsen moet; en de groote vraag bij beoordeeling van de bruikbaarheid, d.i. de waarde, van chrestomathiën is niet zoo zeer: hoe is zij zamengesteld? als wel: hoe en door wien wordt zij gebruikt? Slechts dán lijdt deze regel eene uitzondering, wanneer, gelijk, b.v., in de Chrestomathie de l'age mûr, van vinet, de inleidende en uitleggende beschouwingen zóó volledig, zóó boeijend, zóó persoonlijk aanschouwelijk zijn, dat men als ware 't gevoelt, het boek niet alléén, maar aan de hand van een leermeester te lezen, die zijne individualiteit in al hare eigenaardigheid telkens doet opmerken en invloed oefenen.

De beide boven aangekondigde werken nu behooren tot de hoogste soort der chrestomathiën. Zoo ver zich, naar onze zoo even gemaakte opmerking, naar den inhoud laat oordeelen, zijn beide zeer tot haar doel geschikt en aanbevelenswaardig. De Heer keyzer toont overal in dit werk dat hij het gezegde van johnson niet te vergeefs tot motto heeft genomen: ‘Onder veel goeds het beste te kiezen is eene van de meest gewaagde ondernemingen des kritischen oordeels’. Dit blijkt niet alleen uit de vóór het werk gevoegde opgave der bronnen, maar ook uit de stukken zelve, de bijgevoegde (zeer duidelijk en volledig) ophelderende aanteekeningen, en de levensbeschrijvingen. Uit het geheel blijkt dat het werk met groote zorgvuldigheid is zamengesteld. De Schrijver verdeelt het gansche veld, dat hij te doorloopen heeft, in vijf vrij algemeen gebruikelijke perioden. Indien vóór elke eene korte Inleiding en karakteristiek dier periode ware geplaatst, zou de grond der indeeling nog beter zijn gebleken. De eerste omvat chaucer en zijn tijd, doch begint, in de stukken-zelven, nog vóór dien bekenden ‘vader der Engelsche poëzij’, met lawrence minot, wiens ridderlijke geest zich met dien van onzen ouden jan van helu laat vergelijken, met william langland en john gower. Ook de merkwaardige balladen der oude grensbewoners

[p. 143]

(borderers) tusschen Engeland en Schotland, en de eigenaardige poëzij van dit laatste land wordt niet vergeten, en de proza met den avontuurlijken mandevil begonnen. De tweede periode heeft haar naam van elizabeth. Ofschoon hierin shakespeare met gewenschte uitvoerigheid is behandeld, ware toch, de vermoedelijke lezers in aanmerking genomen, eenige opheldering aan het hoofd van elk zijner geëxcerpeerde meesterstukken welkom geweest. Het derde tijdvak is met den naam van ‘Overgangs-periode’ niet ten volle duidelijk gekenschetst. Het vierde loopt van de regering van Koningin anna tot het jaar 1780; het vijfde zal dus van daar tot aan onze dagen zich uitstrekken. Het tweede gedeelte van dit werk is echter nog niet verschenen.

Wat het werk van Dr. lindo aangaat, zoo ver wij in staat zijn geweest te vergelijken, beweert hij niet ten onrechte dat het vollediger is dan eenige dergelijke tot nog toe in ons Vaderland verschenen bloemlezing. Het doel des S. is tweeledig: vooreerst wil hij een vervolg leveren op zijne ten vorigen jare uitgekomen ‘Readings in Prose’, en ten andere eene bruikbare gedichtenverzameling aanbieden aan die talrijke vrienden der Engelsche litteratuur wier bibliotheken aan dichtwerken gebrek hebben. In chronologische orde zijn de Dichters van chaucer tot onzen tijd toe gerangschikt - ‘zoo weinig mogelijk fragmentarisch’, hoopt de S.; doch, naar ons oordeel, is het ook hem uit den aard der zaak niet gelukt, deze noodzakelijke erffout van alle chrestomathiën zonder verklarende inleidingen geheel te vermijden. Intusschen levert ook dit boek eene aangename en, met behulp eener goede litteratuurgeschiedenis of mondeling onderricht, ongetwijfeld nuttige lectuur. Inzonderheid heeft de S. wèl gedaan met ook eenige proeven van Amerikaansche Dichters op te nemen, waarbij wij van longfellow gaarne nog iets meer hadden gezien.

Den Schrijver voor dit werk een gelijken bijval toewenschende als zijne overige wetenschappelijke geschriften hebben ingeoogst, besluiten wij met de vraag aan beide Schrijvers wier werken wij aankondigden: waartoe toch die algemeene gewoonte van de Aanteekeningen niet in de moedertaal, maar in het Engelsch te schrijven? Wij achten dit doelloos, en aan de paedagogische bruikbaarheid van leerboeken niet bevorderlijk.

j.h.g.