Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Een woord over Exodus XX: 5.
Door D^r. D. Burger, Jr.

Wij lezen in Exodus xx: 5: ‘Gij zult u voor die niet buigen noch haar dienen; want ik de Heere uw God ben een ijverig God, die de misdaad der vaderen bezoekt aan de kinderen, aan het derde en aan het vierde [lid] dergenen die mij haten.’

Deze woorden hebben menigeen geërgerd, en men hoort dikwijls van menschen die geneigd zijn om met de Godsdienst te spotten, of van erkende ongeloovigen, de bewering, dat zij eene blijkbare onregtvaardigheid behelzen; terwijl menige opregt geloovige ziel zich er over bedroeft, en geene kans ziet om er een gezonden zin aan te geven. Daarom is het geenszins nutteloos, te beproeven of de ergernis, die er in schijnt te liggen, ook door eene naauwkeurige verklaring kan weggenomen worden.

Het is eene bekende zaak, dat bij vele oude volken de kinderen om de misdaad der ouders mede gestraft werden. Wanneer dit beginsel in de Tien Geboden erkend ware, dan zou het ook in de daarop volgende ontwikkeling der Joodsche

[p. 126]

Godsdienst en Staats-inrigting, waarvan de Tien Geboden den grondslag uitmaakten, zich duidelijk moeten vertoonen. Wij lezen echter in ezechiël xviii: 20: ‘De ziel die zondigt, die zal sterven; de zoon zal niet dragen de ongeregtigheid des vaders, en de vader zal niet dragen de ongeregtigheid des zoons; de geregtigheid des regtvaardigen zal op hem zijn, en de goddeloosheid des goddeloozen zal op hem zijn.’ Hier wordt juist het tegendeel geleerd. En deze plaats is niet alleen staande. Wij lezen II Kon. xiv: 6: ‘Doch de kinderen der doodslagers doodde hij niet; gelijk geschreven is in het wetboek van mozes, daar de Heer geboden heeft, zeggende: de vaders zullen voor de kinderen niet gedood worden, en de kinderen zullen voor de vaders niet gedood worden, maar een iegelijk zal om zijne zonden gedood worden.’ De hier uit het Wetboek van mozes aangehaalde woorden zijn letterlijk aldus te vinden Deut. xxiv: 16. Men zegge dus niet, dat in de Mozaïsche Wetgeving de persoonlijke verantwoordelijkheid werd over het hoofd gezien. Hieruit volgt van zelf, dat de Tien Geboden, waar deze Wetgeving op steunde, bezwaarlijk het tegendeel konden bevatten. Maar welke is dan de zin van het boven aangehaalde vers? Om tot regt verstand daarvan te komen is het vooral noodig eene andere plaats uit Exodus te vergelijken. Zij is te vinden Hoofdst. xxxiv: 6, 7: ‘Als nu de Heere voor zijn aangezigt voorbijging, zoo riep Hij: Heere, Heere, God, barmhartig en genadig, lankmoedig en groot van weldadigheid en waarheid! Die de weidadigheid bewaart aan veel duizenden, die de ongeregtigheid en overtreding en zonde vergeeft. Die [den schuldige] geenszins onschuldig houdt, bezoekende de ongeregtigheid der vaderen aan de kinderen en aan de kindskinderen, in het derde en in het vierde lid.’ In deze plaats komt hetzelfde voor, doch na de uitdrukkelijke en uitvoerige vermelding van Gods lankmoedigheid. Wanneer wij deze plaats uit Exodus met de bovengenoemde vergelijken, dan is het duidelijk, dat zij eene groote overeenkomst hebben, doch dat het straffen van de kinderen in de eerste meer als een bewijs van straffende geregtigheid, in de andere van lankmoedigheid wordt beschouwd. Er moet dus een zin in verborgen liggen, die voor beide opvattingen geschikt is. En deze ligt er werkelijk in, en hij komt voor den dag, wanneer wij bedenken dat de Tien Geboden voor het

[p. 127]

verzamelde volk zijn afgekondigd. Hij is deze: - ‘Wanneer Israël tot afgoderij vervalt en niet dadelijk gestraft wordt, dan wane het niet, dat de straf daarom zal uitblijven. Integendeel. De Heer moge lankmoedig zijn en geduld hebben, en wachten of zij misschien tot inkeer komen, bij volharding echter in het kwaad, wanneer het kwaad zich van geslacht tot geslacht voortplant, zal het blijken, dat God een ijverig God is, en zullen de kinderen tot hunne schade ondervinden, hoe dwaas zij gehandeld hebben met zich niet aan het slechte voorbeeld hunner vaderen te spiegelen.’ Dat dit de ware zin is, blijkt ten overvloede nog uit Lev. xxvi: 39, 40: ‘En de overgeblevenen onder u zullen om hare ongeregtigheid in de landen uwer vijanden uitteren: ja ook om de ongeregtigheden hunner vaderen zullen zij met hen uitteren. Dan zullen zij hunne ongeregtigheid belijden, en de ongeregtigheid hunner vaderen met hunne overtredingen, waarmede zij tegen mij overtreden hebben: en ook dat zij met mij in tegenheid gewandeld hebben.’

Met deze opvatting verdwijnt niet alleen alle onregtvaardigheid uit de besprokene plaats, maar het blijkt ook, dat er eene waarheid in ligt opgesloten, die door de geschiedenis niet alleen van Israël, maar van alle volken der aarde bevestigd wordt. Om slechts één voorbeeld te noemen, denke men aan de geschiedenis van Frankrijk onder de lodewijks XIV, XV en XVI.