Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Haat en Liefde. Roman van Oom Adam. Dr. C.A. Wetterbergh.Uit het Zweedsch. Twee Deelen. Te Deventer, bij A. ter Gunne. 1854. In gr. 8vo. 582 bl. ƒ 5-95.

Gelijk onder de hedendaagsche Zweedsche Schrijfsters frederika bremer, flygare-carlén en knorring den eersten rang bekleeden, zoo mag van de Zweedsche Romanschrijvers van den tegenwoordigen tijd Dr. wetterbergh wel het eerst genoemd worden, al ontzegt men ook de verschuldigde achting niet aan zijne landgenooten engström, snellman, de geer, mellin, palmblad, en anderen. Onder den verdichten naam oom adam is Dr. wetterbergh algemeen in Zweden bekend en bemind. Bij voorkeur geeft hij schetsen uit den middelstand; maar in dézen roman toont hij dáármede ook het historische meesterlijk te kunnen verbinden, en dat zijn blik het inwendige van alle standen doorziet. - Het doet ons leed dat wij niet vroeger de aandacht op dezen niet alledaagschen roman hebben kunnen vestigen; maar wij hopen dat de betuiging van onze hooge ingenomenheid met Haat en Liefde het verlangen naar eene nadere kennismaking met het werk nog bij velen zal opwekken. Immers men vindt er eene belangrijke schets van de inwendige gesteldheid van Zweden in de laatste helft der vorige eeuw; ook van de woelingen der staatspartijen, de Hoeden en de Mutsen. Men leert er den trots, den overmoed en de kabalen van den veelvermogenden Zweedschen adel uit kennen, die in den Koning slechts den primus inter pares wilde zien, en - vooral na de mislukte zamenzwering der Koningspartij, aan wier hoofd de jeugdige Graaf erich brahe stond - de magt des Konings tot een schaduwbeeld vernederde. Men ziet

[p. 767]

er uit hoe ver de adellijken gegaan zijn, toen de partij der Hoeden de heerschende was; hoe zij zelfs den goeden adolf frederik, een waarlijk verstandig, regtschapen en gematigd Vorst, en zijne hoog begaafde gemalin louise ulrika, zuster van frederik den Groote, durfden beleedigen en vernederen, op eene wijze bijna gelijk aan die der behandeling van lodewijk XVI en maria antoinette in Frankrijk in de laatste jaren huns levens. Voorbeelden van de afschuwelijke bloedtooneelen in 1756 worden aangehaald: teregtstellingen waarbij velen, die de Koninklijke magt tegen den adel wilden beschermen, na vreeselijke martelingen van gevangenis en pijnbank, den dood vonden op het schavot.

De belangrijkheid van het werk wordt daarenboven niet weinig verhoogd door levendige schetsen van de zeden, gewoonten en levenswijze, 't karakter, de geaardheid en de Sagen der Zigeuners, die ook in Zweden lang gezworven hebben. Dit Nomadenvolk, hetwelk eeuwen lang in verschillende landen van Europa gewoond heeft, blijft nog altijd groote belangstelling inboezemen; er ligt nog steeds iets geheimzinnigs over hunne herkomst en hun verdwijnen. Zij toch hadden en behielden door alle tijden heen iets karakteristieks in leefwijze en zeden, dat hen vreemd en afgescheiden hield van de volken in wier midden zij woonden. De vele en veelsoortige middelen om hen te doen zamensmelten met de bewoners des lands bleven altijd zonder uitwerking. Te regt zegt Dr. wetterbergh: ‘Geweld, eigenbaat en zucht tot beschaven, alles heeft op den aard dier vreemde horden schipbreuk geleden; zij vereenigen zich niet met de Europeanen, zij verdwijnen slechts, zoo als de tijgers uit een bevolkt land verdwijnen’.

Behalve de genoemde voortreffelijke eigenschappen van dezen roman moeten wij nog de uitnemende teekening der verschillende karakters roemen, en de scherpzinnige opmerkingen en vergelijkingen, die men het gansche werk door aantreft. Zij doen een degelijk ontwikkelden, helderen geest kennen, en geven ook voor deze dagen behartigenswaardige wenken omtrent de jammerlijke gevolgen voor huisvaders, wanneer zij, ongeroepen, een politiek leven boven een huiselijk leven stellen en de opvoeding hunner kinderen verwaarloozen. Die ongelukkigen meenen dat zij gewigtige diensten aan het volk bewijzen,

[p. 768]

doch verliezen uit het oog dat de bronnen van den voorspoed der volken aan den huiselijken haard ontspringen.

Hoe veel goeds echter wij in dit werk vinden, willen wij toch ook onze aanmerkingen niet terughouden. Als een gebrek in dezen roman beschouwen wij, dat de Schrijver zich geen bepaald zedelijk doel heeft voorgesteld; althans dat doel treedt niet op den voorgrond. Ook is het minder aangenaam, bij schier elk Hoofdstuk naar eene andere plaats en onder andere menschen te worden overgebragt. - Bij al den lof dien wij aan de karakterschetsen van Dr. wetterbergh toezwaaijen, kunnen wij ook niet ontveinzen dat die van marianne van dernath hier en daar overdreven is; inzonderheid waar zij voor de doodelijke krankheid harer moeder, met wie zij in alle deelen sympathiseerde, niet alleen volstrekt ongevoelig is, maar zelfs tegen haren broeder den spot er mede drijft. Niet minder overdreven is ook de karakterschildering van seline, een Heidinnetje vol poëzij maar zonder beginselen, dat onbegrijpbaar is voor zich-zelve en voor anderen.

De vertaling is over het algemeen zóó vloeijend, dat men vergeet eene vertaling te lezen. Enkele uitdrukkingen echter, zoo als: dat verstaat zich, bewaar mij! en anderen, die wij meermalen opmerkten, doen denken aan het Duitsche: das versteht sich, bewahre! enz., en deden ons wel eens vragen: of de vertaling niet uit het Hoogduitsch is geschied? Men vindt ook enkele niet Hollandsche uitdrukkingen en woorden, als: verboste, vervolmaken, en eene enkele maal (D.I, bl. 165): ontzien, voor: uitzien.

Zoo weinige en onbeduidende aanmerkingen benemen niets aan het vele goede, schoone en degelijke dat in dezen uitmuntenden roman wordt aangetroffen. Wij hopen dat het lezend publiek dit werk op den regten prijs moge schatten, en Vertaler en Uitgever aanmoedigen om meer zulke aangename Noordsche vruchten tot ons over te brengen.