Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Over het dalen van de Noordelijke Kuststreken van ons Land, door G.A. Venema,Lid der Provinciale Staten, Arrondissements-IJker en Burgemeester van de Gemeente Winschoten. Met eene uitslaande plaat. Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1854. In gr. 8vo. II en 80 bl. ƒ :-80.

In eenen tijd dat het al of niet dalen en opheffen van den bodem in Europa zoo algemeen ter sprake is gekomen, hebben ook onderscheidene wetenschappelijke mannen in ons Vaderland op dat gewigtige onderwerp hunne aandacht gevestigd. Professor harting van Utrecht heeft bij de Koninklijke Akademie van Wetenschappen het onderwerp ter tafel gebragt, met dat gevolg, dat er eene Commissie is benoemd tot het vormen van een plan om te onderzoeken: of ons Vaderland in eenen dalenden toestand verkeert? Ook het Utrechtsch Genootschap heeft eene prijsvraag uitgeschreven tot het daarstellen van een onderzoek: ‘In hoe verre de bekende en nader op te sporen verschijnselen de daling van ons Vaderland en

[p. 744]

de aangrenzende streken van Europa bewijzen, of eene andere verklaring toelaten?’ Op dat verschijnsel hare aandacht te bepalen, behoorde ook, naar ons gevoelen, tot de bemoeijingen der Commissie voor de geologische beschrijving en geologische kaart van Nederland, of was althans daaraan niet vreemd, en het is zeer te betreuren dat die Commissie hare werkzaamheden, met welke zij reeds vrij ver was gevorderd, heeft gestaakt. Ook de Heer venema is in het najaar van 1854 opgetreden met eene Bijdrage, welke voor dit vraagstuk van te meer gewigt is, daar hij in het Noord-Oosten des Rijks woonachtig is en de Dollart in zijne nabijheid heeft. Immers de polders, zoo wel in den Oostelijken als in den Westelijken boezem van dien waterplas gelegen, zijn op verschillende tijden ingedijkt, en het dalen van den grond kan daarbij, uit dien hoofde, te eerder worden opgemerkt. Aan de zijde van Muntendam, Zuidbroek, heeft de inpoldering reeds in 1545 plaats gehad, doch de eerste polder aan de Oostzijde van den Dollart is eerst zestig jaren later aan de wateren ontwoekerd, nadat aan de Groningsche zijde de tweede landwinning reeds had plaats gegrepen.

De Heer venema geeft in daartoe betrekkelijke Tabellen (bl. 16, 17, 39, 40) de oppervlakte met betrekking tot den waterspiegel bij volzee, alsmede de daling van den grond over het tijdverloop sedert de droogmaking, en de daaruit op te maken gemiddelde daling per jaar. Verder komt eene vergelijking voor met de Noord-Hollandsche polders, die den Schrijver tot ondersteuning van zijn gevoelen strekken moet. - Wij wagen alhier de vraag of, zoo als op bl. 45 wordt verzekerd dat ook in Staats-Vlaanderen de polders even zoo dalen als langs den Dollart, het doorgaand nagenoeg gelijkmatig dalen der polders op den Dollart met die van Staats-Vlaanderen en van Noord-Holland als maatstaf kan aangenomen worden van het dalen van den oningepolderden grond over dezelfde lijn van het N.O. naar het Z.W.? Wij betwijfelen zulks.

Doch de Heer venema heeft hier slechts eene Bijdrage tot beantwoording van het vraagstuk willen leveren. Wij hopen dat hij er nader op zal terugkomen in het werk met bijgevoegde kaart: ‘De Dollard, of Natuur-, Geschied- en Aard-

[p. 745]

rijkskundige Beschrijving van den Boezem der Eems’, door hem gezamenlijk met Dr. g.a. stratingh uit te geven.

Intusschen zij de lezing en overweging van dit wetenschappelijk en zonder aanmatiging geschreven onderzoek den belangstellenden aanbevolen.