Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Leesboek over de Mestmakerij, de wijze van bemesting en vruchtbaarmaking van den grond, ten gebruike der plattelands-scholen, door Dr. L. Mulder,Leeraar aan de Technische School te Utrecht, enz. Eene door de Overijsselsche Vereeniging tot Ontwikkeling van Provinciale Welvaart te Zwolle bekroonde Prijs-

[p. 693]

vraag. Te Deventer, bij J. de Lange. 1854. In kl. 8vo. VIII en 140 bl. ƒ :-45

Dit werkje, eerst onlangs ter beoordeeling ingezonden, bevat eene populaire ontwikkeling van de leer der bemesting, vooral voor jeugdige boerenzoons geschikt. Als men uit het debiet van een populair werk eenigermate kan opmaken, of het aan zijne bestemming voldoet, dan schijnt dit hier wel het geval te zijn; want blijkens eene aankondiging van den Schrijver, thans Hoogleeraar te Deventer, in het Tijdschrift: De Boeren Goudmijn geplaatst, is het werk bijna uitverkocht, zoodat weldra eene nieuwe oplage zal noodig zijn. Wij willen daarom thans geene aanprijzing van het geschrift aan het landbouwend publiek stellen, maar liever voldoen aan den wensch des Schrijvers, in de genoemde aankondiging uitgedrukt, en eenige plaatsen aanwijzen, welke, onzes inziens, bij een eventuëlen herdruk, herziening en verbetering behoeven. Wij zullen hierbij de volgorde van het boekje volgen.

Op bl. 13 lezen wij van de lupinen: ‘Men gebruikt deze plant veel, omdat zij gemakkelijk op eenen armen bodem groeit’; en eenige regels later: ‘Op harden grond komen de lupinen slecht voort, zoo ook in vochtige en zandige gronden.’ Het eerste en laatste gezegde zijn hier min of meer met elkander in strijd, en bovendien is de benaming ‘harde grond’ vrij onbepaald.

Over de heiplanten sprekende, zegt de S. (bl. 21) dat het plaggen-steken nadeelig is, en dat buitendien de boeren, die op zandboerderijen wonen, er lang niet door gesticht zouden zijn, indien alle heideplanten langzamerhand werden weggereden. Hierbij heeft de S. echter uit het oog verloren dat juist deze het zijn welke die heiplaggen wegvoeren, zoodat zij integendeel klagen, wanneer zij de noodige hoeveelheid ter strooijing niet in de nabijheid vinden kunnen. Ref. is evenmin als de Heer mulder een voorstander van het plaggensteken; doch hij kan niet ontkennen dat door deze handelwijze de mest der zandboeren werkelijk verbeterd wordt. Het nadeel van dit plaggen-steken is juist hierin gelegen, dat men om een bepaald gedeelte bouwland te verbeteren, eene veel grootere oppervlakte lands berooft van de dunne humuslaag, welke zich door den groei der heide daar zeer

[p. 694]

langzaam gevormd heeft, en dus deze oppervlakte minder goed en voor ontginning en schaapweide minder geschikt maakt. Dit punt kan, hoewel het aangeroerd is, in de aangehaalde plaats breedvoeriger uiteengezet worden.

Evenzoo is in de volgende zinsneden, waarin alle planten die aan slootkanten groeijen, als mest worden aangeprezen, geen gewag gemaakt van het nadeel dat het gebruik dezer planten met zich brengen kan. Zij zullen, wanneer zij rijp zaad bevatten, als onkruid welig opschieten; 't geen vooral in bouwland zeer hinderlijk is. Men zorge daarom, de slooten te ruimen vóór dat de daarin groeijende planten zaad dragen; deze planten eerst in den pluishoop behoorlijk te laten rotten; en ze dan bij voorkeur als mest voor grasland te gebruiken.

Hetgeen over de stallen gezegd wordt (bl. 41), is tamelijk onvolledig en gedeeltelijk ook onjuist, zoodat dit Hoofdstuk bij een tweeden druk noodzakelijk verbeterd moet worden. Er wordt daar alleen over de groep- of grupstallen gesproken, en hoewel hetgeen er aanbevolen wordt zeer goed is, moet toch volledigheidshalve ook van de andere stallen, die in ons Vaderland in menigte voorkomen, gesproken worden. Maar wat erger is - het opschrift luidt: groepstallen of potstallen, als of beide dezelfde waren; dat niet het geval is. Immers grupstallen zijn die waarvan in den tekst gesproken is, welke vooral in Holland en Vriesland gevonden worden, en waarin de mest zonder strooisel wordt opgevangen, omdat de steenen vloer, waarop de dieren staan, dagelijks schoon geveegd en de mest in de daarachter liggende grup geworpen wordt. Potstallen daarentegen zijn die in vele opzigten gebrekkige en naauwe stallen, welke men gemeenlijk op het zand in Gelderland en Braband vindt. - Eindelijk is er volstrekt niet gewaagd van de vaaltstallen, welke slechts hier en daar in ons Land aanwezig zijn en verre weg de beste moeten heeten. Hier toch heeft men eene soort van overdekten mestbak onmiddellijk achter het vee; want zoo zij goed ingerigt zijn, is de ruimte achter het vee zoo groot dat de mest daarin een half jaar kan blijven liggen, en dat men met wagen en paarden daar in- en uitrijden kan, terwijl men veelal door losloopend jong vee den mesthoop laat ineentrappen.

Op bl. 62 lezen wij: ‘De planten zullen, even als de menschen, wel afwisseling in voedsel noodig hebben’. Eene gewaagde

[p. 695]

stelling, welke de Schrijver ook later zelf weêrspreekt, waar hij (bl. 133) zeer juist zegt: ‘afwisseling in mestsoorten is niet noodig, als men aanvult waaraan de grond gebrek heeft, en tevens eene goede opvolging der gewassen in het oog houdt’.

Op bl. 64 gewaagt de S. van den zoogenaamden plaggemest, dien men geheel eigenaardig bereidt, en welken hij scherp onderscheidt van den gewonen stalmest. Te oordeelen echter naar de van dien plaggemest gegeven beschrijving, is deze niet anders dan gewone stalmest, zoo als die steeds gemaakt wordt in streken waar veel plaggen zijn. Het eenige onderscheid zou wezen, dat deze mest zeer lang in den stal blijft en zich alzoo onder het vee ophoopt, terwijl elders op vele plaatsen de stal wekelijks uitgemest wordt; doch van wege dit verschil zou welligt die plaggenmest de voorkeur verdienen. Dat, eindelijk, die mest het geheele voorjaar in den stal blijft liggen, en dan in Junij voor de winterrogge gebruikt wordt, zal wel eene vergissing wezen; want het is bekend dat in de zandstreken de winterrogge gewoonlijk volgt op de boekweit, en deze zal in Junij nog wel niet van het land zijn.

Eene uitvoerige en in het algemeen zeer goede beschrijving geeft de S. van den mestbak, en overweegt daarbij rijpelijk de voor- en nadeelen van zulk eene inrigting, waarna hij tot het besluit komt, dat zij, goed ingerigt, allezins aanbevelingswaardig is. Met genoegen hebben wij dit stuk gelezen, waarin wij het voornaamste van hetgeen over dit onderwerp gezegd is, behoorlijk bijeengebragt vinden.

Op ééne onnaauwkeurigheid willen wij echter opmerkzaam maken. De S. plaatst bij zijne beschrijving den gierput in het midden, doch wij meenen, dat de ondervinding geleerd heeft, dat men dien in het midden van een der zijden van den mestbak moet plaatsen, en hiernaar ook den vloer van den mestbak moet doen afhellen; want zoo de gierput en dus ook de pomp in het midden staat, is dit bij het in- en uitrijden in den mestbak zeer lastig, en bovendien kan men volstrekt niet bij den put komen, zoo de mestbak gevuld is, en zich eenig gebrek aan pomp of put mogt openbaren.

Op bl. 86, waar over mergel gesproken wordt, hadden wij gaarne den lezer opmerkzaam zien gemaakt op den schat welken vele zandboeren bezitten in de leem- of kleibanken die hier en daar in het zand voorkomen, en zulk een uit-

[p. 696]

muntend middel opleveren tot verbetering dier zandgronden; zoo de kosten van uitgraven en vervoeren dit niet al te bezwaarlijk maken.

Eindelijk ware het, volgens Ref., wenschelijk geweest, bij de opgave der middelen om het onkruid uit te roeijen (bl. 122), afzonderlijk stil te staan bij het onkruid dat (gelijk gezegd is) zich door zaad, en bij dat hetwelk zich door wortel-uitloopers voortplant. Bij beide zijn de beste middelen niet dezelfde.

Zoo de Schrijver bij een herdruk van het werkje van deze aanmerkingen gebruik mogt maken, zal de waarde van het stukje nog toenemen. Van harte wenschen wij dat dit, voor het algemeen duidelijke en bevattelijke werkje, weldra vermeerderd en verbeterd, wederom in het licht verschijne, opdat het meer en meer nuttige kennis onder de landbouwers verspreide, en alzoo het doel der Overijsselsche Vereeniging tot Ontwikkeling van Provinciale Welvaart helpe bereiken.