Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Bedenkingen over de rigting van den Spoorweg in Friesland, Groningen en Drenthe, door Mr. l. oldenhuis gratama. Te Assen, ter Prov. Drenthsche en Asser Courant-drukkerij. 1855. In gr. 8vo. 8 bl.

In Maart 1855 is aan de Heeren van heemstra c.s. voorloopige concessie verleend tot den aanleg en de exploitatie van eenen spoorweg van de haven van Harlingen, over of langs Franeker, Leeuwarden, Meppel, Zwolle, Almelo tot de Hanoversche grenzen in de rigting van Rheine, met eene lijn van Leeuwarden naar Groningen, en met toekenning van voorkeur voor den aanleg van een spoorweg van Groningen naar de Hanoversche Grenzen in de rigting van Leer.

Of van dien spoorweg iets komen zal is, meenen wij, nog geheel onzeker; ofschoon zich bij herhaling het gerucht verspreid heeft dat de vereischte gelden daartoe voorhanden waren, is het schier even dikwerf weder tegengesproken.

Toch is het noch voorbarig, noch te laat, om de rigting van zoodanigen spoorweg te bespreken: het is niet te laat, want, gelijk de Heer gratama te regt opmerkt, bij het verleenen

[p. 691]

der definitieve concessie kunnen nog veranderingen worden gebragt in de voorloopig aangevraagde lijn; en het is niet voorbarig, want, zoo de tegenwoordige onderneming al mogt mislukken (gelijk met andere dergelijke ook het geval is geweest), het is toch niet onwaarschijnlijk dat eerlang het denkbeeld eener spoorweg-verbinding van Harlingen met het Noorden en Oosten van ons Rijk zal worden verwezenlijkt. Om echter zulk een spoorweg genoegzaam rentegevend te maken voor de ondernemers, is het volstrekt noodig dat daaraan ook eene internationale verbinding worde verzekerd; en, wanneer de vroegere of latere concessionarissen bij de Hanoversche Regering meer medewerking gevonden hadden, zoude eerstens de spoorweg er reeds liggen, en tweedens eene geheel andere rigting hebben dan de nu besprokene.

De Heer gratama schijnt niet te weten dat eigenlijk dáár de schoen wringt: hij ziet zeer wel in, dat eene verbinding met Hanover in de rigting van Leer verre de voorkeur verdient boven eene in de rigting van Rheine; hij begrijpt regt goed dat voor de handels-gemeenschap van Engeland over Harlingen, Leeuwarden en Groningen met Leer, Oldenburg, Bremen en Hamburg veel meer behoefte aan spoorweg-verbinding bestaat, dan over Leeuwarden, Meppel, Almelo en Rheine met Hanover; maar het is alleen aan de Hanoversche Regering te wijten dat deze laatstgenoemde rigting bij de voorloopige concessie aan den ontworpen spoorweg is gegeven. Hanover schijnt door de vrees gedreven te zijn dat de haven van Embden bij eene regtstreeksche verbinding van Harlingen met Bremen en Hamburg over Leer te veel zoude lijden; althans alle aangewende pogingen om het Hanoversche Gouvernement van zijne tegenkanting tegen de verbinding over Leer te doen terugkomen, hebben, naar wij vernemen, tot dus verre schipbreuk geleden: eerst dán wanneer de gemeenschap van de stad Hanover over Rheine met Nederland zal zijn verzekerd, is er welligt eenige kans om de toestemming van dat Gouvernement tot een ander meer Noordelijk aansluitingspunt te verwerven; maar van daar dus, dat nu de concessie is verleend over Rheine, en dat een weg van Groningen naar Leer nog slechts op den achtergrond staat.

Het lijdt geen twijfel, of deze omstandigheid is van grooten invloed ook op de kapitaal-vorming van den ontworpen spoorweg;

[p. 692]

terwijl, indien wij wèl onderrigt zijn, voor eene aansluiting over Leer de gelden werkelijk zijn beschikbaar geweest.

De Heer gratama beoordeelt overigens alleen de rigting van den geconeessioneerden spoorweg, zoo als die voorloopig bij de concessie is geschetst; en hij stelt daarop een gewigtig amendement voor: hij wil, namelijk, in stede van den regten weg van Leeuwarden naar Groningen en eene lijn van Leeuwarwarden over Heereveen naar Meppel, eene andere rigting hebben aangewezen, volgens welke de weg ongeveer in den vorm eener Y loopen zoude, waarvan Leeuwarden het ééne, Groningen het andere uiteinde zou zijn, het verbindingspunt in het dorpje Haule zou gevonden worden, terwijl Meppel het beneden-einde zou uitmaken; van waar de weg dan verder over Zwolle en Almelo naar Rheine zoude gaan. Die wijziging heeft blijkbaar ten doel: de gemeenschap van Drenthe met Friesland over den spoorweg te verzekeren, en in zoo verre erkent de Schrijver in zekeren zin eene oratio pro domo te schrijven; maar zijn voorstel zoude tevens, naar hij meent, aan de algemeene belangen bevorderlijk zijn, om alzoo eene grootere uitgestrektheid van het Oosten des Rijks de voordeelen van het vermeld vervoer te doen genieten. Het is echter de vraag: in hoe verre dit voordeel in staat zoude zijn om tegen het nadeel op te wegen van het gemis eener regtstreeksche verbinding van Leeuwarden met Groningen, welke niet slechts voor die beide steden, maar ook voor Winschoten, de Noord-Westzijde van Groningen en het Noord-Oosten van Friesland onontbeerlijk schijnt?

Intusschen erkennen wij volgaarne dat het voorstel van den Heer gratama overweging verdient; het is dan ook uit dien hoofde, en in het belang van de internationale spoorwegverbinding zelve, dat wij bij dit klein vliegend blaadje zoo lang hebben stilgestaan.