Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Lichtstralen over de Graven onzer Geliefden, opgevangen uit het Evangelie. Een Huisboek voor Christelijke Gezinnen. Door S.K. Thoden van Velzen,Theol. Doct., en Pred. te Leeuwarden. Te Zutphen, bij A.E.C. van Someren. 1855. In gr. 8vo. 221 bl. ƒ 2-10.

Wie ooit zich een zijner geliefdste betrekkingen door den dood zag ontrukt, weet ook hoe noodig het is vertroost en versterkt te worden. In de eerste dagen na het verlies, vóór dat de achtergeblevene zich al de zwaarte van zijn rouw heeft kunnen voorstellen, ontbreekt het in zijn huis niet aan menschen die hem de hand van vriendschap en deelneming toereiken; maar hoe velen zijn er, wien het aan de warme deelneming van het geloovig Christenhart te zeer ontbreekt, dan dat zij waarachtigen troost zouden kunnen aanbieden. En straks, als de doode is weggedragen, verkleint het getal der belangstellende vrienden, en terwijl de behoefte aan de hoogste vertroostingen met elken dag grooter wordt, worden de gelegenheden om haar te ontvangen meer en meer zeldzaam.

[p. 664]

Dan verlangt de bedrukte zich geschriften te zien aanbevolen, die naar zijne behoeften zijn geschikt en hem eenigermate geven wat hij zoo zeer gevoelt noodig te hebben. Hij zoekt liefst naar iemand dien hij als een deelgenoot zijner droefheid kan beschouwen, van wien hij zeker is, dat hij hem volkomen verstaat, - maar tevens iemand die, zwaar gewond als hij, ook reeds den balsem heeft gevonden, welke de wonde zoo niet heelen, ten minste verzachten zal. Nu worden er gewis grootere en kleinere werken, preekbundels of afzonderlijke leerredenen gevonden, die met stichting zullen worden gelezen, maar zeker is het - hoe rijk onze Godsdienstige letterkunde ook in dit opzigt zij - nog is er plaats voor andere. De Eerw. van velzen - die zelf, blijkens de opdragt van 't verdienstelijke werk, aan den vader van zijne ontslapene gade, weet wat droefheid, maar ook wat vertroosting is - heeft het gewis ook in zijne lijdensweken ondervonden dat vele der meest geprezene troostschriften nog niet waren wat hij nu, méér dan ooit, gevoelde dat zij moesten zijn. En heeft hij zich getroost gevoeld, hij wilde nu ook zijne ondervinding dienstbaar maken aan het heil van zijne lijdende broeders, en hen te gemoet komen met de vertroosting met welke hij-zelf van God vertroost was geworden. Daaraan hebben wij de hier genoemde overdenkingen te danken. Zij zijn tien in getal, die allen een tekst, welken zij tot opschrift hebben, behandelen: I. Ons leven op aarde eene vreemdelingschap (1 Chron. xxix: 15). II. Het geloof in God bij de droefenisse dezes levens (joh. xiv: 1). III. God is geen God der dooden (luc. xx: 38). IV. Christus, de weg, de waarheid, en het leven van onze verwachtingen voor de eeuwigheid (joh. xiv: 2-6^a). V. Proeve van den rijkdom van vertroosting bij treurige verliezen in jezus' afscheidsrede vervat (joh. xvi: 5-7). VI. Het licht dat christus' opstanding verspreidt over het lot onzer in Hem ontslapenen (1 Thess. iv: 13, 14). VII. De verschijningen van den opgewekten Heiland een toonbeeld van ons toekomend leven in den hemel (1 Cor. xv: 49). VIII. Het herkennen en wedervinden onzer geliefden, naar aanleiding van 's Heeren herkenning door de Zijnen (joh. xxi: 7^a). IX. De betrekking onzer gezaligde ontslapenen op ons, gewaarborgd en verhelderd door die des verhoogden Zaligmakers op de Zijne (Hand. ii: 33). X. Waarom geene meer onmiddellijke openbaringen van de dingen der Eeuwigheid? (luc. xvi: 29).

[p. 665]

Zijn deze opschriften reeds geschikt om de belangstelling van den bedrukte die om zijne ontslapenen weent, in hooge mate te trekken - de opgave van den inhoud, achter het werk geplaatst, waar de deelen en onderdeelen, in welke de overdenkingen zijn gesplitst, en voorts de geheele gang van het betoog worden aangeduid, geeft reeds allen grond tot de verwachting dat hier een rijke schat is neêrgelegd. Die verwachting wordt ook bij de lezing der stukken niet teleurgesteld. Christus, Gods openbaring in Hem, is het fondament, waarop hier van den beginne tot het einde wordt gebouwd, en wij vinden daarin eene groote verdienste van dezen arbeid. Moge het blijkbaar zijn aan den vorm, dat wij leerredenen ontvangen, die misschien, hier en daar met eenige verandering, reeds in de Gemeente des Eerw. S. werden uitgesproken, - wij behooren niet tot hen die er aanmerkingen op zullen maken. Hoe menigeen die ze tot zijne vertroosting den voortreffelijken Evangeliedienaar hoorde uitspreken, zal ze in dezen bundel welkom heeten, en bij de lezing van hetgeen vroeger gehoord was, nieuwe voortreffelijkheden ontdekken! De preekmanier van van velzen heeft niets gemeen met die van hen welke in eene zee van hoogdravende woorden slechts een droppeltje waarheid geven, maar vordert een publiek dat geleerd heeft te denken. Van daar dat de lezer, die nu en dan eens kan ophouden om het een of ander te herlezen en te overwegen, aan deze overdenkingen méér zal hebben dan de hoorder aan de preken hebben kon. Heeft de Schrijver niet de resultaten willen geven van een wijsgeerig nadenken; - de wijze waarop hier de geloovige put uit de bron des Evangelies, toont genoeg dat het wijsgeerig nadenken hem geene vreemde zaak is. Hier en daar zouden wij meenen dat hij onder het schrijven niet altijd even duidelijk bewust is gebleven dat hij een ‘Huisboek voor Christelijke Gezinnen’ schreef. Zie onder anderen bl. 68 en 69. Het zou den bekwamen Godgeleerde zeker niet moeijelijk vallen, op sommige plaatsen zijne stijl en taal eenigzins in te rigten naar de vatbaarheid van gewone lezers; terwijl het gewis de waarde van het boek ook voor den meer ervarene niet zou verminderen, indien het van uitdrukkingen, als: ‘catastrophe, interpretatie, levensperiode, ons ongeëigende verschijningen’, enz., geheel wierd gezuiverd. Intusschen doen wij gaarne hulde aan het streven van den Schrijver om door

[p. 666]

het overnemen van fraaije plaatsen uit latere schrijvers en dichters, die bij de behandeling van het onderwerp passen, aan zijnen stijl eene aangename afwisseling bij te zetten. Misschien zou het diep geschokt gemoed ook wel hier en daar kunnen verlangen dat de taal van den lijdenden broeder die nog, gelijk de Heer bij het graf van lazarus, met den weenende weent, eenigzins meer in het voortreffelijk onderwijs van den Leeraar ware te bespeuren. Zulks behoefde niet te geschieden ten koste der degelijkheid. Het is er echter verre van verwijderd, dat wij aan de waarde van dit boek eenigzins zouden willen te kort doen, hetwelk in ieder bedroefd huisgezin naast de werken van muston en eylert eene plaats verdient te bekleeden. Er worden inzonderheid in de laatste overdenkingen van onzen vaderlandsche Schrijver vragen beantwoord, en uitzigten geopend, die, ofschoon in het Evangelie gegrond, echter in menig werk van dezen aard niet, of althans niet zoo helder en zeker worden voorgesteld. Wij hebben met genoegen opgemerkt dat de Schrijver voornemens is nog een gelijk getal overdenkingen hier bij te voegen; waarin hij vooral het oog wenscht te vestigen op bijzondere sterfgevallen over welke 't Evangelie weder een eigenaardig licht doet opgaan: - niet alleen op 't sterven van hen die men met eene zalige hoop naoogt naar betere gewesten, maar ook van hen omtrent welke men die hope niet alzoo mag koesteren. Het Evangelie aan de dooden verkondigd - waarover onze Schrijver reeds eene voortreffelijke monographie, door den jeugdigen van der hoeven zoo hoog geroemd, heeft uitgegeven - zal daarin dan uiteengezet en in zijne hooge waarde verklaard worden. Moge menig bedroefde in het sterfhuis en op het graf de lichtstralen uit het Evangelie opvangen zoo als van velzen het doet, en anderen leert doen, en onze hoop op het vervolg van dezen bundel spoedig worden vervuld!

d.