Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 645]

De Oostersche Oorlog, in zijne oorzaken en gevolgen, door een bewoner van het vasteland van Europa. Uit het Fransch. Te Amsterdam, bij J.D. Sijbrandi. 1855. In gr. 8vo. 140 bl. ƒ 1-50.

Onder de vele vlugschriften over den Oosterschen krijg, verdient dit anonieme geschrift van een kundigen Franschman eene gunstige onderscheiding. Het is met zaakkennis en een scherpen blik op den toestand en de handelingen der oorlogvoerende partijen geschreven. Hoewel 't niet altijd vrij schijnt van partijdigheid, is het toch ver boven de meeste staatkundige brochures van den dag te stellen, die meer geschreven zijn om de eene of andere partij te dienen, dan om het publiek op de ware hoogte der zaken te brengen.

‘Er zijn tijden waarin niemand luide durft zeggen wat iedereen denkt.’ De Schrijver echter, die zijne Voorrede aldus aanvangt, heeft dat onbeschroomd en met openhartigheid gedaan. Zijn woord is tot het vasteland van Europa, vooral tot Frankrijk gerigt, en hij heeft er aan gedacht om zijn geschrift aan den Keizer van Frankrijk op te dragen. Wij twijfelen echter zeer of deze die opdragt wel zou hebben aangenomen. Het werkje heeft ook de aandacht der Fransche politie getrokken, die over de strekking er van niet voldaan was.

De Oostersche quaestic wordt hier van haren oorsprong af, in hare meeste bijzonderheden en ondergane wijzigingen, met betrekking vooral tot de Engelsche staatkunde, behandeld. De politiek van Engeland wordt van geene gunstige zijde vertoond; daarentegen die van Rusland in een aangenaam licht geplaatst. Zonder ons op het veld der staatkunde en der diplomatie te wagen, kunnen we zeggen te meenen: dat de Schrijver ingenomen is met de partij die hij voorstaat. Ref. kan niet gelooven dat Frankrijk en Engeland volmaakt gelijk hebben, als zij beweren: een oorlog van beginselen te voeren voor de beschaving en de vrije constitutionele instellingen tegen het despotismus van het absoluut gezag; maar hij kan evenmin gelooven dat Rusland het

[p. 646]

zwaard voert alleen tot verdediging van het Grieksch-orthodox geloof.

Maar hoe 't gelegen zij met de oorzaken van den oorlog; zijne gevolgen zijn reeds zoodanig, dat geheel Europa reden heeft om te bidden dat het zwaard spoedig in de schede moge terugkeeren. Kunst en wetenschappen, handel en nijverheid worden door den oorlog in hunnen vooruitgang belemmerd. Verwoesting en dood zijn in de plaats getreden van 't toenemend leven en der schepping van nieuwe bronnen van welvaart. Rampen, ongehoord sedert de reusachtige krijgstogten van den caesar onzer eeuw, verstoren den gang der beschaving. Eene nieuwe wijze van krijgvoeren is ontstaan, die onneembare sterkten doet vallen, en, zelf buiten schot, weerlooze steden en dorpen door werpgeschut in de asch legt. Die gruwelen van den krijg aanziende zou men meenen kunnen tien eeuwen te zijn teruggegaan, en nog getuige te zijn van de aanvallen der woeste Noormannen in de negende eeuw.

Zal door dit alles eene vaste regeling van den politieken toestand van Europa bereikt worden, nadat de nationale trots en zelfzucht, die door den langdurigen vrede, door het drok verkeer der volken, door het veld winnen der beschaving bijna verdwenen waren, weder met zoo veel woede tegenover elkander hebben gestaan? - Wie weet het? Met die sombere vraag sloeg Ref. het bondig geschrift digt, dat ook vele bijzonderheden bevat over het Turksche Rijk en den toestand der verschillende volken en Godsdiensten in hetzelve, en dat wij ter lezing aanbevelen aan allen die een juister en grondiger inzigt in de oorzaken en gevolgen van den Oosterschen oorlog verlangen te hebben, dan uit de dagbladen te krijgen is.