Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 592]

Quatre-Bras en Waterloo. Krijgskundige Beschouwingen door W.J. Knoop,Majoor bij het 7^e Regement Infanterie. Te 's Hertogenbosch, bij de Gebr. Muller. 1855. In gr. 8vo. 241 bl.

‘Aan den kampstrijd van Quatre-Bras en Waterloo te hebben deel genomen’ - zegt de Heer k. - ‘kan schier voor een adelbrief gelden.’ Wij durven er bijvoegen: dien kampstrijd te hebben geschetst zoo als dat in deze, zoo wij meenen eerst in De Gids gedrukte, beschouwingen gedaan is, geeft den talentvollen Schrijver regtmatige aanspraak op den dank zijner wapenbroeders en van 't geheele volk.

Er is veel en, vooral door buitenlanders, verschillend over Quatre-Bras en Waterloo geschreven. Van dat vele en verschillende is hier in een beknopt bestek al dátgeen vervat wat veertig jaren schiftens ontdaan hebben van alle inmengselen van partijdigheid en vóórliefde; zoodat men er uit een aantal bronnen bijeen vindt verzameld wat als algemeen erkende waarheid mag worden beschouwd.

Eerst schetst de S. in korte maar fiksche trekken: Frankrijks toestand en geest bij volk en leger in 1815; de landing van napoleon en diens wederkomst ten troon; Frankrijks krijgstoerustingen en die der verbonden Mogendheden, met opgave van de sterkte, zamenstelling, en aanvoering der wederzijdsche legermagten. Daarbij wordt getoond hoe noodzakelijk 't voor napoleon was, hoe eer zoo beter, door een aanvallenden oorlog en beslissenden veldslag buiten 's lands ontzag in te boezemen en zich binnen 's lands vastheid op den troon te verschaffen. Vervolgens worden de stellingen der legers vóór de veldslagen beoordeeld. Het verhaal van en de beschouwingen over de veldslagen van Quatre-Bras en Waterloo volgen daarop en beslaan de bl. 34 tot 151; terwijl de verdere inhoud uit Aanteekeningen bestaat, waarin de feiten nader toegelicht en vele wetenswaardige bijzonderheden vermeld worden. Het geheele werk is geschreven met eene gemakkelijkheid en klaarheid die van de grondige zaakkennis des Schrijvers getuigen, en, naar onze meening, niets te wenschen overlaten, zoodat ook de niet-krijgskundige den geheelen loop der geschetste gebeurtenissen zonder inspanning en met volkomen

[p. 593]

helderheid van begrip kan nagaan. De stijl, eenvoudig, deftig, bondig, vrij zoo wel van gezwollenheid als van onnoodige uitweidingen, mag ten voorbeelde worden gesteld. Daarbij is de voorstelling zoo aanschouwelijk, en de inkleeding nu en dan zoo dichterlijk schoon, dat men soms meenen zou homerus of tasso te lezen, waar zij de heirscharen monsteren of tegen elkander ten strijde aanvoeren. Een paar stalen mogen deze uitspraak bevestigen. Wij kiezen een gedeelte der beschrijving van de stelling des Franschen legers (bl. 103):

‘De tweede linie was voornamelijk uit ruiterij zamengesteld. Op den regtervleugel, achter d'erlon, schitterden de helmen van milhaud's kurassiers, twee divisiën uitmakende; op den linkervleugel stonden de twee divisiën zware ruiterij door kellerman aangevoerd: eene keurbende niet minder geducht dan die van milhaud, en, even als deze, door den luister van tallooze overwinningen omstraald: - - Eindelijk in eene derde linie, iets ten Noorden van Rossamme, stond die keizerlijke lijfwacht, wier roem onafscheidelijk is van dien des grooten veldheers. Friant voerde daar de grenadiers aan, die geduchte krijgsschaar vereeuwigd door het penseel der schilders en door den zang der dichters; morand had het bevel over de jagersdivisie; duchesne stond aan het hoofd der jonge garde: bataillons brandend van naijver op den roem dier oude knevelbaarden, die Egypte's zandwoestijnen en de sneeuwvlakten van Rusland hadden aanschouwd. Links van de drie infanterie-divisiën schaarden zich de grenadiers te paard en (de) zware dragonders van guyot; de andere ruiterdivisic onder lefebvre-desnonettes bestond uit de jagers te paard en uit de oude lansiers door victor hugo bezongen:

Les rouges lanciers, fourmillant dans les piques
Comme des fleurs de pourpre en l'épaisseur des blés.

Eene sterke artillerie, 96 vuurmonden, sloot zich aan dat voetvolk en aan die ruiterij, en maakte vereenigd eene keurbende uit, zoo geducht, zoo vreeselijk voor den vijand, dat zij meermalen door haar enkel optreden (beter: door haar optreden alleen) de zege had beslist.’

Wij voegen hier nog bij de volgende, treffende uitweiding, op bl. 132, over den laatsten wanhopigen aanval der Fransche garde:

[p. 594]

‘Wanneer, bij de barbaarsche volksspelen der Romeinen, de kampvechters het strijdperk binnen traden, waar weldra hun bloed bij volle stroomen zoude vloeijen, dan waren zij gewoon (beter: dan waren zij verpligt) eene laatste hulde te brengen aan dien Keizer, die daar als een ongevoelige getuige van hun lijden en sterven voorzat: “Cezar (cesar) de ten dood gewijden groeten u!” Ook napoleon's ten dood gewijde bataillons vergaten in hun laatsten strijd den gebieder niet, die hen zoo dikwijls ter zege had gevoerd: voor hen bestond de hoop op het behalen eener overwinning niet meer; de oude krijgers voorzagen dat zij eene nederlaag te gemoet gingen, dat zij aan eene onwaarschijnlijke kans werden opgeofferd; toch verminderde dit in geenen deele hunne oude, door de jaren beproefde verknochtheid aan den grooten veldheer, en nog eenmaal daverde het “Leve de Keizer!” over die velden welke weldra met de lijken der dapperen bezaaid zouden zijn; - laatst bewijs van trouw en heldengeest; waardige bekrooning van eene loopbaan van roem en zelfopoffering, die den naam der fiere keurbende eene onvergankelijke plaats in de geschiedenis heeft doen verwerven.’

Wij achten het overbodig iets meer tot aanprijzing van dit verdienstelijke werk te zeggen; waarop wij alleen hebben aan te merken dat de correctie, hoe naauwkeurig ook, toch eenige taal- en spelfouten heeft overgelaten. Enkele malen vonden wij ook nog onnaauwkeurigheden in den stijl, zoo als er in de gegeven uittreksels een paar zijn aangewezen; doch geene die de duidelijkheid benadeelt. Op bl. 139 vindt men tweemaal in plaats van het voorn.w. elkander, het pers. voorn.w. zich gebruikt; die verkeerdheid sluipt meer en meer in, en 't is daarom dat wij er ook hier bijzonder de aandacht op vestigen.

Eene kaart van het oorlogstooneel, en eenige terrein-schetsen hadden, naar ons gevoelen, bij het werk gevoegd dienen te worden; doch zijn waarschijnlijk weggelaten om den prijs niet te verhoogen.

Ten slotte kunnen wij de aanmerking niet onderdrukken dat, in weerwil van de belangrijkheid der ‘Krijgskundige beschouwingen’, het werk toch zeer mogelijk niet bij alle partijen even aangenaam zal zijn. Op bl. 149 geeft de Schrijver ook beschouwingen over het regt der volken tegenover het

[p. 595]

beweerde Goddelijk regt der Vorsten, en inzonderheid over: ‘het regt van Souvereiniteit, dat het Huis van oranje over óns land zoude toekomen’. De slotsom is: ‘die aanspraken moeten zich nooit gronden op een in nevelen en duister gehuld (lees: vermeend) Goddelijk regt, altijd stuitend voor een volk als het onze, dat gezond verstand heeft, gevoel van eigen waarde en afkeer van knechtelijke onderwerping; maar die aanspraken moeten gegrond zijn op de vele diensten die het Huis van oranje den lande heeft bewezen, op den luister dien de groote daden der leden van dat Huis op ons hebben doen afstralen, op de eeuwenlange verbinding van Neêrlands geschiedenis met die der oranje's, van Neêrlands welzijn en roem met het welzijn en den roem van dien Vorstenstam.’ - Deze denkwijze van den Heer k. zal gewis door vele zijner lezers worden gedeeld; doch vele anderen zullen er zich niet mede vereenigen, en daar de beschouwingen over dit punt aan het eigenlijke onderwerp vreemd zijn, had de S. die wel achterwege kunnen laten.

Het werk behoort, naar ons gevoelen, in de boekerij van elken officier, en is waardig door ieder gelezen te worden.