Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Het Christendom zonder christus, 't welk velen nu ook in Nederland willen invoeren. Een waarschuwend woord aan Nederlands volk, van P. Hofstede de Groot.Te Groningen, bij J. Oomkens, J.zoon. 1855. In gr. 8vo. 44 bl. ƒ :-45.

De rusteloos werkzame en nooit vermoeide Schrijver geeft in dit kleine maar kernvolle stukjen een waarschuwend woord, dat zeker door allen die het Tijdschrift ‘Waarheid in Liefde’ lezen, in deszelfs Eerste Deel van dit jaar met belangstelling werd ontvangen. Onze wensch bij de eerste lezing: dat het algemeen verkrijgbaar mogt worden gesteld, heeft de Schrijver, zonder dat wij hem dien kenbaar maakten, vervuld, en wij hopen dat de bede die nu ons hart ontvloeit, evenzeer vervulling van Boven erlange: dat zijne pogingen niet te vergeefs mogen zijn. - Hoe vele ernstige woorden, waarschuwingen en wenken werden er toch in de laatste jaren gegeven, die als ijdele klanken wegstierven zonder schijnbaar eenig nut te doen! Ware het dan niet beter te zwijgen? Of wordt het niet meer en meer waarheid bevonden, wat bilderdijk reeds vóór meer dan dertig jaren zong:

- Neêrland heeft noch hart, noch ooren meer, noch ziel -?

Maar de vriend van waarheid houdt vol, predikt de waarheid waar hij meent en wanneer hij meent haar te moeten prediken, en met Apostolische volharding blijft hij den weg betreden die zijne roeping hem voorschrijft. Zietdaar Professor de groot. Hij zwijgt niet waar hij meent te moeten spreken. Van de duizend ooren die gesloten zijn kan er ligt toch één paar iets opvangen van zijn woord dat een blijvenden

[p. 562]

indruk maakt. ‘Één man kan de redder van een geheel volk worden’, zegt hij op de laatste bladzijde van dit stukje, tot bemoediging van anderen, en deze gedachte doet hem voorzeker zoo rusteloos ijveren voor de zaak des Christendoms, die hem eene levenszaak is voor de rust, het geluk en de zaligheid van personen en volken.

De bedenkelijke verschijnselen van onzen tijd voor Godsdienst en Christendom gaven den Schrijver de pen in de hand. Het gevaar dat wij loopen van een Christendom zonder christus voortaan te bezitten, en dus een boom zonder wortel, in Staat, Maatschappij en School, meent hij te moeten aanwijzen eer het te laat is, en hij doet dit op zijne eigenaardige, bondige, gemakkelijke en duidelijke manier. In het eerste deel wijst hij aan: dat christus het beginsel des Christelijken levens is. In het tweede: dat christus zelf door geene andere beginselen wil vervangen worden. In het derde: dat waar men christus poogt te vervangen, men bedrogen uitkomt. In het vierde: dat men, in spijt van geschiedenis en ervaring, nu ook in Nederland christus poogt te vervangen en een Christendom zonder christus in te voeren. En in het vijfde of laatste: dat wij allen dien het Christendom ter harte gaat, daartegen moeten strijden. Zoo de schets. In de uitwerking zijn vele belangrijke opmerkingen en mededeelingen die menigeen nieuw zullen zijn, vooral den niet-theologanten. Mogten vooral de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en de wetgevende Kamers zich spiegelen aan til den houthakker, dat geestige stukje van den ‘Wandsbecker Bothen’, en denken, bij hunne voorstellen en beraadslagingen over voorgedragen wetten, aan het over den tuin getrokken beschilderde gewelf! - Jammer de drijvers van den verkeerden tijdgeest zullen het werkje niet lezen, en zoo zij het onder de oogen mogten nemen, het zal hen niet verbeteren - welligt verbitteren. Hoe dit echter zij, indien maar anderen, die tot dusverre, onnadenkend en ligtzinnig, door de drijvers zich lieten drijven, nu tot nadenken en inkeer komen. Als dezen eenmaal inzien dat het gevaar hetwelk hen en hunne kinderen dreigt indien de denkwijze dier drijvers algemeen wordt, zoo verschrikkelijk is, dan is er geen nood. Dan zal ieder Godgeleerde, elk man van wetenschap (zoo als de geneeskundige pruis van der hoeven in zijne Christelijke Anthropologie), dan zal ieder huisvader, ieder huismoeder, doordrongen van

[p. 563]

hunne roeping, dien tijdgeest helpen bestrijden en eenen beteren voorbereiden.

Van harte wenschen wij dit stukjen in vele, zeer vele handen. In de handen van geleerden en ongeleerden; van vrienden en vijanden des Hoogleeraars; van Joden en Christenen; van Roomschen en Onroomschen - van allen die 't Christendom lief hebben en het dierbaar Vaderland beminnen. Geleerden zullen het met voldoening lezen; ongeleerden met nut; vrienden zullen er hunnen vriend in herkennen; vijanden bij de lezing welligt beschaamd worden, en tot beter inzigt komen omtrent de bedoelingen van den man dien zij zoo dikwerf openlijk hebben verguisd en vervolgd. Joden kunnen hier het onderscheid leeren kennen tusschen Mozaïsme en Christendom; - Christenen wat zij in jezus christus kunnen bezitten: Roomschen in welk eene dwaling zij verkeeren, en Onroomschen wat hun de Hervorming heeft aangebragt. En zij die het Christendom lief hebben en het Vaderland beminnen kunnen er uit zien hoe zij moeten handelen, om dat Christendom te behouden en het Vaderland te beveiligen tegen den ondergang die het dreigt. - Mogen het woord en voorbeeld des Schrijvers voor hen niet vruchteloos zijn! Dat geve God!

Julij 1855.

u.