Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Magnetismus. Eenige merkwaardige waarnemingen. Verschijningen van den geest eens afgestorvenen aan eene helderziende. Alsmede eenige grondregels aangaande deze natuurkracht, door P.J. Siemelink,Art. et Cur. Magnetiseur te Amsterdam. Te Amsterdam, bij J.C. Loman, Jr. 1855. In kl. 8vo. 73 bl. ƒ :-90.

Zoo als de bovenstaande titel reeds aanduidt, is dit geschrift van gemengden inhoud. Het bevat waarnemingen, geestverschijningen, en grondregels aangaande het magnetismus; eene kracht, die, volgens den Schrijver, reeds in de grijze oudheid

[p. 524]

het geheime eigendom van bevoorregte wezens geweest is. De Schrijver, zich magnetiseur noemende, heeft vermoedelijk door de vóór dat woord geplaatste letters willen aanduiden: kunstoefenaar te zijn en zich met de behandeling van ziekten bezig te houden. Dat dit laatste werkelijk het geval is, blijkt feitelijk uit de medegedeelde waarnemingen. Deze hebben betrekking tot de behandeling van ziekelijke lijders. Door uit die benaming de gevolgtrekking af te leiden dat de patiënten ook naar den geest ziek waren, zou men de bedoeling van den Schrijver miskennen; die daarenboven van zijne eerste lijderes, met rheumatische aandoening van het linker been, opgeeft: dat zij steeds een groot vooroordeel tegen het magnetismus gekoesterd had. Reeds bij de eerste bewerking kwam deze patiënte in een helderzienden toestand, voorspelde den dag waarop zij het eerst zou uitgaan, en de kleeding waarin zij eene wandeling buiten de stad doen zou. In eene volgende zitting gaf zij hare denkende gevoelens aangaande het magnetismus te kennen, en het profetische slot dier apologie was: ‘Het magnetismus zal vele wetenschappen beschamen; het zal zegevieren over den tegenstand dien het ondervindt, maar de tijd is nog niet daar; eer zes jaren verschenen zijn, zal het hier te lande veel vooruitgang gemaakt hebben. Het magnetismus toont aan de voortduring des geestes van den mensch na den dood! De geest kan niet uitgebluscht worden. De gewone geneeskunde is eene koude leer, eene machinale toepassing; zij reikt niet tot in de ziel!’ Later improviseerde dezelfde merkwaardige patiënte eenige dichtregels, die de Schrijver gemeend heeft ‘als voortbrengselen van het magnetismus der vergetelheid te moeten ontrukken’. Eindelijk werd bij dezelfde patiënte nog deze bijzonderheid waargenomen, dat zij in het vervolg, in helderzienden toestand verkeerende, altijd Fransch sprak, en ook in dezelfde taal, ‘met eene welluidende en verhevene stem - hoewel zij op die oogenblikken het uiterlijke van eene afgestorvene had’, vier berijmde regels improviseerde. De behandeling eindigde met een volkomen herstel der dame, die nog het ‘zonderling voorval’ opleverde van een geleend boek aan haren magnetiseur terug te zenden op denzelfden dag waarop deze voornemens was haar dat te herinneren. Die zelfde overeenkomst van gedachten werd ook waargenomen bij eene andere, aan hevig

[p. 525]

rheumatiek onderhevige patiënte, die, na eene magnetische bewerking, waardoor echter geen slaap werd opgewekt, plotseling aan hare overleden zuster dacht, op hetzelfde oogenblik dat de magnetiseur haar daarnaar vroeg. Verder hebben zich bij deze en bij andere patiënten nog vele andere merkwaardige verschijnsels voorgedaan, zoo als: het zigtbaar worden der magnetische vloeistof, die later (bl. 22) als een uit de vingertoppen van den magnetiseur uitstroomende, en om de kruin van het hoofd der patiënte straalvormig verspreide, ‘lichtende damp’, vooral bij lamplicht met het ongewapend oog zigtbaar, en, op bl. 31, als eene ‘ligte, grijze zelfstandigheid’ beschreven wordt; het plotseling stilstaan van een zak-uurwerk, dat tegen de maagstreek gehouden werd, en dat vervolgens ook, in de handen van den magnetiseur gehouden, beurtelings, naar zijnen wil, liep of stilstond; het proefstuk van ‘een magnetisch sujet’, om het cijfertal drieen-twintig, dat, op een stuk papier geschreven, aan den magnetiseur alleen vertoond werd, na behoorlijke ‘inspiratie’, te lezen, enz.

Dat alles beteekent echter weinig of niets in vergelijking met de wonderen die op bl. 25 en volgg. worden medegedeeld, onder het opschrift: ‘Merkwaardige verschijning aan mijne helderziende van haren overleden echtgenoot, ten mijnen huize op Zaturdag 30 September 1854, des namiddags ten 5 ure 28 minuten’. - Onder welke uitwendige omstandigheden die geestverschijning van een, acht maanden te voren, overleden echtgenoot aan zijne helderziende weduwe hebbe plaats gehad, zal men reeds eenigermate vermoeden kunnen. ‘Het ligchaam der patiënte was in volmaakte rust, haar pols was naauwelijks voelbaar, het geheele zenuwstelsel rustig, hare ademhaling naauwelijks merkbaar, de minste ligchamelijke beweging was niet zigtbaar’, het was even als of ‘eene rustig afgestorvene het voorwerp was van de zorgen’ des magnetiseurs. - En de magnetiseur zelf? Hij verloor, naar zijne uitdrukkelijke verklaring, niet het minst zijne tegenwoordigheid van geest, noch zijne gewone bedaardheid, ofschoon hij diep in de ziel getroffen was, en de geestelijke en ligchamelijke werking zijner patiënte, met ingespannen aandacht, bestudeerde, enz. Eindelijk werd de doodsche in het vertrek heerschende stilte, na zeven minuten en ongeveer veertig

[p. 526]

seconden geduurd te hebben, afgebroken, doordien de magnetiseur zijne clairvoyante met eene treffende en gevoelvolle stem hoorde uitroepen: ‘Vaarwel!’ En onder welken vorm had nu de verschijning plaats gehad, die met dit woord werd afgebroken? ‘Zijn geest’ - was het antwoord der helderziende op de vraag van den magnetiseur: ‘mag ik weten wat u is wedervaren? - ‘omgaf een stoffelijk hulsel; ik heb zijn handdruk gevoeld! hij was bleek en in het zwart gehuld’. En de inhoud der openbaring, bij deze en twee volgende gelegenheden, aan de helderziende door haren overleden echtgenoot gedaan? ‘Hij zeide: Gij hebt een regtschapen mensch aangetroffen, die uwe belangen voorstaat. Wees getroost, eenmaal zien wij elkander weder. Denk vooral deze dagen aan mij, ik had u zoo lief! Gij zijt veel om mij bekommerd geweest, doch ik heb in mijn sterfuur niet veel geleden. Wees getroost, leef gelukkig! Onze God, de almagtige Vader, zal u bijstaan. Nog weinig oogenblikken en dan ben ik hier niet meer. Altoos zal ik om u denken, waar gij u ook bevindt. Gij moet niet bedroefd om mij zijn, tranen mag ik niet van u zien; waart gij ook reeds zoo gelukkig als ik. Nog eenmaal zal ik u verschijnen, en dat zal op mijn verjaardag zijn, 4 Januarij 1855. Vaarwel.’ Daarenboven ontving de magnetiseur zelf, door tusschenkomst der clairvoyante, de volgende vragenderwijze voorgestelde openbaring: ‘Zult gij voor haar ziel en ligchaam zorg dragen en omzigtig met haar te werk gaan? Zult gij haar tegen alle lasterlijke aantijgingen, die zij somwijlen te verduren zal hebben, verdedigen en ter zijde staan?’ De Schrijver, die op elk dezer vragen antwoordde: ‘dit bezweer ik plegtig’, verklaart daarna, de bovenstaande verschijning als eene waarachtige gebeurtenis aan te merken, en daarvan even zeker overtuigd te zijn, als dat hij eenmaal zal moeten sterven. Eene zoodanige verklaring van den Schrijver zal niemand bevreemden kunnen, die slechts eenigermate bekend is met hetgeen van dien zelfden aard reeds zoo dikwijls is voorgevallen. Werden toch, om tot geen vroegeren tijd, dan de tegenwoordige en laatst verloopen eeuw, terug te gaan, overigens uitstekende mannen, als emanuël swedenborg en johann heinrich jung (stilling), door eene bijzondere rigting van hunnen geest, genoopt om aan geestverschijningen ter goeder trouw te gelooven, men zal zich ook het-

[p. 527]

zelfde van den Heer siemelink te Amsterdam kunnen voorstellen, wien wij geneigd zijn meer voor een bedrogene dan voor een bedrieger te houden. Mogt echter deze of gene lezer van oordeel zijn, dat daarmede de zaak niet is afgedaan, en mogt eene categorische verklaring van ons verlangd worden omtrent de al- of niet-mogelijkheid van geestverschijningen, dan meenen wij te moeten antwoorden: dat dit vraagstuk op het gebied der ervaringswetenschap te huis behoort, en als zoodanig beslist moet worden. Zoo lang dus eene verschijning van dien aard niet behoorlijk door uit- of inwendige bewijzen gestaafd wordt, moet zij aan geestdrijverij, aan zelfmisleiding en bijgeloof worden toegeschreven. In het gegeven geval van den Heer s. steunt alles op de verklaring der clairvoyante alléén, zonder dat de magnetiseur zelf en andere aanwezige personen er oog- of oorgetuigen van waren; eveneens ontbreken alle inwendige bewijzen van geloofwaardigheid. Dat toch de reden eener geestverschijning niet in eene niets beteekenende herinnering of waarschuwing, in eene ijdele loftuiting op een magnetiseur, of in andere beuzelachtige zaken gelegen kan zijn, zal door elk worden toegestemd, die slechts eenig denkbeeld van een organisch, wèl ingerigt, zedelijk wereldbestuur heeft. Gelijk de Theorie der Geestenkunde van stilling, wien voor het overige geen vernuft en geene scherpzinnigheid ontzegd konden worden, door alle bevoegde beoordeelaars, als een voortbrengsel van ligtgeloovigheid, en als een mengelmoes van tegenstrijdigheden, onbewezen stellingen en ongerijmde gevolgtrekkingen is beschouwd geworden, terwijl geene enkele der door hem opgegeven daadzaken den toets van het gezond verstand heeft kunnen doorstaan, zoo meenen wij dat zelfde oordeel, in nog veel grootere mate, over het boekje van den Heer s. te moeten uitspreken.