Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Mijn Vaderland. Verhalen uit het Ertsgebergte. Naar den tweeden Hoogduitschen druk van Dr. August Wildenhahn.Opgedragen aan H.M. maria, Koningin van Saksen, enz. Twee Deelen. Te Amsterdam, bij Allart en van der Made. 1854. In gr. 8vo. 500 bl. ƒ 5-:

Er zijn Schrijvers dien men zou toewenschen dat zij met hunnen behaalden roem tevreden mogten zijn, om geen gevaar te loopen van heden of morgen van de hoogte te vallen, die zij bereikt hebben. Maar wildenhahn heeft zulk eenen wenk nog niet noodig. Zijn ‘Luther’ en ‘Melanthon’ hebben zijnen roem vermeerderd, en het werk dat voor ons ligt, zal dien nog hooger opvoeren. Hij schetst daarin wat hij-zelf als jongeling zag en hoorde, gevoelde en begreep, en ook deze verhalen getuigen van zijn door het Christelijk levensbeginsel geheiligd genie.

Wildenhahn is te Zwickau geboren en opgevoed. Van daar ging hij in zijne jeugd meermalen naar het gebergte, en vond daar bij vrienden en bekenden een gul onthaal. In de frissche berglucht ademde hij vrij en voelde zich gelukkig. Daar lagen wel niet de schatten der aarde opgetast, maar hij verkeerde er met menschen die onder den zwaren arbeid op rotsige akkers hunne groote levensbestemming niet vergaten. In de nederige kolenbrandershut woonde eene godsvrucht die stille tevredenheid op den bodem van huiselijk geluk aankweekte. Niet, dat in het Ertsgebergte eene volkplanting van engelen was nedergedaald; o neen, de bewoners waren menschen, maar het booze vond er geen algemeenen bijval, noch werd er in verfijnde vormen aangenaam gemaakt. Braafheid en stille tevredenheid hadden er den boventoon, en een Christelijk leven werd er door niemand voor dweeperij gescholden.

Zoo had wildenhahn de bewoners van het Ertsgebergte gekend, en dat beeld droeg hij in zijn hart. Na verloop van

[p. 501]

twintig jaren bezocht hij weder die geliefde streken. Met vreugde ging hij op weg, maar met droefheid keerde hij terug. Hij vond wel de oude bergen en dalen weder, maar een ander geslacht en een andere zin hadden zich daar gevestigd. De armoede was in drukkenden nood en volslagen gebrek veranderd; de hartelijke gemoedelijkheid was verdwenen; de knagende en als kanker invretende geest des tijds had zijne werking niet gemist. De menschen ook daar waren, zoo als men hem zeide, uit hunnen staatkundigen slaap gewekt, en wisten welk regt zij te vorderen hebben. Zij bezitten nu staatkundige en kerkelijke vrijheid; spreken over Staat en Kerk, als over hun bedrijf of daglooners arbeid; zijn vol wantrouw tegen de regering en de geestelijkheid, en werken ijverig mede aan eene radikale verbetering en hervorming van de volkswelvaart.

Wildenhahn dacht de oude, tevredene bewoners weder te vinden, doch vond er ontevredene, staatkundig en godsdienstig opgewonden lieden, waarvan niet één hem verklaarde dat hij gelukkig was. En als hij hier of daar nog eenig kenteeken van het oude karakter der vroegere bewoners van het Ertsgebergte bespeurde, dan was dat alleen bij de hoogst bedaagden; door welke dan ook het nadeel der verandering des te dieper werd gevoeld.

Nu kwam de gedachte bij hem op, om in een volledig tafereel 't hem dierbare Ertsgebergte, zoo als dat nog levendig in zijne herinnering bestaat, aan de vergetelheid te onttrekken, in een tafereel waaruit eenmaal ook de geschiedschrijver van het Ertsgebergte, zoo al niet belangrijke historische feiten, dan toch eene getrouwe afbeelding van het volkskarakter uit den ouden voormaligen tijd kunne opzamelen.

Wij behooren niet tot dezulken die deze schoone streken bezocht hebben, maar 't geen wildenhahn over de bewoners schrijft, doet telkens de gedachte opkomen: ja, zoo moeten zij geweest zijn. De acht tafereelen, hier opgehangen, zijn zoodanig naar het leven, dat men schier eindigt met zich te verbeelden werkelijk onder die menschen te zijn; waartoe veel bijdraagt dat alles gesprek en handeling is. Hunne deugden en gebreken, hun leven en streven zijn ongemeen, waar, natuurlijk, helder, bijkans zouden wij zeggen: doorschijnend, wedergegeven. Het werk heeft daarbij nog eene

[p. 502]

bijzondere verdienste. Wildenhahn werpt op zijne tafereelen een licht, dat niet alleen de verbeelding verlustigt, maar ook het hart verkwikt, zoodat men het boek ten einde hebbende, zich zedelijk beter gevoelt, of althans wenscht om dat te worden. Zulk een indruk kan slechts daar bestaan waar het ware, schoone en goede onverdeeld en onvermengd zamengaan. - Zegen valle den waardigen man ten deel die zóó schrijft, en achtervolge ook zijne werken! - Wij danken hen die voor de goede vertaling en uitvoering van dit uitmuntend geschrift gezorgd hebben.