Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Merkwaardigheden over de Land- en Volkenkunde van het Koningrijk der Nederlanden en de West- en Oost-Indische Be-

[p. 498]

zittingen. Een Leesboek voor de hoogste afdeeling der middelste klasse; door T. Knuivers,Onderwijzer te Enkhuizen. Te Schiedam, bij H.A.M. Roelants. 1854. In kl. 8vo. 102 bl. ƒ :-25.

Uit den titel is het niet regt duidelijk wat de Heer knuivers heeft willen leveren, doch uit het Voorberigt verneemt men dat het eene Aardrijkskundige Beschrijving is. ‘Groote en duidelijke landkaarten’ - zegt hij - ‘of de juiste schets van een land of gewest op het zwarte bord, zijn inzonderheid die middelen, welke het aardrijkskundig onderwijs in die mate moeten verzinnelijken, dat het geleerde blijvende en levendige indrukken in de ziel achterlate. Even als eene fiksche teekening op doek of paneel tot het gevoel en de zinnen spreekt, moet ook de kaart, welke een land of gewest voorstelt, den leerling bezielen, en hem geheel vereenzelvigen met het oord, waar de verbeelding hem verplaatst.’ - De eischen des Schrijvers zijn alzoo hoog gespannen, maar bij 't lezen der ‘Merkwaardigheden’ bevindt men hoe door hem verondersteld wordt dat aanvankelijk van de gewone hulpmiddelen voor de beoefening der aardrijkskunde zal worden gebruik gemaakt; - is dat geschied, dan meent hij aan de hoogere eischen te voldoen door middel van dit Leesboek. Was het nu te regt, dat de Heer k. zich daartoe in staat oordeelde? Wij gelooven 't best op die vraag te antwoorden door 't geven van een paar proeven. Op bl. 14, waar 't boek open valt, lezen wij: ‘Indien gij, mijne jeugdige lezers! met de hoogere streken des lands bekend zijt, dan weet g' uw' (ge uw) onderwijzer ook wel het een en ander van die heidegronden te vertellen, niet waar? Op de hooge, zandige en dorre gronden tiert de paarsche heidebloem. In den herfst bedekken duizenden van (?) gonzende bijen, deze lieve heidebloempjes, om er den lekkeren honig uit te zuigen. Duizenden van schapen en lammeren verheugen zich daar in hun aanzijn. De herder slijt in deze uitgestrekte velden het grootste gedeelte zijns levens. De vlakten of laagten, welke men daar aantreft, zijn [worden] groengronden of ook wel broeklanden genoemd. Men houdt ze voor uitgedroogde meirtjes. De landbouwers maaijen op die gronden de lange heide om dit (?) in de stallen onder het vee te spreiden. Ook steken zij er den veldturf, welke hen

[p. 499]

des winters verwarmt. De plaggen of schollen dezer heide worden tevens naar de veestallen gebragt, om daar tot mest voor de landerijen bereid te worden.’ - En op bl. 17: ‘Meldenswaardig zijn vooral het Soerensche en het Beekbergerbosch, beide op de dorre en uitgebreide Veluwsche heide gelegen. De mensch, die zoo veel verandert en omkeert, heeft die oude, eerwaardige wouden gespaard. Diepe stilte, nu en dan afgebroken door het gezang der vogelen, omringt den wandelaar, die deze natuurwouden bezoekt. Alleen bij drooge zomers en strenge winters kan men ze in alle rigtingen doorkruisen; want de grond is er op vele plaatsen week en moerassig. Groote en sierlijke boomen tieren hier welig. Men ziet er den statigen eik, den dikwerf hoogen els, den fraaijen den, den lispelenden populier, den bevenden olm, den fraaijen esch, den witten beuk en andere boomen, heesters en struikgewassen.’

Het komt ons voor dat deze behandeling, hoe onderhoudend ook, hare wezenlijke gebreken heeft. Zij geeft nog al eens aanleiding tot het vergeten van 't een en ander. Op bl. 20, b.v., waar van de voortbrengselen van Noord-Holland gesproken wordt, mist men de bloemkool, de Hoornsche wortelen, de kool uit de Streek, het kanariezaad, en misschien nog andere voortbrengselen. De stad Utrecht (bl. 69) is bijster schraal behandeld. De oude Bisschopstad echter heeft geen regt om zich te beklagen, want op de volgende bladzijde komt de hoofdstad zelve er niet beter af. Wij achten 't niet noodig dit in bijzonderheden aan te wijzen. - Het moet den lezer ook hinderlijk zijn, tot bl. 83 toe, geene verdeeling in Hoofdstukken, of andere splitsing te vinden. Een ‘Kort overzigt van het werelddeel Europa’ (bl. 83) beslaat weinig meer dan twee bladzijden, en is niet alleen te dor, maar komt zelfs, naar onze meening, hier geheel niet te pas. Ook ‘De West- en Oost-Indische Bezittingen’ zijn ál te beknopt behandeld. De drie kaartjes: I. Het Koningrijk der Nederlanden, II. De beide halfronden, met aanwijzing van Nederlandsch Guyana en de forten ter Goudkust, en III. Neêrlands Oost-Indische Bezittingen, achten wij ter herinnering genoegzaam.

De taal en de stijl zijn mede niet boven alle aanmerking verheven; doch wij willen den S. niet te hard vallen, daar hij, naar ons gevoelen, aanmoediging verdient. Zij valle hem

[p. 500]

ten deel door een vlijtig gebruik van zijn werkjen in de schoolklasse voor welke 't bestemd is; ook opdat hij spoedig gelegenheid moge hebben om bij een tweeden druk de leemten die wij hebben aangeduid, te verbeteren.