Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Christelijk Onderwijs-Boekje ten gebruike bij Katechizatiën voor min- of meer gevorderde Leerlingen, opgesteld door de gezamenlijke Predikanten der Nederduitsche Hervormde Gemeente van Leyden. Eerste Stukje, behelzende de Bijbelsche en Kerkelijke Geschiedenis. Tweede druk. In kl. 8vo. 60 bl. ƒ :-15.
Tweede Stukje, behelzende de Christelijke Geloofs- en Zedeleer. In kl. 8vo. 58 bl. ƒ :-15.
Bijbelsch Vraagboekje voor eerstbeginnenden. (Uittreksel uit het Christelijk Onderwijs-Boekje der Nederduitsche Hervormde Predikanten van Leyden.) In kl. 8vo. 16 bl. ƒ :-7½.
Allen uitgegeven te Leyden, bij C.C. van der Hoek. 1854.

Bij de aankondiging dezer onderscheidene Vraagboekjes, die bij elkander behooren en bestemd zijn om te zamen één geheel uit te maken, moeten wij beginnen met de aandacht te vestigen op hunnen gemeenschappelijken oorsprong. Allen zijn zij opgesteld door de gezamenlijke Predikanten der Nederduitsche Hervormde Gemeente van Leiden. Reeds mag het in onze dagen een hoogst opmerkelijk en verblijdend verschijnsel worden genoemd, dat een zóó talrijk Ministerie als

[p. 470]

dat van Leiden, zamengesteld uit ongelijksoortige bestanddeelen, wat leeftijd, gaven en geestesrigting betreft, zich tot zulk een arbeid vereenigt en met de vrucht van onderlinge zamenwerking te voorschijn treedt. Zou er niet uit blijken dat de Kerkelijke geschillen van onze dagen, bij wederzijdsche welwillendheid der Predikanten, grootendeels kunnen worden bijgelegd, en dat er althans zamenwerking mogelijk is ten nutte der Gemeente, ook zonder volkomen overeenstemming van denkwijze en geloofsbegrip? Maar bovendien wekt zulk eene gemeenschappelijke werkzaamheid van velen aanstonds het gunstig vermoeden op, dat daardoor iets in zijne soort regt bruikbaars en voortreffelijks zal zijn tot stand gebragt. Waaraan anders zou het toch wel moeten toegeschreven worden, dat het getal der Onderwijsboekjes zóó zeer vermenigvuldigt in onze dagen, dan daaraan: dat de uitgegevene doorgaans, ook bij goeden aanleg, te veel individuëels bezitten, waardoor zij minder geschikt zijn voor algemeen gebruik? Er zijn, wij erkennen het, die op dezen regel eene uitzondering maken, en dan ook in veler handen zijn; maar verreweg de meesten toch, door één enkele opgesteld, lijden aan het opgegeven gebrek, dat niet verholpen kan worden, ten zij velen zich vereenigen tot hetzelfde doel. Dit nu hebben de Leidsche Predikanten, negen in getal, met goed gevolg beproefd, en er is geen twijfel aan, of zij hebben een nuttig werk verrigt, dat goede vruchten zal dragen.

Het eerste Stukje, dat de ‘Bijbelsche en Kerkelijke Geschiedenis’ behelst, werd reeds vroeger door ons met hoogen lof aangekondigd (Vaderl Letteroefeningen, Boekbesch. 1854, bl. 437) en heeft kort daarop ook den tweeden druk beleefd. Zóó weinig ons dit bevreemdt, zóó zeer gevoelen wij ons gedrongen om van ons gunstig oordeel, daarover toen uitgesproken, niet het geringste terug te nemen, nadat wij zelven begonnen zijn het met onze leerlingen te gebruiken, en het alzoo door eigene ervaring meer van nabij hebben leeren kennen. Het vereenigt met der daad al de vereischten in zich waarop wij bij het onderwijs prijs stellen, en verdient in ons oog de voorkeur boven verreweg de meesten die in dit genre vroeger het licht zagen. Het is bovendien in deze uitgave nog verbeterd, daar de Redactie het doelmatig heeft gekeurd, de vier Hoofdstukken N^o. 2, 3, 4, 5 van de eerste uitgave,

[p. 471]

tot twee zamen te trekken, en daarentegen N^o. 12 en 15, elk in twee lessen te splitsen. En daar het in den leerling, die het met vrucht gebruiken zal, reeds eenige oefening en ontwikkeling veronderstelt, zoo komt het ‘Bijbelsch Vraagboekje voor eerstbeginnenden’, dat denzelfden leiddraad volgt en even zoo vele lessen telt, maar hoogst eenvoudig is ingerigt, en volstrekt geene onbeantwoorde vragen bevat, aan eene behoefte, die nog onvervuld gebleven was, op doelmatige wijze te gemoet. Wij wenschten slechts, dat het, niet meer dan 16 bladzijden groot, voor 5 cents verkrijgbaar ware. Zulke boekjes kunnen niet te goedkoop zijn.

Het tweede Stukje: ‘de Christelijke geloofs- en zedeleer’ behelzende, is op denzelfden voet als het eerste ingerigt, bestaat uit 37 Hoofdstukken, waarvan elk vier vragen en antwoorden en daarnevens een vrij groot aantal onbeantwoorde vragen bevat, en behandelt achtereenvolgens: de kennis van God; de kennis van den mensch; de verlossing door jezus christus; de wijze waarop wij aan de verlossing door jezus christus deel erlangen, en de wijze hoe wij aan de zaligmakende genade Gods in christus moeten beantwoorden. Deze volg-orde, die de meest gewone is, verdient in ons oog de voorkeur boven elke andere, die men in onze dagen heeft willen invoeren. En mogt men, bij een oppervlakkig overzigt, van oordeel zijn dat de leer der verlossing, en de geloofsleer in 't gemeen, in onderscheiding van de zedeleer, hier een weinig al te beknopt besproken is, men vergete dan niet dat de historische bijzonderheden, die daarbij gemeenlijk ter sprake komen, hier verondersteld worden bekend te zijn uit het eerste Stukje. Het valt echter niet te ontkennen dat hierdoor het afzonderlijk gebruik van dit tweede eenigermate belemmerd wordt, vooral bij zulke leerlingen, die reeds te oud geworden zijn, om nog, eer zij tot de geloofs- en zedeleer overgaan, in de Bijbelsche en Kerkelijke Geschiedenis uitvoerig onderwezen te worden. Wij kunnen voorts van den inhoud geen ander dan gunstig getuigenis afleggen. Het boekjen is alles behalve oppervlakkig, zeer volledig en soms diepzinnig genoeg. De voorstelling der Christelijke waarheid is eenvoudig, helder, Evangelisch en doorgaans in gepaste Bijbelwoorden vervat. Er is, bij het gebruik, ruimte gelaten voor ver-

[p. 472]

schil van opvatting, zonder dat daarom de waarheid in algemeenheden is opgelost. De aangehaalde teksten zijn doorgaans wèl, soms hoogst gelukkig gekozen. Een- en andermaal stuitten wij op antwoorden die wij eenvoudiger, althans minder zamengesteld, gewenscht hadden. Zoo lezen wij, b.v., in antwoord op de vraag: ‘Wat zegt het Evangelie van hetgeen christus schenkt voor de rust onzes gemoeds?’ (waarom niet: ‘Wat schenkt christus voor de rust onzes gemoeds?’ of iets dergelijks?): ‘Het Evangelie leert, dat wij in christus, die, lijdende voor ons, gehoorzaam werd tot den dood des kruises, door God als regtvaardig aangemerkt en tot Zijne kinderen en erfgenamen aangenomen worden.’ Deze zinsnede is voor het geheugen der leerlingen te ingewikkeld. Reeds ware er, onzes inziens, verbetering aangebragt, zoo er geschreven werd: ‘Het Evangelie leert, dat wij in christus, die voor ons geleden heeft en gehoorzaam is geworden tot den dood’, enz. Maar liefst lazen wij: ‘Wij worden in christus, die voor ons geleden heeft en gehoorzaam is geworden tot den dood des kruises, door God als regtvaardig aangemerkt en tot Zijne kinderen en erfgenamen aangenomen.’ - Wij onthouden ons hier van andere soortgelijke aanmerkingen, die meer ruimte zouden vorderen dan waarover wij beschikken kunnen. Verzwijgen mogen wij echter niet, hoe zeer het Aanhangsel, er aan toegevoegd, ons heeft behaagd, hetwelk handelt over de Heilige Schrift, Kerkbestuur, Protestantsche voorregten en verpligtingen, Bijbelverspreiding en Zendingszaak. Hiermede is tevens de aanmerking weggevallen, die wij ons vroeger, bij de aankondiging van het eerste Stukje, veroorloofd hadden, dat er geen onderrigt in gevonden werd aangaande den Bijbel en de verschillende Bijbelboeken. Daarentegen zouden wij wel gewenscht hebben dat hier en daar meer opzettelijk ware gewag gemaakt van de verschilpunten der Roomsche Kerk, of dat althans een enkel Hoofdstuk ter gepaste plaatse ware ingerigt tot bespreking van hare dwaalbegrippen, misbruiken en bijgeloovigheden, uit het oogpunt der geloofs- en zedeleer beschouwd. Maar wij willen niet, onbillijk, den schijn aannemen als of wij, bij zoo veel goeds, als wij hier aantroffen, onmatig waren in onze eischen. Liever eindigen wij met dankzegging aan de Leidsche Predikanten, en met aanbeveling

[p. 473]

van hunnen wèlgeslaagden arbeid aan onze ambtsbroeders. Het zal ons verblijden, wanneer herhaalde uitgaven van deze Christelijke Onderwijs-boekjes ons het bewijs leveren, dat zij ingang gevonden hebben en veel gebruikt worden. Gods beste zegen ruste er op in ruime mate!