Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Gedenkschriften van een voormalig Kapucijner Monnik; of schetsen van het tegenwoordig Kloosterleven. Door Girolamo Volpe.Naar het Engelsch. Te Amsterdam by Joh^s. van der Hey en Zoon. 1855. In gr. 8vo. VI en 302 bl. ƒ 2-90.

‘De leeftijd der kloosters is voorbij. En voorzeker de geschiedenis van het verledene is ons de profetie der toekomst; hare uitspraak roept ons toe, dat de pogingen tot herstelling der kloosters, zij het ook in gewijzigden vorm in onze dagen, op den duur, onvruchtbaar zullen bevonden worden, omdat zij de volken der negentiende eeuw willen terug brengen tot de Middeleeuwen, wier tijdperk gesloten is; en dit blijft een

[p. 454]

vruchteloos pogen.’ Zoo schreef de zoo vroeg aan de Hervormde Kerk en de Wetenschap ontzonken Hoogleeraar royaards (Gesch. van het Christendom, en van de Christelijke Kerk in Nederland, III, 506). Wij beamen in het algemeen dit gevoelen, dat door de heerschende stemming in uitsluitend Roomsche landen, b.v. Spanje en Sardinië, op het overtuigendst bevestigd wordt; maar als men daarentegen in uitsluitend Protestantsche landen, b.v. Engeland en Nederland, de kloosters bij menigte ziet verrijzen, en het eene zoogenaamde geestelijke gesticht na het andere opbouwen; als men zoo vele stemmen hoort, die onophoudelijk den lof der Middeleeuwen luide verkondigen: wordt men dan niet van zelf tot de vraag gebragt: of er niet werkelijk ergens een plan besta om ons naar de Middeleeuwen terug te dringen, en dien tijd der duisternis te doen herleven? Ongetwijfeld bestaat zoodanig plan, en Rome zoekt het op allerlei wijzen te verwezenlijken, om daardoor weder tot eene heerschappij te geraken, die wij toch voor Rome onherroepelijk verloren achten. Dat het zich echter met de hoop blijft vleijen, lijdt geene tegenspraak; en dat het hier en daar zijn doel schijnt te naderen, is evenmin te ontkennen; van daar dat een zijner welsprekendste woordvoerders (de montalembert) de veelbeteekenende verklaring aflegde: ‘Wij treden de eeuw der wedergeboorte van het Katholicisme binnen. Zij zal ons troosten over al de beleedigingen en over al de afvallen, die het sedert de herleving van het heidendom (!), nu vier honderd jaren geleden, heeft moeten ondergaan. (Des intérêts Catholiques au dix-neuvième siècle. Bruxelles, 1852).’

En toch zijn de kloosters en geestelijke orden niet noodig voor het bestaan der Katholijke Kerk. Mogt men deze uitspraak willen betwisten, of de waarheid er van ontkennen; mogt men meenen dat Protestantsche eenzijdigheid ons er toe vervoerde; dan willen wij doen opmerken dat wij woordelijk de meening van den door zijne zelfopoffering beroemden Parijschen Aartsbisschop d'affre hebben uitgedrukt, als hij in zijn Traité de la propriété des biens Ecclésiastiques, pag. 31, zegt: les monastères et les congrégations diverses ne sont pas indispensables à l'église.

En waarom dan toch sedert de laatste jaren met zoo veel

[p. 455]

aandrang opgeheven kloosters weêr hersteld, en aan geestelijke vereenigingen eene ongekende uitbreiding gegeven? De reden is eenvoudig deze: niet omdat het belang der Katholijke Kerk door kloosters en monniken wordt bevorderd, want zij bestond en bloeide zonder beide in de eerste eeuwen: maar omdat er der hiërarchie alles aan gelegen ligt, tot bereiking harer heerschzuchtige bedoelingen, overal hare vestingen en keurbenden te hebben. En wat zijn de kloosters en monniken voor haar anders? Van daar de zigtbare ijver van het Romanisme om ze vooral in Protestantsche landen in zoo groot mogelijken getale op te rigten; maar ook van daar zijn gejammer, wanneer zij in Roomsche landen worden opgeheven of ingekort.

Ook in het Protestantsche Nederland is de stichting van kloosters, en de invoering van geestelijke vereenigingen, aan de orde van den dag; en zonder hier te willen onderzoeken, of zulks overeenkomstig 's lands wetten wel mag geschieden: mogen wij echter niet nalaten der Regering het: videant consules luide toe te roepen, en haar opmerkzaam te maken op de veelsoortige nadeelen, van welke het Roomsche Spanje en Sardinië zich willen ontslaan, en die wij door een noodlottig laissez faire ons goedschiks berokkenen.

In dezen stand van zaken achten wij het van belang, dat, gelijk de vertaler van het boven aangekondigde werk in het voorberigt zegt: ‘terwijl eene rustelooze partij het kloosterleven hemelhoog zoekt te verheffen, - onze landgenooten de stem van een kloosterling zelven midden uit het klooster hooren klinken, ten einde een juist oordeel daaromtrent te kunnen vellen.’

En dat oordeel kan, na de lezing dezer ‘Gedenkschriften’ niet anders dan hoogst ongunstig zijn! Immers wij worden in de gelegenheid gesteld, heldere blikken te werpen in het inwendige van het kloosterleven; wij volgen den monnik bij zijnen proeftijd, en zijne wijding (professie), slaan hem bij zijne letteroefeningen gade, en waar ons de grillige hatelijke kloosterstraffen en schandelijke klooster-intrigues aanschouwelijk worden voorgesteld, waar wij bekend worden gemaakt met de wijze waarop de zoogenoemde kloosterlijke beloften gehouden worden, daar worden wij al langer zoo meer versterkt in de

[p. 456]

overtuiging, dat kloosters het allerminst kweekscholen zijn van verstandelijke ontwikkeling en vroomheid des harten.

In gepasten vorm en onderhoudenden stijl zijn deze ‘Gedenkschriften’ opgesteld, en wij verheugen ons dat zij, naar het Engelsch, voor onze landgenooten zijn bewerkt. Zij zullen er niet alleen het kloosterleven in al zijn omvang uit leeren kennen, maar ook met bewijzen gestaafd zien, hoe het ‘door zijn fanatisme 's menschen gevoel zoo verstompt, dat hij de banden der Natuur verscheurt, en zijne eigene ouders eene hel bouwt, onder het valsche voorwendsel van den wil Gods te vervullen.’ (bl. 22.) Misschien zoude men kunnen denken dat de Schrijver hier en daar met te harde kleuren heeft geteekend; maar wij meenen geheel te kunnen instaan voor de waarheid zijner beschouwingen: immers toen wij eenige jaren geleden ons in zeker klooster in de Zuidelijke Provintiën bevonden, ontmoetten wij daar een monnik, die naar zijne zuivere uitspraak onzer taal te oordeelen, een Noord-Nederlander van geboorte was; op onze vraag waar zijne familie woonde gaf hij den naam der plaats (in Z. Holl.) op, doch voegde er in éénen adem bij: ‘Ik houd geen kennis meer met mijne familie, want ik ben der wereld afgestorven!’ Goede hemel! zal dát heeten zich Gode te wijden, wanneer men begint met Gods heiligste geboden te vertreden, de menschelijkste gevoelens te onderdrukken, en de stem des bloeds te verloochenen!

Liever dan dat wij een uittreksel zouden geven, bevelen wij het boek ter lezing aan, en wenschen het vooral in de handen van vele Roomschen, opdat dezen van den voormaligen kapucijner monnik mogen leeren, hoe zij over het tegenwoordig kloosterleven, dat hun zoo hoog wordt opgevijzeld, naar waarheid denken moeten.

a.

c.w.p.