Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Lief en Leed. Zangen der Liefde. Te Groningen, bij P. van Zweeden. 1853. In 12mo. 78 bl. ƒ 1-20.

Reeds sedert een geruimen tijd lag het keurig uitgevoerde boekske bij ons neder, wachtende op eene recensie. Bleef het zoo lang rustende, het was welligt omdat voor óns de tijd van spel en minne reeds voor den ernst des levens heeft plaats gemaakt, en de zoetheden in minneliederen gewoonlijk opgedischt, ons niet meer zoo konden trekken als in de dagen der jonkheid, toen wij zulke versjes zouden hebben gelezen, van buiten geleerd, en ook zeker aan de eene of andere lieve schoone ten geschenke aangeboden. Wij stellen ons voor

[p. 450]

dat het geschenkje reeds voor een groot gedeelte is bekend geworden. Hoe menig jongeling heeft er reeds het door den Uitgever gewenschte gebruik van gemaakt, en dezen bundel gebezigd tot een tolk van gevoelens, die hij in stilte koesterde of reeds openlijk beleed - die hij reeds beantwoord zag of nog beantwoord wenschte. En hoe menig lief meisje, die het met dank uit zulke handen aangenomen heeft, en het zorgvuldig bewaart, en verscheidene liedjes er uit stil in het geheugen prent, waarin zij zoo welluidend als teeder vindt uitgedrukt wat zij gevoelt of hoopt. De stroeve Recensent zou dan zeker vruchteloos zich beijveren om zulk eene ingenomenheid, waar zij post gevat heeft, tegen te werken. Het kleine formaat, de lieve letter, het ultramarijn en goud, en de prijs van het bundeltje hebben voor het boekske reeds voordeelen behaald, die de kritiek evenmin bezorgen als ontnemen kan. Maar toch - ook uit een eenigzins ander oogpunt mag dit bundeltje wel worden beschouwd. Niet slechts uit dat der zedelijkheid, maar ook uit dat der letterkunde. En valt er wat het eerste aangaat eene gunstige getuigenis van te geven, daar geen der stukjes besmet is door die Heidensche vereering der zinnelijkheid, welke de Grieksche en Latijnsche erotici kenmerkt, en waarvan hunne talrijke navolgers in lateren tijd zich niet vrij hebben gehouden - uit het oogpunt van kunst verdienen gewis liederen als deze wel aandacht en belangstelling. Om het eerst van den vorm te spreken - hierin kan men reeds dadelijk bespeuren dat het eene geoefende hand is die het speeltuig tokkelt. De minnedichten van hooft en poot blijken bestudeerd te zijn, waar eene welluidende muzijk ons telkens tegenklinkt, die ons overtuigt dat de vrij gewone beschuldiging welke nog dikwijls door de Toonkunst wordt ingebragt tegen de hardheid der Nederlandsche taal en hare ongeschiktheid voor den zang, toch ook haren grond voor een deel in onkunde en vooroordeel vindt. Eene naauwkeurige kennis vooral van het minnedicht van deze reeds genoemde Ouden tot op dit laatste bundeltje moet het tegendeel bewijzen. Niet als of hier alles evenzeer boven alle aanmerking verheven zou zijn - wij kunnen zulks niet eischen. Maar vindt men hier nu en dan een enkelen stroeven regel, en zal misschien de criticus op het hier en daar wat kwistig gebruik van uitgezocht zoete,

[p. 451]

fluweelen woorden en diminutiven aanmerking kunnen maken, - het verdient ook opgemerkt te worden, dat de Auteur zich niet door de studie van hooft heeft laten verleiden tot die Oud-Hollandsche woorden en constructiën, onverstaanbaar en vreemd voor den tijdgenoot, die door sommige onzer jongere Dichters (ook door Vlaamschen invloed) zoo zeer worden gezocht, tot schade van hun werk en van hunnen roem. En nu wat het innerlijke betreft - de pedanterie om in het erotisch genre met cupidootjes en de geheele mythologie voor den dag te komen (een zucht die zelfs onzen poot zoo zeer heeft benadeeld) heeft gelukkig algemeen opgehouden en wordt ook in dit bundeltje niet gehuldigd. Maar wordt het vervelend klassieke hier gemist - ook van dat niet minder vervelend romantieke, sentimentele, melancholieke genre, dat vóór eenige jaren opgang maakte, toen het uit Engeland tot ons overwoei, worden hier gelukkig niet vele sporen gevonden. Het stukje van ‘een bijtjen op een rozenstruik’ zouden wij daarom wel hebben willen missen; het is ons ál te weinig waar, even als Blijheid. Meer behaagt ons het schalksch vrolijke in Moeder en Dochter, in Preutsche Lise en Grunoos Schoonen, In den Gaard, en anderen. Of, indien men niet enkel in minneliederen het spelend vernuft wenscht te vinden, en bij het Lief ook het Leed der Liefde niet wil gemist hebben: in stukjes als: Lente en Winter, Vroege liefde, en Schemering, spreekt dat zacht natuurlijk weemoedige dat eene onbedorvene, gevoelige jeugd zoo zeer eigen is. Aan Wenschen zouden wij geheel andere, poëtischer slotregels moeten vinden om het den naam van een minnedicht waardig te keuren. Een paar vertaalde minneliederen, vooral uit het Nieuw-Grieksch, hier medegedeeld, rekenen wij niet tot de uitnemendste sieraden. In dien hof, hopen wij, zullen er frisscher bloemen staan, dan die hier worden aangeboden. Maar dat zij zoo. Zeker is het wel, dat als er van het minnelied in onze vaderlandsche letterkunde wordt gesproken, dit bundeltje de aandacht niet mag ontgaan. Zulke liederen gunnen wij gaarne aan onze litteratuur en aan onze jeugd. Tot eene proeve deelen wij hier In den Gaard mede:

[p. 452]

 

Nog bloeiden geen roosjens in 't lieflijk plantsoen,

 

Het koeltjen kust bloesem en knop,

 

Maar wekte uit de zwachtels van purper en groen

 

Het sluimrend gebloemt' nog niet op;

 

Ik ging met Elmine den hof in het rond,

 

Maar groenende knopjens was al wat ik vond.

 

 

 

Wij zetten ons neêr in 't vertrouwlijk priëel,

 

Wij hebben gekout en gekust,

 

Wij spraken en schertsten zoo lang en zoo veel,

 

En stoorden 't gebloemte in zijn rust.

 

Toen 'k opstond althands zag 'k een roosjen ontwaakt;

 

Ons kouten gewis had het wakker gemaakt.

 

 

 

Ik wees het Elmine - en wanneer ik haar vroeg:

 

‘Zou 't bloemtjen ons hebben verstaan?

 

En keek 't, om te zien wie daar dartelde en Joeg,

 

Nieuwsgierig eens op uit de blaân?’

 

Toen heb 'k op het bloemtjen een blosjen bespeurd,

 

En zeî: ‘'t is de schaamte die 't roseken kleurt.’

 

 

 

En 'k plukte de bloem van heur stengel, en sprak:

 

‘Zoo kunt gij 't geheim van mijn min

 

Aan roosjen noch wandlaar verklappen’, en stak

 

Haar vast op de borst der vriendin:

 

‘Vind daar aan dien boezem 't zoet loon voor 't verspiên,

 

En dek nu het hartjen, dat ge open mocht zien!’

b.