Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

Bibliotheek voor Buitenlandsche Theologie, uitgegeven door Dr. J.C. Zaalberg, Pz.,Pred. te 's Gravenhage, en Dr. A.W. van Campen,Pred. te Opperdoes. Tweede Deel. Tweede en Derde Stuk. Te Deventer, bij J. de Lange. 1854. In gr. 8vo. ƒ 8-: per Jaargang.

Na vroegere uitvoerige vermelding van de reeds verschenen Stukken dezer Bibliotheek, kunnen wij met de enkele aankondiging en inhouds-opgave van de beide laatste, waarmede de Jaargang 1854 compleet is geworden, volstaan.

[p. 417]

Er wordt hier een niet onbelangrijk, maar omslagtig opstel medegedeeld van otto, Superintendent te Naugard, onder het opschrift: ‘De moeijelijkste plaatsen uit den Brief aan de Hebreën’ (bl. 105-149). Het eerste gedeelte bevat eene ‘ontwikkeling van den inhoud van Hebr. i: 1-ii: 9 en verklaring van Hebr. ii: 10’. Onder de deugdelijke opmerkingen, die wij daarin hebben aangetroffen, behoort o.a. deze: ‘dat door het wèlgemeende streven, om de N.T. Schrijvers in hunne verklaring des O.T. op den tegenwoordigen stand der O.T. exegese terug te leiden, ongeloofelijke verwarringen worden aangerigt’. Voorts gaat de verklaring van Hebr. ii: 10 van eene min gewone, maar met kracht van redenen gestaafde opvatting uit van de woorden τὰ πάντα, en eindigt met de opgave van deze vertaling: ‘Want het betaamde Hem, om wiens wille het alles’ (namelijk de vernedering beneden de engelen en het lijden des doods, in summa: dat alles wat er met christus gebeurd is), ‘en door wien het alles is, nademaal het vele zonen tot heerlijkheid geleid heeft, den veroorzaker (Urheber, ἄρχηγος) hunner zaligheid door lijden te voleinden’, waarbij op velen en lijden de klemtoon gelegd moet worden. Het komt ons voor, dat deze opvatting eene nadere toetsing vereischt en verdient, en houden den wensch niet terug: dat de volgende gedeelten van otto's uitlegkundigen arbeid beknopter mogen zijn.

Dr. j.l. jacobi, Hoogleeraar te Koningsberg, beschrijft met naauwkeurigheid ‘De Godsdienst der Chinesche Insurgenten’ (bl. 150-168), waarbij allerlei authentieke stukken schijnen gebruikt te zijn. De slotsom is deze: ‘Delven de Insurgenten het onderspit, zoo zal zulks van den kant der heerschende Dynastie eenen nadeeligen invloed hebben op het lot der Christenen, welke door hen als geloofsgenooten beschouwd worden en hun onmiskenbare deelneming betoond hebben. Maar ook wanneer de Insurgenten zegepralen, zoo brengen zij terstond eene godsdienst op den troon, die door het verdraaijen van Oud-Testamentische en Christelijke idéën in heidenschen zin, in de voorstellingen van God, openbaring, verlossing, zedelijk leven, toekomenden staat, enz. meer overeenkomst met het Islamisme en Mormonisme, dan met het Christendom heeft.’ Deze slotsom is voor de zaak des Christendoms nog weinig bemoedigend.

[p. 418]

Een zeer uitvoerig opstel, vertaald uit The Journal of Sacred Literature by h. burgess, handelt over ‘tegenstrijdigheid en inspiratie niet onbestaanbaar met elkander’ (bl. 169-215). Het schijnt ons toe te lijden aan het gemis eener lucidus ordo, maar bevat overigens veel goeds en leidt tot resultaten waarmede wij ons vrij wel zouden kunnen vereenigen. Opmerkelijk is de afkeuring die da costa's pogingen tot vereffening der schijntegenstrijdigheden in de Evangelische verhalen, nadat zij in Engeland bekend geworden zijn, daar gevonden hebben. ‘Wij zouden’ - wordt er gezegd - ‘geen kennis hebben genomen van deze droomerijen, ware het niet, dat het werk, waarvan de vertaling nog betrekkelijk nieuw is, door verschillende tijdschriften in overijling met groot gejuich is begroet, omdat er eene menigte goede menschen is, die in de volheid van hun hart, in deze dagen van twijfel en ongeloof, bereid zijn, om alles welkom te heeten, wat voorgeeft de waarheid te verdedigen, om het even of de verdediging wijselijk of dwaselijk, gelukkiglijk of ongelukkiglijk gevoerd wordt. Wij bedroeven ons, dat wij moeten zeggen, dat Mr. da costa, niettegenstaande het vele uitstekende van zijn werk, ons toeschijnt, de Schrift te verdedigen in eenen geest niet geheel ongelijk aan dien, waarin anderen haar bestrijden. Even als de Rationalist en Deïst, liever dan de waarheid te zien of een wonder toe te laten, zijne toevlugt neemt tot eenige hypothese, hoe ongerijmd ook, zoo ook Mr. da costa, liever dan dat hij eenige tegenstrijdigheid aanneemt.’

Vrij onbeduidend komt ons voor een ander opstel, uit hetzelfde Engelsche Tijdschrift ontleend, en getiteld: ‘Het Evangelie, door christus gepredikt’ (bl. 216-224). Het had, onzes inziens, zonder schade kunnen achterwege blijven. Daarentegen lazen wij met belangstelling de boekaankondigingen, die aan het einde van het Tweede Stuk, ten deele vertaald, ten deele oorspronkelijk, voorkomen.

Het Derde Stuk wordt geopend met een belangrijk geschrift van Dr. hefele, Hoogleeraar aan de Katholieke Universiteit te Tubingen, over ‘vincentius lirinensis en zijn Commonitorium’ (bl. 225-253), hetwelk onderzoekt, met welk regt vincentius voor een Semipelagiaan gehouden wordt, en den inhoud van zijn Commonitorium naauwkeurig beschrijft.

Even belangrijk achten wij de vergelijking, die hier voor-

[p. 419]

komt, van petrus waldus, van wien de Waldenzen afstammen, en frans van assisi, den stichter van de Orde der Franciskanen, door Dr. schmieder (bl. 254-272). Beiden verkeerden bij het begin van hunne verschillende loopbanen ongeveer in dezelfde toestanden; beiden waren in vrijwillige armoede, beiden navolgers der Apostelen, beiden door hetzelfde woord des Heeren tot eene gelijke roeping opgewekt, beiden van hunne goddelijke zending overtuigd. Na de aanwijzing van deze opmerkelijke overeenkomst wordt de vraag beantwoord: hoe toch twee mannen, die, wat de grondslagen van hun geestelijk leven en van hunne Christelijke roeping aangaat, elkander zoo gelijk waren, in hunne betrekking tot de heerschendc Kerk en in hunne werking op tijdgenoot en nageslacht zoo ver zich van elkander konden verwijderen: waldus was een Patriarch van de getuigen der waarheid tegen de ontaarde Hiërarchie, frans een Patriarch der voorvechters voor de Roomsche Curie; tot dat de Waldensen door de Hervormers, de Franciskanen door de Jezuïten zijn afgelost geworden. De beantwoording dezer vraag is allezins bevredigend.

Over ‘De Openbaring van commodianus’ vinden wij hier een opstel van e. scherer (bl. 273-292), dat zijne plaats met eere beslaat en eene bijdrage bevat tot de kennis der Apokalyptische litteratuur waarop wij prijs stellen.

Minder behaagde ons ‘Eene Geschiedenis a priori’ door p. goy (bl. 293-315), die, uitgaande van het zedelijk bederf des menschdoms, dienen moet, om aan te wijzen: dat de ontvangst van den vlekkeloos heiligen jezus in de wereld geene andere zijn kon dan zij geweest is. Bedriegen wij ons niet, dan zijn zulke pogingen, die a priori schijnen vast te stellen wat wij reeds a posteriori weten dat geschied is, weinig geschikt om het ongeloof te beschamen. Wij moeten echter erkennen dat de redenering, hier gevolgd, beter steek houdt dan menige andere van oude dagteekening.

Dr. samuël d. cochrane onderhoudt den lezer over ‘Gods positief zedelijk bestuur over zedelijke wezens; boven en behalve zijn bloot natuurlijk bewind’ (bl. 316-340). Zijn betoog echter, dat zijnen Engelschen oorsprong duidelijk genoeg verraadt, heeft wel de strekking om er ons van te overtuigen: dat de straffen der zonde niet enkel bestaan in hare natuurlijke gevolgen; maar het bezigt daartoe bewijsgronden die

[p. 420]

tamelijk verouderd zijn, en laat aan het gevoelen dat daarin bestreden wordt, niet genoegzaam regt wedervaren. Er wordt, namelijk, tegen ingebragt: dat, indien deze leer waarheid behelst, God geen eigenlijk zedelijk bewind over zijne redelijke schepselen uitoefent; dat zij in tegenspraak is met Gods welwillendheid; dat God dan niet regtvaardig kan zijn; dat er dan geene voldoening mogelijk is en ook geene vergeving zijn kan; dat hare strekking wezenlijk nadeelig is voor de zedelijkheid; en, eindelijk, dat, gelijk zij geen den minsten grond heeft in de rede of in den aard der dingen, zij evenmin er eenen heeft in Gods Woord. Zij zou mitsdien te huis behooren in de antichambre van het Atheïsme. Wij laten gaarne dit betoog voor rekening van den Engelschen Geleerde, en zouden ons niet beklaagd hebben, indien het, in plaats van overgenomen te zijn, onvertaald gebleven ware in The Bibliotheca Sacra and American Biblical Repository. Met veel meer belangstelling lazen wij, uit datzelfde Tijdschrift overgenomen: ‘De Apocryphe Boeken des O. Verbonds, en de redenen waarom zij buiten den Canon gesloten zijn’ (bl. 341-356). Vooral trok ons daarin aan de opgave van de beraadslagingen en besluiten van het Concilie van Trente daaromtrent, die inderdaad curieus genoeg zijn om er kennis van te nemen.

‘Boekaankondigingen’ worden in dit Derde Stuk niet gevonden.

Bij onzen dank, op welken de bekwame Verzamelaars regtmatig aanspraak hebben, voegen wij den raad: om spaarzaam te zijn met de opstellen uit Engelsche of Amerikaansche Tijdschriften, die doorgaans niet zijn op de hoogte der wetenschap, en den wensch, dat het hun niet aan genoegzame aanmoediging ontbreken moge, om met de uitgave voort te gaan.