Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1855

[p. 398]

De Eer van Constantijn Huygensgehandhaafd, tegen het vermoeden van oneerlijke dijkverlating te Zuilichem in 1679. Eene Bijdrage tot de kennis van het voormalig inboezemingregt. Door van Dam van Brakel,Dijkgraaf van den Bommelerwaard, beneden den Meidijk. (Voor rekening van den Schrijver). Te Gorinchem, bij J. Noorduyn en Zoon. 1855. In gr. 8vo. 14 bl.

Aanleiding tot deze brochure gaf de in nijhoff's Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, D. IX, St. 3, bl. 145, voorkomende beschrijving: van het zinnebeeldige in in de Oud-Geldersche Water- en Dijkregten, door Mr. l.a.w. Baron sloet; waarin, als voorbeeld van de wijze van regtspleging over een ongemaakt gebleven dijkvak, wordt bijgebragt het te Zuilichem in 1679 voorgevallene met een stuk dijks, dat bij de aardschouw verlaten gevonden werd, en waarvan de kosten en schaden, dewijl er niemand voor wilde instaan, op constantijn huygens, Heer van Zuilichem, verhaald werden.

De Schrijver heeft gemeend de pen te moeten opvatten ter verdediging van huygens tegen het min gunstige vermoeden over deze dijkverlating, en zoekt aan te toonen: dat voor het onderhoud van dat dijkvak niet meer aansprakelijk waren dan 11½ morgen lands waarvan huygens slechts het beheer had, die, in het belang der overige geestelijke goederen welke hij gezamenlijk, met deze vicarie afzonderlijk, bleef beheeren, zonder er eenig eigendom of voordeel aan te hebben, geraden vond om dien dijk met het aanhoorige land te verlaten of af te staan, overeenkomstig dagelijksche praktijk; dat men echter met die 11½ morgen te aanvaarden niet geholpen zijnde, oordeelde: dat, vermits huygens al de geestelijke goederen onder elkander administreerde, ook al die goederen door het regt van inboezemen of naasten bereikbaar waren; welke dan ook te zamen meer dan toereikende waren tot voorziening in het onderhoud van den dijk, maar niet tot verhaal van schaden en achterstallige schulden. Men ging dus nog verder, en betrok al de bezittingen van huygens te Zuilichem gelegen onder de inboezeming. Hoe dit laatste kon geschieden, zoekt de Schrijver op te lossen, door het als waarschijnlijk te doen

[p. 399]

voorkomen: dat men zal verondersteld of geweten hebben, dat de 11½ morgen bij legaat of gifte door de vroegere Heeren van Zuilichem waren geschonken, en derhalve uit den boezem der heerlijkheid waren voortgekomen, waarom zij nu daar weder mede vereenigd en tot denzelfden boezem teruggebragt werden. Huygens, dus aangerand, zocht tot eene schikking te komen, die, op het punt van gesloten te worden, door de inblazingen van eenen j. van genderen, zijnen voormaligen rentmeester en vijand, omvergeworpen werd. Later schijnt er toch eene overeenkomst getroffen te zijn.

Verklaart de Schrijver ten slotte: dat er in deze ingewikkelde zaak nog veel duisters en onzekers overblijft, de blijken daarvan meenen wij ook in zijn betoog te bespeuren. Zoo is ons niet duidelijk wat bl. 6 gezegd wordt van den verkoop der heerlijkheid Zuilichem, met alles wat er toe behoorde, op den 23^sten April 1630, door Vrouwe elizabeth van grevenbroek Douairière joost pieck, tegen de som van veertig duizend gulden aan huygens overgedragen. Onder dien koop was begrepen: het beheer der geestelijke goederen met de collatiën van kerk, kosterij en H. Geest; alsmede van vicariën en pastorij, te zamen 92½ morgen; waarvan de eerste aan den vorigen Heer van Zuilichem gebleven waren, niettegenstaande zijn slordig beheer, en de laatste door de Ridderschap aangeslagen, doch aan huygens, op zijn verzoek aan de Gedeputeerden van het Nijmeegsche Kwartier, teruggegeven waren. Onder de gedachte vicariën was er eene groot 11½ morgen, op welke, of welligt op een gedeelte waarvan het dijkvak berustte, waarover het geschil ontstond. Doch hoe is daarmede overeen te brengen wat wij op de volgende bladzijde lezen: dat dirk pieck, zoon van joost, die vicarie nog in 1639 bezat, maar dat huygens ze onder zijn beheer wist te brengen? - Huygens zal slechts de administratie, of de zorg voor het goede beheer der geestelijke goederen bezeten hebben. Nogtans had de Heer van Zuilichem, volgens bl. 7, het regt, om de vicarie aan zich te houden, of iemand met de collatie te begunstigen, behoudens dat in beide gevallen een derde deel der inkomsten aan de Kerk wierd uitgekeerd. - Hoe heeft men het te verstaan, dat huygens, een man in regtszaken ervaren, na een vijftigjarig bezit van de heerlijkheid, de noodlottige gevolgen niet voorzien heeft, die het afstaan van het stuk dijks voor

[p. 400]

hem hebben kon (bl. 13), terwijl, volgens bl. 8, dit afstaan dagelijks uitgeoefend werd, blijkens honderden morgen lands in de beneden-districten van Gelderland verlaten?

Wij vereenigen ons dan ook gaarne met den wensch van den Schrijver: dat hetgeen tot beter verstand en opheldering dezer quaestieuse zaak dienen kunne, openbaar worde gemaakt - opdat hem de voldoening geworde, aan zijne poging tot handhaving van de eer des beroemden mans de kroone opgezet te zien!